Nederlandse Opstand: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Wijzigingen door 2A02:1810:291C:6700:5DB0:F0FF:DDEF:49F3 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door RomaineBot
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 1:
[[Bestand:3 Geuzenpenning, halve maan.jpg|thumb|"''[[Liever Turks dan paaps]]"''. Penning in de vorm van de [[Ottomaanse Rijk|Turkse]] halve maan door [[Geuzen (Tachtigjarige Oorlog)|Geuzen]] gedragen en symbool voor de [[calvinisme|calvinistische]] harde kern van de opstand tegen de [[katholicisme|rooms-katholieke]] landvoogd.]]
De '''Nederlandse Opstand''' of '''Opstand''' is de strijd van het opstandige deel van de [[Zeventien Provinciën|Nederlandse gewesten]] tegen hun [[landsheer]], de [[Spaanse Rijk|Spaans]]-[[Huis Habsburg|Habsburgse]] [[Filips II van Spanje|Filips II]]. De opstand leidde uiteindelijk tot een splitsing van de Nederlanden in de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden. In het noorden werd de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]] gevormd. De [[Zuidelijke Nederlanden]], het latere [[België]], bleven onder [[Habsburgse Nederlanden|Habsburgs bewind]].
 
{{Zie hoofdartikel|Tachtigjarige Oorlog}}
In de moderne geschiedschrijving is deze benaming gebruikelijker dan het daarbuiten bekendere begrip van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). Als er al een beginjaar wordt genoemd voor de Opstand, dan is dat meestal vroeger dan 1568 (al wordt ook 1572 genoemd als beginjaar). Op zijn vroegst markeert de [[Beeldenstorm]] (1566) het begin van de Opstand. Tegen de jaren 80 van de [[zestiende eeuw]]1580 was de Opstand meer geëvolueerd naar een geregelde oorlog. De Opstand wordt ook wel gezien als de eerste fase, waarbij de periode na het [[Twaalfjarig Bestand]] dan de zogeheten ''Tweede Oorlog'' is.
 
== Afbakening ==
Vooral de beginjaren tussen 1568, het jaar van de [[slag bij Heiligerlee (1568)|slag bij Heiligerlee]], en het jaar 1587, toen de [[Robert Dudley|graaf van Leicester]] vertrok, hadden vaak het karakter van een opstand zonder sterke centrale leiding. De [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten-Generaal]] zochten vervolgens geen nieuwe landvoogd meer maar namen zelf de [[soevereiniteit]] op zich. Tijdens deze vroege fase zagen de guerrilla-strijders van de ''[[bosgeuzen]]'' en de ''[[watergeuzen]]'' zich financieel gesteund door de [[vreemdelingenkerken]] in [[koninkrijk Engeland|Engeland]] en [[Emden (Nedersaksen)|Emden]].<ref>{{aut|David Trim|Trim, DavidD.}} (2005).: ''Immigrants, the Indigenous Community and International Calvinism''. In:in Goose, Nigel, and Lien Luu (eds). ''Immigrants in Tudor and early Stuart England''., Susex Academic Press, Brighton, 2005. X, 263 p. {{ISBN|1-903900-14-X}}, pp. 211-212.</ref> In 1589 woedde de meer geregelde onafhankelijkheidsoorlog tegen Spanje volop en waren de Staten al duidelijk aan de winnende hand.
 
