[[Bestand:Lacerta agilis 2006 05 06cq.jpg|thumb|De paring van de [[zandhagedis]] (''Lacerta agilis'') laat de noodzaak van een 'dubbele' penis zien.]]
De '''hemipenis''' (meervoud: hemipenes) is de [[penis]] of het gepaard copulatieorgaan van een mannelijke [[hagedissen|hagedis]] of [[slangen|slang]]. De meeste reptielen hebben namelijk een lange staart, wat de paring bemoeilijkt. Daarom is hun [[penis]] in tweeën verdeeld, ''hemi'' betekent '''half'''. Hierdoor kunnen ze zowel links als rechts contact maken met het vrouwtje. De hemipenes liggen geïnverteerd achterin de cloacabasis van de openingstaart. Tijdens de paring komen ze uit de cloaca en vormen ze een gleuf om het sperma tot in de cloaca van het vrouwelijk dier te begeleiden. In tegenstelling tot de meeste zoogdieren spelen de hemipenes geen rol bij de urinelozing.<ref>[https://doi.org/10.1016/j.cvex.2016.11.006], Knotek et al., 2017. Reproductive Medicine in Lizards. Vet Clin North Am Exot Anim Pract. ;20(2):411-438s</ref>
AlsVerschillende deonderliggende paringoorzaken wordtkunnen verstoord,er kanvoor zorgen dat de hemipenishemipenes naar buiten komen te hangen. Soms herstelt dit zich vanzelf, maar bij in gevangenschap gehouden dieren is het beter het zaakje metvochtig te houden en een vochtigedierenarts handschoente terugraadplegen om de hemipenis te masserenreponeren. De penis kan namelijk [[Ontsteking (geneeskunde)|ontstoken]] raken en dit kan leiden tot complicaties. Zo leed de leguaan ''Mozart'' uit het [[Antwerpen (stad)|Antwerpse]] ''[[Aquatopia]]'' onder een permanente [[erectie]] in één van zijn penissen. Deze werd [[amputatie|geamputeerd]].<ref>[http://www.nu.nl/algemeen/956864/amputatie-voor-leguaan-met-permanente-erectie.html "Amputatie voor leguaan met permanente erectie"], nu.nl, 25 januari 2007</ref>
[[Bestand:Brookesia micra hemipenis.jpg|thumb|left|230px|Hemipenis van de [[kameleons|kameleon]] ''[[Brookesia micra]]''.]]
