Notre-Dame van Parijs: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Tekst vervangen door "de fissa is lit" Labels: Vervangen Misbruikfilter: Leeghalen |
k Wijzigingen door 81.82.193.80 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Encycloon |
||
Regel 1:
{{Infobox kerk
| afbeelding = NotreDameDeParis.jpg
| onderschrift = Westgevel bij nacht
| plaats = [[Parijs (hoofdbetekenis)|Parijs]], [[Île de la Cité]]
| mapname = Parijs
| lat_deg = 48
| lat_min = 51
| lat_sec = 11
| lon_deg = 2
| lon_min = 21
| lon_sec = 0
| bouwjaar = 1163-1345
| renovatie = 1845
| opgedragen = [[Maria (moeder van Jezus)|Maria]]
| monumentstatus = [[Monument historique]] sinds 1862 <br />[[Werelderfgoed]] sinds 1991<ref>{{Citeer web | url=http://whc.unesco.org/en/list/600 | titel=Paris, Banks of the Seine | bezochtdatum=9 april 2018 | uitgever=[[UNESCO]] | taal=en}}</ref>
| begraafplaats =
| periode = [[Gotiek (bouwkunst)|Vroeggotiek]]
| architect =
| bouwmethode =
| bouwmateriaal =
| afmeting = 130 m lang <br />69 m breed <br />35 m hoog ([[schip (bouwkunst)|schip]])
| toren = 69 m hoog (westtorens)
| vrijstaande klokkentoren =
| klokkentoren =
| denominatie = [[Rooms-Katholieke Kerk|Rooms-katholiek]]
| portaal =
| koor =
| schip =
| preekstoel =
| doopvont =
| altaar =
| zitplaatsen =
}}
[[Bestand:Paris Notre-Dame Southeast View 01.JPG|{{largethumb}}|De Notre-Dame vanuit het zuidoosten in 2015]]
[[Bestand:Notre dame-paris-view.jpg|{{largethumb}}|[[Drôlerie]] op de balustrade van de westgevel]]
[[Bestand:NotreDameFlyingButtress.jpg|{{largethumb}}|Luchtbogen rond het koor]]
[[Bestand:Notre Dame Altar July 2005.jpg|{{largethumb}}|Koor]]
De '''cathédrale Notre-Dame de Paris''' ([[Nederlands]]: ''Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Parijs'') is een in [[Gotiek (bouwkunst)|vroeggotische stijl]] opgetrokken [[kathedraal]] op het ''[[Île de la Cité]]'', in het centrum van [[Parijs (hoofdbetekenis)|Parijs]].
== Geschiedenis ==
De bouwheer was [[Mauritius van Sully|Maurice de Sully]], bisschop van Parijs. Hij had de steun van koning [[Lodewijk VII van Frankrijk]] en van het [[kapittel]]. Bisschop De Sully liet eerst de Sint-Stefanuskathedraal, gelegen vlak voor de latere Notre-Dame, tot de grond afbreken. De kathedraal was ontstaan in de 4e eeuw en in haar grootse dimensies uitgebouwd in de 6e<ref>{{Citeer web | url = http://www.notredamedeparis.fr/la-cathedrale/histoire/grandes-figures-et-personnalites/maurice-de-sully/ | titel = Maurice de Sully | bezochtdatum = | auteur = | achternaam = | voornaam = | auteurlink = | medeauteurs = | datum = | formaat = | werk = Grandes figures et personnalités | uitgever = Notre-Dame van Parijs, [[aartsbisdom Parijs]] | paginas = | taal = fr | archiefurl = | archiefdatum = | dodeurl = | citaat = }}</ref><ref>{{Citeer boek | achternaam = Salet | voornaam = Francis | auteurlink = | medeauteurs = | datum = 1970 | titel = Bulletin Monumental, Volume 128| hoofdstuk = La cathédrale mérovingienne Saint-Étienne de Paris | uitgever = | plaats = Parijs | ISBN = | NUR = | pagina's = blz. 320-321 | taal = fr | URL = https://www.persee.fr/doc/bulmo_0007-473x_1970_num_128_4_7178 | bezochtdatum = }}</ref> of 7e<ref>{{Citeer web | url = http://www.notredamedeparis.fr/la-cathedrale/histoire/historique-de-la-construction/ | titel = Historique de la construction | bezochtdatum = | auteur = | achternaam = | voornaam = | auteurlink = | medeauteurs = | datum = | formaat = | werk = | uitgever = Notre-Dame van Parijs, [[aartsbisdom Parijs]] | paginas = | taal = fr | archiefurl = | archiefdatum = | dodeurl = | citaat = }}</ref><ref>{{Citeer web | url = https://www.tombes-sepultures.com/crbst_998.html | titel = Les églises et cimetières de l'Ile de la Cité (Paris) | bezochtdatum = | auteur = | achternaam = Pénin | voornaam = Marie-Christine | auteurlink = | medeauteurs = | datum = | formaat = | werk = Tombes et Sépultures dans les Cimetières et autres Lieux | uitgever = Tombes Sépultures.Com | paginas = | taal = fr | archiefurl = | archiefdatum = | dodeurl = | citaat = }}</ref> eeuw, naargelang de bronnen. De eerste steen van de Notre-Dame werd in het voorjaar van 1163 (volgens het ''Memoriale Historiarum'' van kroniekeur [[Jean de Saint-Victor]] tussen 24 maart en 25 april) door [[paus Alexander III]] en [[Lodewijk VII van Frankrijk]] geplaatst.
