Alan Turing: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Wijzigingen door 194.171.56.13 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door PieterJanR |
|||
Regel 26:
'''Alan Mathison Turing''' ([[Maida Vale]] ([[Londen]]), [[23 juni]] [[1912]] – [[Wilmslow]], [[7 juni]] [[1954]]) was een [[Verenigd Koninkrijk|Britse]] [[wiskundige]], computerpionier en [[informaticus]], mathematisch bioloog en logicus.
== Leven ==
=== Jeugd ===
[[File:Alan Turing.jpg|{{largethumb}}|Standbeeld van Alan Turing door Stephen Kettle van 1,5 ton, gemaakt van een half miljoen stukjes leisteen uit Wales, in opdracht van de Amerikaanse [[miljardair]] Sidney Frank. Aan de muur de portretfoto van Turing ten tijde van zijn verkiezing tot Fellow van de Britse Royal Society, 1951]]
Alan Turing was het tweede kind van Julius Mathison en Ethel Sara Turing. Hij had één oudere broer: John Turing. Julius werkte voor de Indian Civil Service, die hem in [[Brits-Indië]] plaatste. Daar ontmoette hij Ethel, met wie hij later in het huwelijk stapte. Door de overzeese tewerkstelling van hun vader groeiden Alan en John op in verschillende pleeghuizen. In die pleeghuizen werden originaliteit, wetenschap en expressie ontmoedigd. Desondanks las Turing in zijn jeugd het boek ''Natural Wonders Every Child Should Know'', waarover hij later zei dat het een grote invloed op hem had gehad.<ref name="turing.org.uk">http://www.turing.org.uk/publications/dnb.html</ref>
Turing studeerde vanaf 1931 [[wiskunde]] aan de [[Universiteit van Cambridge]]. Hij kwam terecht in een wereld van [[deïsme]] en intellectuele uitdagingen. In 1935 maakte hij kennis met het zogeheten [[Entscheidungsproblem]] en publiceerde hij zijn artikel ''On Computable Numbers, with an Application to the Entscheidungsproblem''.
Dit beslissingsprobleem laat zich als volgt omschrijven: "bestaat er een [[algoritme]] waarmee kan bewezen worden of een wiskundige bewering waar is of niet?" (is het antwoord op een logische vraag berekenbaar?). In 1936 kwamen Turing en, onafhankelijk van hem, ook [[Alonzo Church]], tot de conclusie dat het algemene antwoord 'nee' luidt onder bepaalde voorwaarden: de [[Church-Turing-hypothese]].
Op basis van dit artikel bedacht Turing de Logical Computing Machine. Dit gedachte-experiment werd later de [[turingmachine]] genoemd. Na Cambridge werkte Turing van 1936 tot 1938 bij Church aan de [[Princeton-universiteit]] in de [[Verenigde Staten]]. Daarna keerde hij terug naar [[Cambridge (Verenigd Koninkrijk)|Cambridge]].
=== Tweede Wereldoorlog ===
Ten tijde van de [[Tweede Wereldoorlog]] werkte Turing in het geheim bij de [[Government Communications Headquarters|Government Code and Cipher School]], gehuisvest op het landgoed [[Bletchley Park]]. Dit was de Britse crypto-analytische dienst, die als doel had onderschepte gecodeerde berichten van de Duitsers te ontcijferen, zodat de [[Geallieerden (Tweede Wereldoorlog)|geallieerden]] de vijand een stap voor konden zijn.
Turing maakte deel uit van een team dat succesvol voortbouwde op het werk van de Poolse wiskundigen [[Marian Rejewski]], [[Henryk Zygalski]] en [[Jerzy Różycki]], die een decoderingsapparaat hadden uitgevonden dat de codes kon ontcijferen die door het [[Enigma (codeermachine)|Enigma]]-apparaat, een Duits coderingssysteem, waren gegenereerd. De ontcijfering van de Enigma wordt vaak aangehaald als een van de grootste prestaties in de Tweede Wereldoorlog die de alliantie de uiteindelijke overwinning zou hebben gebracht.
