Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Hansmuller (overleg | bijdragen)
Hansmuller (overleg | bijdragen)
staakt-het-vuren in de nacht van 10 op 11 augustus 1949, operaties product, kraai, einde federale staat ook door coup Westerling
Regel 17:
| strength2 = TNI 183.000
Pemoeda's 60.000?
| casualties1 = 54.000751 dodenNederlandse gesneuvelde militairen (burgerdoden niet meegerekend)
| casualties2 = 97.421 doden<ref name="Groene">https://www.groene.nl/artikel/wie-telt-de-indonesische-doden</ref> (slachtoffers van Nederlands militair optreden, vermoedelijk ondergrens; slachtoffers van Indonesisch nationalistisch optreden niet meegerekend)
| portaal =
}}
Regel 31:
De Nederlandse regering erkende de [[Republiek Indonesië]] niet als onafhankelijke staat, maar beschouwde haar als een opstandige beweging binnen de kolonie Nederlands-Indië. Hierbij dient te worden aangetekend dat, in het hierna te bespreken [[Overeenkomst van Linggadjati|akkoord van Linggadjati]], de Republiek de soevereiniteit van Nederland gedurende een overgangsperiode had erkend. In feite is er dus geen sprake van een [[oorlog]] maar van een [[opstand]]. Nederland had in datzelfde akkoord de Republiek wel ''de facto'' erkend.
 
In de traditionele Nederlandse geschiedschrijving en in de Nederlandse media wordt naar deze episode vaak verwezen met de door de toenmalige regering gebezigde term '''''politionele acties''''' (ook wel 'politiële acties',<ref>Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. ''politionele acties''. Microsoft Corporation/Het Spectrum.</ref> [[Indonesisch]]: ''Aksi Polisionil''). Het was de benaming voor twee enkele weken durende offensieve operaties door Nederlandse strijdkrachten tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog. Deze operaties vonden plaats op de eilanden [[Java (eiland)|Java]] en [[Sumatra]] in de periode [[21 juli]] tot [[5 augustus]] [[1947]] (eerste actie, "Operatie Product") en [[19 december]] [[1948]] tot [[5 januari]] [[1949]] (tweede actie, "Operatie Kraai") en ze hadden tot doel het Nederlands gezag over bepaalde gebieden te herstellen.<ref>De politionele acties worden meer recent ook wel aangeduid als de 'Nederlands-Indonesische Oorlogen' Idem, s.v. 'Nederlands-Indonesische Oorlogen'. In Indonesië staan de twee politionele acties bekend als ''Agresi Militer Belanda'' ('Nederlandse Militaire Agressies').</ref>
 
De politionele acties zijn dus niet hetzelfde als - maar vormen wel onderdeel van - de Indonesische Onafhankelijkheidsstrijd. Deze opstand had voor het overige meestentijds het karakter van een [[guerrilla]] van de Indonesische [[Nationalisme|nationalisten]] tegen de Nederlandse troepen. De vijandelijkheden duurden tot het staakt-het-vuren in de nacht van 10 op 11 augustus [[1949]]. Op sommige plaatsen kwam het daarna nog tot gevechten, waardoor ook Nederlandse militairen sneuvelden na het staakt-het-vuren.
 
Tijdens de bijna vier jaar durende militaire aanwezigheid van Nederland in Indonesië lieten circa 5.000<ref name="Groene" /> Nederlandse militairen het leven, waarvan ongeveer de helft door gevechtshandelingen en de overigen ten gevolge van ziekten en ongevallen. Onder de Nederlandse en [[Indische Nederlanders|Indisch-Nederlandse]] burgerbevolking, alsmede onder Molukkers en Chinezen vielen [[Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog#Excessen aan Republikeinse kant|tienduizenden doden]] door gewelddaden van Indonesische nationalisten. Aan Indonesische zijde vielen door Nederlands militair optreden minimaal circa 97.000 doden, zowel militairen als burgers.<ref>Volgens een recente schatting op basis van Nederlandse gevechtsverslagen [https://www.groene.nl/artikel/wie-telt-de-indonesische-doden De Groene Amsterdammer, 2017, nr. 30]</ref> Daarnaast vielen nog een meervoud bij gewelddadigheden tussen Indonesiërs onderling. De [[Madiun affaire]] kostte al aan 35.000 [[Communisme|communisten]] het leven.
 
Na 1949 flakkerde de strijd (afgezien van de coup van ex-kapitein [[Raymond Westerling|Westerling]] in 1950) nog eenmaal op. Dat was tijdens de vijandelijkheden die voorafgingen aan de overdracht van [[Nederlands-Nieuw-Guinea]] in [[1962]].
Regel 52:
 
==Diplomatieke oplossing==
 
De gehele periode 1945-1949 stond vanaf dat moment in het teken van diplomatiek overleg met de Republiek. De Britten en (sinds de zomer van 1948) de Amerikanen speelden hierbij een nadrukkelijke rol. Die diplomatie leek succesvol. Nederland besloot op 2 mei 1946 de Republiek de facto te erkennen als de facto het gezag bezittend over Java en Sumatra. Beide partijen wisten vervolgens een akkoord te sluiten: de [[overeenkomst van Linggadjati]] (15 november 1946). Hierin spraken zij af dat Indonesië na een korte overgangsperiode onafhankelijk zou worden. De nieuwe staat zou een federatief karakter krijgen en via een Nederlands-Indonesische Unie verbonden blijven met Nederland.
 