Tegen 1177 was het [[priesterkoor|koor]] voltooid en op 19 mei 1182 werd het nieuwe [[hoogaltaar]] ingewijd door kardinaal [[Henri de Château-Marçay]], de pauselijke gezant in Parijs, en Maurice de Sully. Men bouwde destijds doorgaans eerst het koor, zodat de kerk al gebruikt kon worden terwijl er elders nog gebouwd moesten worden. Na de dood van bisschop Maurice de Sully in 1196, werd onder zijn opvolger [[Odo van Sully|Eudes de Sully]] begonnen met de bouw van het [[transept]] en het [[schip (bouwkunst)|schip]]. Halverwege de 13e eeuw waren ook de westtorens voltooid, waarna tot 1345 nog gewerkt werd aan het interieur en de [[straalkapel]]len.
=== Franse Revolutie ===
In 1793, tijdens de [[Franse Revolutie]], werd de kathedraal omgedoopt tot ''Tempel van de Rede''. In deze periode werden talloze kunstwerken gestolen of vernield. De 28 beelden van de koningen van [[Koninkrijk Juda|Juda]] op de westgevel werden onthoofd omdat men dacht dat het beelden van Franse koningen waren. Na de ondertekening van het [[Concordaat van 15 juli 1801]] werd de Notre-Dame opnieuw gebruikt voor de [[Mis|Heilige Mis]]. De kerk werd op 27 februari 1805 als eerste in Frankrijk door [[paus Pius VII]] verheven tot [[basilica minor]].
De kathedraal onderging vanaf 1845 een 23 jaar durende restauratie door [[Eugène Viollet-le-Duc]], om de beschadigingen van de Franse Revolutie te herstellen. Viollet-le-Duc verving de deels vernielde koningsbeelden in het voorfront door zelfontworpen beelden. Hij plaatste ook een nieuwe [[vieringtoren]] of ''flèche'' op het dak van de kathedraal. Sinds 1991 is er een nieuw restauratieproject.
=== Brand ===
{{Zie hoofdartikel|Brand in de Notre-Dame van Parijs}}
Op 15 april 2019 brak er in de avond tijdens restauratiewerkzaamheden een hevige brand uit, die zich vanuit het [[Schip (bouwkunst)|middenschip]] snel verspreidde.<ref>[https://www.nu.nl/buitenland/5844918/grote-brand-in-beroemde-parijse-kathedraal-notre-dame.html Grote brand in beroemde Parijse kathedraal Notre-Dame], nu.nl, 15 april 2019</ref> Het dak en de centrale torenspits ([[vieringtoren]]) stortten in. De rest van het gebouw, alsook een aantal belangrijke kunstschatten, kon nog worden gered.
<gallery heights="150px" widths="110px">
Bestand:Incendie Notre Dame de Paris.jpg|Brand in de Notre-Dame in 2019
Bestand:Notre Dame on fire 15042019-1.jpg|Westgevel tijdens de brand
</gallery>
== Dak ==
Het dak op de schepen bestaat uit stenen [[Gewelf|gewelven]] met daarboven, voor zover niet verwoest door de brand, een met lood beklede eikenhouten dakconstructie.