=== Na de Tweede Wereldoorlog ===
Na de oorlog werkte Turing aan de universiteit van [[Manchester]], waar hij de Deputy Director of the Computing Laboratory werd. Hij bouwde de Automatic Computing Engine (ACE). In 1950 publiceerde Turing in het tijdschrift ''[[Mind (tijdschrift)|Mind]]'' een artikel getiteld ''Computing Machinery and Intelligence''. Hierin beschreef hij zijn [[turingtest]].
Hij bleef ook in het geheim werken voor GCHQ, tot hij daar in 1948 wegens zijn homoseksualiteit geweerd werd, omdat hij daardoor door de geheime dienst als een veiligheidsrisico werd beschouwd.
Turing werd voor zijn vitale bijdragen aan de oorlogsinspanning in 1945 geëerd met de benoeming tot [[Officier]] in de [[Orde van het Britse Rijk]], en in 1951 werd hij voor zijn belangrijke bijdragen aan de wiskunde gekozen tot lid (fellow) van de [[Royal Society]]. De [[A.M. Turing Award]] wordt algemeen gezien als de hoogste onderscheiding in de informatica. Na de oorlog werkte Turing tevens aan wiskundige modellen voor de ontwikkelingsbiologie, onder meer hoe kleurpatronen op de huid ontstaan.
=== Vervolging en overlijden ===
In 1952 werd Turing gearresteerd wegens homoseksuele handelingen (die tot 1967 in Engeland voor mannen strafbaar waren) en veroordeeld, waarbij hij kon kiezen tussen een experimentele [[Castratie#Chemische castratie|chemische castratie]] gedurende een jaar, of een [[gevangenis]]straf. Turing koos het eerste. De hormonen die hij verplicht werd te laten injecteren, leidden onder meer tot [[Gynecomastie|borstvorming]].
Op 7 juni 1954 werd hij dood aangetroffen met een appel, die - naar beweerd werd - met [[cyanide]] vergiftigd was. Er wordt over zijn dood veel gespeculeerd. De officiële doodsoorzaak is [[zelfmoord]], maar er wordt beweerd dat hij door de Engelse geheime dienst is vermoord, omdat hij te veel zou weten over geheime codes en daardoor een te groot veiligheidsrisico werd.<ref name="leavitt">{{cite book |last=Leavitt |first=David |authorlink=David Leavitt |coauthors= |title= The man who knew too much: Alan Turing and the invention of the computer |year=2006 |publisher=W. W. Norton |location=New York |isbn=0-393-05236-2}}</ref>
In juni 2012 liet de Turingexpert Jack Copeland op een congres weten dat Turings dood een ongeluk kan zijn geweest. De appel zou, volgens deze bron, nooit op cyanide zijn onderzocht. Bovendien waren er in Turings gedrag kort voor zijn dood geen aanwijzingen dat het niet goed met hem ging. Ook is bekend dat Turing thuisexperimenten met cyanide uitvoerde, waarbij hij slordig met dit materiaal zou zijn omgegaan. In ieder geval bleek een blootstelling aan cyanide bij de autopsie de doodsoorzaak.<ref>[http://www.nu.nl/wetenschap/2842883/dood-grondlegger-informatica-mogelijk-toch-geen-zelfmoord.html 'Dood grondlegger informatica mogelijk toch geen zelfmoord'], NU.nl, 24 juni 2012</ref>
In zijn (niet getrouw verfilmde) Turing-biografie brengt wiskundige en schrijver [[Andrew Hodges]] de mogelijkheid naar voren dat Turing inderdaad zelfmoord heeft gepleegd, maar zijn 'experimenten' gebruikte om voor zijn moeder de gedachte open te laten dat zijn dood een ongeval was.<ref>Hodges, Andrew (1983). Alan Turing: the enigma. New York: Simon and Schuster. ISBN 0671492071.</ref>
=== Postuum eerherstel ===
[[Bestand:Alan_Turing_18-10-2009_11-10-27.JPG|thumb|Standbeeld van Alan Turing in Manchester]]
Anno 2009 gingen er stemmen op in het Verenigd Koninkrijk die pleitten voor een postuum eerherstel.<ref>VPRO Noorderlicht, [https://dekennisvannu.nl/site/artikel/Eerherstel-voor-Turing-geeist/4026 Eerherstel voor Turing geëist], 1 september 2009<!-- Archieflink: https://web.archive.org/web/20100315122409/http://noorderlicht.vpro.nl/noorderlog/bericht/42419895/ --></ref> In september dat jaar heeft premier [[Gordon Brown]] namens de regering postuum excuses aangeboden aan Alan Turing.<ref>
[http://www.nieuwsblad.be/Article/Detail.aspx?articleid=DMF20090911_043 Kraker van nazi-codes krijgt eerherstel] Het Nieuwsblad - 11/09/2009</ref><ref>{{en}}[https://web.archive.org/web/20100804142023/http://petitions.number10.gov.uk/turing/ Reactie Gordon Brown op de petitie] (gearchiveerd)</ref>
In het plaatsje Ipswich is door een vriend van Alan (Chrispin Rope) een fors herdenkingsmonument opgericht, waarin door de vormgeving de wiskunde tot uiting komt. De Zweedse schrijver David Lagerkrantz heeft in 2016 een biografische thriller geschreven met als titel ''De val van Turing''.