== Opstand of (burger)oorlog? ==
Door [[Fernando Álvarez de Toledo|Alva]] is het verzet tegen de Spaanse koning Filips II getypeerd als een opstand. In 1572 berichtberichtte [[Lodewijk van Nassau (1538-1574)|Lodewijk van Nassau]] aan de leider van de opstand, zijn broer [[Willem van Oranje|Willem]], dat de hertog van Alva "''zeer verbaasd is ... dat de steden zo in opstand komen"'' ("''les villes se revoltent ainsi"''). In brieven, kronieken en dagboeken uit die tijd wordtwerd onder meer gesproken over verzet, "''verlaetinghe",'' en afzwering van de landsheer, etc. Ook in de latere geschiedschrijving over deze periode wordenwerden de gebeurtenissen vanaf 1568 veelal aangeduid als 'De Opstand'. In een studie uit 2004 spreektsprak de geschiedkundige [[Arie van Deursen]] over "de Opstand van 1572-1584".<ref>{{aut|Arie van Deursen|Deursen, A. Th. van}} (2006).: ''De last van veel geluk :. 1555-1702, de geschiedenis van Nederland'' / 4e dr., Bakker, Amsterdam. 382 p. (De geschiedenis van Nederland ; dl. 4). {{ISBN|90-351-3028-6}} (geb.), {{ISBN|978-90-351-3859-9}} (pbk.). Oorspr. uitg.: 2004. p.71-115.</ref> [[Jan Juliaan Woltjer]] sprak over de Opstand als zijnde een burgeroorlog, zonder meer "''te vergelijken met de Franse burgeroorlogen."''<ref>{{aut|Jan Juliaan Woltjer|Woltjer, J.J.}} (1994).: ''Tussen vrijheidsstrijd en burgeroorlog. : overOver de Nederlandse Opstand 1555-1580''., Balans, Amsterdam. 159 p. {{ISBN|90-5018-261-5}}. p.9.</ref>
 
== Literatuur ==
* {{aut|Femke Deen|Deen, FemkeF.}} (2015).: ''Publiek debat en propaganda in Amsterdam tijdens de Nederlandse Opstand :. Amsterdam 'Moorddam' 1566-1578''., Amsterdam University Press, Amsterdam. 280 p. {{ISBN|978-90-8964-705-4}}. (Amsterdam studies in the Dutch Golden Age, ISSN 1875-9599). Oorspr. uitg.: ''Moorddam : publiek debat en propaganda in Amsterdam tijdens de Nederlandse Opstand (1566-1578)''. Proefschrift Universiteit van Amsterdam, 2012.
* {{aut|Graham Darby|Darby, GrahamG.}} (ed.) (2001).: ''The origins and development of the Dutch revolt''., Routledge, London. XXI, 175 p. {{ISBN|0-415-25378-0}} (geb), {{ISBN|0-415-25379-9}} (pbk)
* {{aut|Jan Juliaan Woltjer|Woltjer, J.J.}} (1994).: ''De middengroepen in de Opstand''., In:in ''Spiegel historiael : maandblad voor geschiedenis en archeologie'', jrg. 29, nr. 11-12 (nov-dec), p. 468-473, 512. ISSN 0038-7487
* {{aut|Alastair Duke|Duke, AlastairA.}} (1990).: ''Reformation and revolt in the Low Countries''., The Hambledon Press, London. XXI, 308 p., 6 p. pl. {{ISBN|1-85285-021-3}}. Ged. eerder versch. art. Ook versch. als proefschrift Leiden.
* {{aut|Geoffrey Parker|Parker, G.}} (1985): ''The Dutch Revolt'' Penguin
* Parker, Geoffrey (1985). ''The Dutch Revolt'' / rev. ed. Penguin, Harmondsworth, reprint 2002. 334 p. {{ISBN|0-14-139132-4}}. Oorspr. uitg.: Allen Lane, London, 1977. {{ISBN|0-7139-1032-1}}. Ned. vert. van de 1977-uitgave: ''De Nederlandse opstand : van beeldenstorm tot bestand''. Het Spectrum, Utrecht, 1981. 304 p. {{ISBN|90-274-5465-5}}. En: ''Van beeldenstorm tot bestand''. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, 1978.
* {{aut|Pieter Geyl|Geyl, PieterP.}} (1932).: ''The revolt of the Netherlands, (1555-1609)''., Williams & Norgate, London. 310 p.
* {{aut|Hugo de Groot|Groot, HugoH. de}} (1657).: ''[[Kroniek van de Nederlandse Oorlog]]. : deDe Opstand 1559-1588'', / vert.vertaling uit het Latijn en nawoord: {{aut|Jan Waszink|Waszink, J.}} Uitgeverij Vantilt, Nijmegen, 2014. 296 p. {{ISBN|978-94-6004-156-3}}. Vertaling van een keuze uit Annales et historiae de rebus Belgicis
 
== Noten ==
{{References}}
 
== Externe link ==
* [http://www.dutchrevolt.leiden.edu/Pages/start.aspx Website over de Opstand (Universiteit Leiden)]
 
{{Appendix|2=
{{References}}
}}
{{Navigatie geschiedenis van de Lage Landen}}