== Exterieur ==
De kathedraal is in [[Gotiek (bouwkunst)|vroeggotische]] stijl opgetrokken.
=== Westgevel ===
De westgevel van de Notre-Dame, die uitkijkt op het plein ''Parvis Notre-Dame - place Jean-Paul-II'', is rijkelijk versierd met beeldhouwwerk. De drie portalen - van links naar rechts: het Mariaportaal, het Portaal van het Laatste Oordeel en het Anneportaal - worden omzoomd door beelden van Bijbelse figuren en bisschoppen. Boven de portalen bevindt zich de zogeheten ''koningsgalerie'' met beelden van de koningen van Juda als verbintenis tussen de Franse monarchie en de Kerk. Een dergelijke decoratie was nog niet eerder aangebracht op een kathedraal. Het concept van de koningsgalerie werd overgenomen bij de [[kathedraal van Reims]] en de [[Notre-Dame van Amiens]]. De koningsfiguren die tegenwoordig zichtbaar zijn stammen echter allemaal uit de 19e eeuw.
Boven de westgevel torenen de twee niet-afgebouwde torens met een hoogte van 69 meter uit. Ze kunnen beklommen worden en bieden een uitzicht over de stad.
=== Waterspuwers en chimères ===
De [[waterspuwer]]s van de Notre-Dame stammen uit de [[middeleeuwen]]. De als monsters vormgegeven spuwers zorgen ervoor dat het regenwater niet langs de gevel naar beneden stroomt.
Op de balustrade van de westgevel zitten de [[drôlerie]]s van de ''Galerie des [[Chimaera (mythologie)|chimères]]''. Deze monsterlijke figuren werden door ambachtslieden aangebracht als [[vrolijke noot]] of dienden ter afschrikking van demonen. De originele figuren werden in de 18e eeuw verwijderd, omdat ze in de loop der eeuwen vervallen waren, waardoor er soms fragmenten naar beneden vielen. In de 19e eeuw bracht Viollet-le-Duc nieuwe figuren aan.
=== Luchtbogen ===
De kerk was een van de eerste gebouwen ter wereld waar de [[luchtboog|luchtbogen]] gebruikt werden. Het originele ontwerp bevat deze bouwkundige onderdelen echter niet. Toch zijn zij rond het koor en het schip toegepast. Tijdens de gotiek werden dunne muren erg populair. Deze zijn dan ook toegepast in de Notre-Dame, maar bij de bouw kwam men erachter dat deze dunne muren zonder externe steun niet overeind kunnen blijven staan; er kwamen scheuren in de muren en ze begonnen naar buiten te leunen door hun eigen gewicht. Als reactie begonnen de architecten steunen te bouwen rond de buitenmuren. Bij latere kerken bleven deze steunen terugkomen.
== Interieur ==
De Notre-Dame is 130 meter lang en heeft vijf [[schip (bouwkunst)|schepen]]. De [[kruisribgewelf|kruisribgewelven]] van het middenschip bereiken een hoogte van 35 meter. Het middenschip is met een breedte van twaalf meter bijna dubbel zo breed als de [[zijbeuk]]en. De kathedraal biedt plaats aan maximaal negenduizend personen.
=== Orgel ===
Het [[orgel]] van de kerk is gebouwd door [[Aristide Cavaillé-Coll]]. Het bestaat uit meer dan 7000 [[Pijporgel|pijpen]], verdeeld over 111 registers. Het heeft 5 klavieren van 56 toetsen en een pedaalklavier van 32 pedalen. Het orgel is in de jaren 90 van de 20e eeuw compleet gerenoveerd. Van de 750 kilometer bekabeling die er werd gebruikt voor de voorheen elektro-pneumatische registratietechniek, is niets meer over. Er loopt 500 meter aan [[Local area network|LAN]]-bekabeling door het orgel om de pijpen uiteindelijk van lucht te kunnen voorzien, wat het orgel onderscheidt van andere "computergestuurde" orgels. Verder zijn in de 20ste eeuw de horizontale pijpen ([[chamadewerk]]) toegevoegd. Dit gebeurde in de tijd van [[Pierre Cochereau]] (organist-titularis tot 1984). Dit zijn eigenlijk Spaanse trompetten die op veel Franse orgels terug te vinden zijn.