Op 24 december 2013 verleende koningin [[Elizabeth II van het Verenigd Koninkrijk|Elizabeth II]] Alan Turing gratie en werd zijn veroordeling wegens homoseksualiteit uit de boeken geschrapt.<ref>[http://cryptome.org/2013/12/turing-pardon.pdf Computer-pionier Alan Turing krijgt postuum pardon]</ref>
== Werk ==
Alan Turing heeft tijdens zijn leven veel belangrijk werk verricht. Het belangrijkst zijn zonder twijfel zijn theoretische vorderingen op het gebied van de [[berekenbaarheid]] geweest, en de [[turingmachine]], een mechanisch model van berekening en berekenbaarheid en daarmee een model voor een [[computer]].
Het bekendst bij het grote publiek is de [[turingtest]], en zijn betrokkenheid bij het kraken van de [[Enigma (codeermachine)|Enigma-code]] (waardoor de Britten tijdens de Tweede Wereldoorlog op de hoogte zijn geweest van de locaties van de onderzeeërs van de Duitsers).
== Verwijzingen in de cultuur ==
In de jaren 80 schreef Hugh Whitemore ''Breaking the Code'', een toneelstuk over het leven van Alan Turing. In 1989 werd de Nederlandse versie (''De verbroken Code'') in de regie van [[Jo Dua]] op de planken gebracht. De hoofdrol werd gespeeld door [[Willem Nijholt]]. In de Londense versie werd de hoofdrol vertolkt door [[Derek Jacobi]].
In 2001 werd het kraken van de code verfilmd onder de titel ''Enigma'', gebaseerd op de roman ''Enigma'' uit 1995 van [[Robert Harris (schrijver)|Robert Harris]]. In deze film speelde [[Dougray Scott]] de rol van de briljante wiskundige Thomas Jericho, maar die rol was gebaseerd op de figuur van Alan Turing.
In 2014 kwam de Brits-Amerikaanse film ''[[The Imitation Game]]'' uit over het leven van Turing. Hij wordt hierin gespeeld door [[Benedict Cumberbatch]].
== Publicaties ==
=== Verzamelde werken ===
* ''Collected Works of A. M. Turing'', 1992.
# Mechanical Intelligence, ed. Darrel Ince, 1992, ISBN 0-444-88058-5
# Morphogenesis, ed. P. T. Saunders, 1992, ISBN 0-444-88486-6
# Pure Mathematics, ed. J. L. Britton, 1992, ISBN 0-444-88059-3
# Mathematical Logic, eds. R. O. Gandy and C. E. M. Yates, 2001, ISBN 0-444-50423-0.
=== Berekenbaarheid, beslisbaarheid en turingmachine ===
* On Computable Numbers, with an Application to the ''[[Entscheidungsproblem]]'', Proceedings of the London Mathematical Society, series 2, 42, p. 230–65, 1937, {{DOI|10.1112/plms/s2-42.1.230}}, [http://www.comlab.ox.ac.uk/activities/ieg/e-library/sources/tp2-ie.pdf in pdfvorm]
* On Computable Numbers, with an Application to the Entscheidungsproblem: A correction, Proceedings of the London Mathematical Society, series 2, volume 43, p 544–6, {{DOI|10.1112/plms/s2-43.6.544}}, 1938 submitted on 28 May 1936.
=== Zuivere wiskunde ===
| |||