Regel 127 ⟶ 126:
[[Bestand:Soevereiniteitsoverdracht Indonesie-2000px Foto Jan Zweerts.jpg|{{largethumb}}|De overdrachtsakte]]
[[Bestand:Viering van de Indonesische onafhankelijkheidsdag Weeknummer 52-34 - Open Beelden - 17316.ogv|{{largethumb}}|Bioscoopjournaal uit 1952. In de tuin van de residentie van de Hoge Commissaris van de Indonesische Republiek in Wassenaar wordt de uitroeping van de Republiek op 17 augustus 1945 herdacht.]]
In mei 1949 ging de Nederlandse regering overstag. Er werd op 5 mei 1949 een akkoord gesloten met de Republiek (de ‘[[Van Roijen-Roem-verklaring|Van Roijen-Roem-overeenkomst]]’) dat voorzag in de ontruiming van Jogjakarta, vrijlating en terugkeer van de Republikeinse leiders en stopzetting van de guerrilla. In de nacht van 10 op 11 augustus 1949 werd het staakt-het-vuren van kracht, maar het bleef daarna nog geruime tijd onrustig. Een definitieve regeling van het conflict moest worden bereikt op een [[Nederlands-Indonesische rondetafelconferentie van 1949|rondetafelconferentie]] in Den Haag.
 
In de onderhandelingen stelden de Indonesische nationalisten zich soepel op en werd een aantal Nederlandse gevoeligheden ontzien. Het onafhankelijke Indonesië zou een federale structuur kennen: de [[Verenigde Staten van Indonesië]]. De band met de vroegere kolonisator zou vorm krijgen in de [[Nederlands-Indonesische Unie]]. Financieel-economische afspraken werden gemaakt die de Nederlandse economische belangen moesten veiligstellen. [[Nederlands-Nieuw-Guinea|Nieuw-Guinea]], ten slotte, werd buiten de soevereiniteitsoverdracht gehouden en zou in afwachting van een definitieve regeling onder Nederlands bestuur blijven. Dit hele pakket vertoonde veel overeenkomst met het ‘aangeklede Linggadjati’ dat de Republiek drie jaar eerder had verworpen. Maar inmiddels waren de omstandigheden ingrijpend gewijzigd. De Indonesische leiders blaakten van zelfvertrouwen en genoten groot internationaal aanzien, terwijl de rol van Nederland in de voormalige kolonie was uitgespeeld. Als de Nederlanders eenmaal waren vertrokken kon Indonesië zijn eigen interpretatie van de gemaakte afspraken volgen.
 
En aldus geschiedde. Op 27 december 1949 vond in Amsterdam de soevereiniteitsoverdracht plaats. DeNa inktde mislukte staatsgreep van kapitein [[Raymond Westerling|Westerling]] tegen de overdrachtsaktestad wasBandoeng nogen nietde droogregering-Hatta ofop Indonesië23 begonjanuari met1950 hetstreefden de oprollenaanhangers van de eenheidsstaat naar opheffing van de deelstaten (de negara's en daerah's). DatOp leidde9 maart 1950 hieven de negara's Djawa Timoer (Oost-Java), Sumatra Selatan (Zuid-Sumatra) en Madoera zichzelf op. De deelstaat Oost-Sumatra ging op 17 augustus 1950 op in de Republiek. Bgin april kwam kapitein Andi Aziz met nameex-KNIL-militairen in Makassar in opstand in de staat Indonesia Timoer (Oost-Indonesië), maar eind april onderdrukte het Indonesische leger TNI deze opstand en het parlement hief de eigen deelstaat op. Op 17 augustus 1950, de vijfde verjaardag van de Indonesische onafhankelijkheid, riep Soekarno de eenheidsstaat uit. Inmiddels had de [[Molukken|Molukker]] tot[[Johan verzet,Manusama|J.A. maarManusama]] datdemonstraties verzettegen werdde metRepubliek hardeIndonesië handgeorganiseerd en op 25 april 1950 werd de koponafhankelijke [[Republiek der Zuid-Molukken|Republik Maluku Selatan]] (RMS) uitgeroepen. Soekarno en Hatta stuurden eerst tevergeefs een onderhandelaar en later troepen, die [[Ambon (eiland)|Ambon]] in een maand ingedruktveroverden. De Nederlands-Indonesische Unie kwam nooit echt van de grond en werd uiteindelijk in 1956 ten grave gedragen. De belangen van het Nederlandse bedrijfsleven kwamen vervolgens in de knel toen Indonesië over Nieuw-Guinea een harde confrontatiepolitiek ging voeren. Na gewapende infiltraties en de dreiging van een grote oorlog, droeg Nederland in 1962 dat gebied over.<ref>Na een overgangsbestuur door de Verenigde Naties werd het gebied op 1 mei 1963 aan Indonesië overgedragen.</ref> Deze episode vormde het laatste bedrijf in de totstandkoming van de Indonesische eenheidsstaat die het gehele grondgebied van de voormalige kolonie Nederlands-Indië omvatte: de Republiek Indonesië.
 
==Geruchtmakende affaires==