=== Overig ===
In 2012 werd een nieuwe klok genaamd ''Maria'' gegoten door [[Klokkengieterij Eijsbouts|Koninklijke Eijsbouts]] uit [[Asten (plaats)|Asten]].<ref>[http://nos.nl/artikel/418869-klok-notre-dame-in-asten-gegoten.html Klok Notre Dame in Asten gegoten], www.nos.nl, 14 september 2012.</ref>
==Bedevaartsoord==
In de kathedraal worden drie [[relikwie]]ën van [[Jezus (traditioneel-christelijk)|Christus]] bewaard: de [[Doornenkroon (kroon van takken)|doornenkroon]], een stuk uit het kruis en een van de nagels waarmee Christus gekruisigd zou zijn.
== Bijzondere gebeurtenissen ==
=== Kroningen ===
* Normaal gesproken werden de Franse koningen gekroond in de [[Kathedraal van Reims]], maar in 1431, tijdens de [[Honderdjarige Oorlog]], liet de Engelse koning [[Hendrik VI van Engeland|Hendrik VI]] zich in de Notre-Dame kronen.
* Napoleon Bonaparte kroonde zichzelf in 1804 tot keizer der Fransen in de Notre-Dame.
=== Staatsbegrafenissen ===
Staatsbegrafenissen ''(Funérailles nationales)'' van [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Fransen]] die vanuit de Notre-Dame zijn begraven (selectie):
* 1894 · [[Marie François Sadi Carnot]] (president van Frankrijk 1887-1894)
* 1923 · [[Maurice Barrès]] (schrijver, politicus)
* 1929 · [[Maarschalk]] [[Ferdinand Foch]] (Frans militair, held uit de [[Eerste Wereldoorlog]])
* 1931 · [[Maarschalk]] [[Joseph Joffre]] (Frans militair, held uit de Eerste Wereldoorlog)
* 1934 · [[Raymond Poincaré]] (president van Frankrijk 1913-1920)
* 1932 · [[Paul Doumer]] (president van Frankrijk 1931-1932)<ref>Gevolgd door een plechtigheid in het [[Panthéon (Parijs)|Panthéon]]</ref>
* 1947 · [[Maarschalk]] [[Philippe Leclerc de Hauteclocque]] (Frans militair, held uit de [[Tweede Wereldoorlog]])
* 1950 · [[Albert Lebrun]] (president van Frankrijk 1932-1940)
* 1952 · [[Maarschalk]] [[Jean de Lattre de Tassigny]] (Frans militair, held uit de Tweede Wereldoorlog)
* 1955 · [[Paul Claudel]] (schrijver, dichter en diplomaat)
* 1967 · [[Maarschalk]] [[Alphonse Juin]] (Frans militair, held uit de Tweede Wereldoorlog)
* 1970 · [[Generaal]] [[Charles de Gaulle]] (Frans militair, president van Frankrijk 1959-1969)<ref>Herdenkingsdienst, de besloten begrafenis vond plaats in de [[Rooms-Katholieke Kerk|rooms-katholieke]] kerk te [[Colombey-les-Deux-Églises]]</ref>
* 2007 · [[Abbé Pierre]], geb. Henri Grouès (Frans geestelijke, verzetsstrijder, stichter [[Emmaus (organisatie)|Emmaüs-beweging]])
== Bibliografie ==
* Pascal Tonazzi, ''Florilège de Notre-Dame de Paris (anthologie)'', Editions Arléa, Paris, 2007, ISBN 2-86959-795-9
== Zie ook ==
*[[De klokkenluider van de Notre Dame (boek)]]
* [[Pierre de Gondi]], voor de Gondi-kapel
== Externe link ==
*{{en}}{{fr}}[http://www.notredamedeparis.fr/ Website Cathédrale Notre Dame de Paris]
{{Appendix}}
{{Commonscat|Cathédrale Notre-Dame de Paris|Notre-Dame van Parijs}}
{{Navigatie kerken Parijs}}
{{Navigatie gotische kathedralen Frankrijk}}
{{Coor title dms|48|51|11|N|2|21|0|E|type:landmark}}
[[Categorie:Basiliek in Frankrijk|Parijs]]
[[Categorie:Gotische kathedraal in Frankrijk|Parijs]]
[[Categorie:Kerkgebouw in Parijs]]
[[Categorie:Monument historique]]
[[Categorie:4e arrondissement (Parijs)]]
| |||