Christen-Democratisch Appèl: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Labels: Leeghalen Misbruikfilter: Leeghalen |
Versie 53868677 van 83.247.49.51 (overleg) ongedaan gemaakt. Label: Ongedaan maken |
||
Regel 1:
{{Zie artikel|Zie [[Compagnie des Alpes]] voor het bedrijf dat pretparken beheert.}}
{{Infobox politieke partij Nederland
| naam = Christen-Democratisch Appèl
| afbeelding = CDA logo.svg
| afbeeldingbreedte = 200
| partijvoorzitter = [[Rutger Ploum]]
| partijleider = vacant
| eerste_kamer = [[Elco Brinkman]]
| tweede_kamer = [[Pieter Heerma]]
| europees_parlement = [[Esther de Lange]]
| zetelsTK = 19
| zetelstotaalTK = 150
| zetelsEK = 12
| zetelstotaalEK = 75
| zetelsEP = 5
| zetelstotaalEP = 26
| fusie = [[Anti-Revolutionaire Partij|ARP]], [[Christelijk-Historische Unie|CHU]] en [[Katholieke Volkspartij|KVP]]
| schisma = [[Katholieke Politieke Partij]] (KPP) ([[Tweede Kamerverkiezingen 1994|1994]]-[[Tweede Kamerverkiezingen 1998|1998]])
| oprichting = [[11 oktober]] [[1980]]<ref>[https://web.archive.org/web/20120922043841/http://www.cda.nl/Organisatie/Partij.aspx Oprichtingsdatum CDA]</ref>
| richting = [[Rechts (politiek)|Centrum-rechts]]
| ideologie = [[Christendemocratie]]<br />[[Confessionele partij|Confessioneel]]<br />[[Economisch liberalisme]]<br />[[Conservatief-liberalisme]]
| jongeren = [[Christen Democratisch Jongeren Appèl|CDJA]]
| internationaal = [[Centrumdemocratische Internationale|CDI]]
| eurofractie = [[Fractie van de Europese Volkspartij (christendemocraten)|EVP-groep]]
| euroorganisatie = [[Europese Volkspartij]]
| leden = 48.775 (2017)
| website = [http://www.cda.nl/ www.cda.nl]
}}
Het '''Christen-Democratisch Appèl''' ('''CDA''') is een [[Politiek en overheid in Nederland|Nederlandse]] [[Christendemocratie|christendemocratische]] politieke partij. In 1980 ontstond het CDA uit een fusie van [[Anti-Revolutionaire Partij|ARP]], [[Christelijk-Historische Unie|CHU]] en [[Katholieke Volkspartij|KVP]].
De partij is sinds haar oprichting in 1980 [[regeringspartij]] geweest in alle kabinetten, met uitzondering van de [[Paarse kabinet]]ten [[kabinet-Kok I|Kok I]] en [[kabinet-Kok II|Kok II]] en het [[kabinet-Rutte II]]. De christendemocratische fusiepartij leed zware zetelverliezen bij de [[Tweede Kamerverkiezingen 1994|Tweede Kamerverkiezingen van 1994]] en [[Tweede Kamerverkiezingen 1998|1998]]. Bij de [[Tweede Kamerverkiezingen 2010|Tweede Kamerverkiezingen van 2010]] leed het CDA een tot dan toe ongekend historisch electoraal dieptepunt. Tijdens de [[Tweede Kamerverkiezingen 2012|Tweede Kamerverkiezingen van 2012]] was [[Sybrand Buma]] de verkozen partijleider en aangewezen lijsttrekker. Bij deze verkiezingen onderging de partij opnieuw een groot zetelverlies en bereikte met 13 zetels haar laagste zetelaantal sinds de oprichting. Bij de [[Tweede Kamerverkiezingen van 2017]] ging het weer beter met het CDA en behaalde het 19 zetels.
Uit het CDA kwamen na de oprichting in 1980 twee nieuwe politieke partijen voort door afscheuring. In 1981 splitste een groep progressieve CDA-leden met veelal [[Anti-Revolutionaire Partij|ARP]]-achtergrond zich door oprichting van de links-progressieve [[Evangelische Volkspartij (Nederland)|Evangelische Volkspartij]] (EVP) af. De EVP ging in 1989 op in [[GroenLinks]]. In het jaar 1994 splitsten lokale conservatieve katholieke politici zich af van de fusiepartij CDA en verenigden zich in de [[Katholieke Politieke Partij]] (KPP) die onder leiding van [[Olaf van Boetzelaer|Van Boetzelaer]] meedeed aan de Tweede Kamerverkiezingen in 1994 en 1998. Na 1998 keerden de KPP-politici echter terug binnen het CDA.
==Huidige partijtop en politieke koers==
[[Pieter Heerma]] is sinds 21 mei 2019 fractievoorzitter van de tweede kamer fractie van het CDA en volgt daarmee [[Sybrand Buma]] op.
Sybrand Buma was voorzitter van de CDA-fractie in de [[Tweede Kamer der Staten-Generaal|Tweede Kamer]] tot 21 mei 2019 en werd op 18 mei 2012 gekozen tot partijleider; op 30 juni 2012 werd Van Haersma Buma formeel benoemd tot lijsttrekker en partijleider voor de [[Tweede Kamerverkiezingen 2012]]. [[Elco Brinkman]] is fractievoorzitter van de CDA in de [[Eerste Kamer der Staten-Generaal|Eerste Kamer]]. [[Ruth Peetoom]] werd op het partijcongres van 9 februari opgevolgd als [[Partijvoorzitter]] door [[Rutger Ploum]]. Volgens het partijbestuur bevindt het CDA zich in het midden van het politiek spectrum. Sinds 26 oktober 2017 is het CDA weer een regeringspartij en maakt het deel uit van het kabinet-Rutte III.<ref>[http://www.nrc.nl/nieuws/2012/01/21/nieuwe-middenkoers-centraal-op-speciaal-congres-cda/ Nieuwe ‘middenkoers’ centraal op speciaal congres CDA], NRC, 21 januari 2012</ref>
== Geschiedenis ==
[[Bestand:Christen Democratisch Appèl (nl) Logo.svg|thumb|Het CDA-logo tot 2012]]
Het CDA werd officieel op [[11 oktober]] [[1980]] opgericht als gevolg van een [[fusiepartij|fusie]] van drie oude [[christendom|christelijke]] partijen, de [[Christelijk-Historische Unie]] (CHU), de [[Anti-Revolutionaire Partij]] (ARP) en de [[Katholieke Volkspartij]] (KVP), die ook wel 'de drie grote [[confessionele partij]]en' werden genoemd. Architect van de nieuwe alliantie was [[Piet Steenkamp]]. De drie partijen waren echter al sinds 1967 hierover met elkaar in gesprek. Dit overleg vond plaats in de [[Groep van Achttien (politiek)|Groep van Achttien]], vertegenwoordigers uit de betreffende partijen, waarbij het belangrijkste punt van discussie het begrip 'christelijke politiek' was.
Van 1918 tot 1980 maakten deze afzonderlijke partijen vrijwel onafgebroken deel uit van de regering.<ref>In vier tijdperken zaten niet alle drie grote christelijke partijen in de regering, namelijk 1939 ([[kabinet-Colijn V|Colijn V]]: KVP-voorloper [[Roomsch-Katholieke Staatspartij|RKSP]] niet), 1945-'52 ([[kabinet-Gerbrandy III|Gerbrandy III]]; [[kabinet-Schermerhorn-Drees|Schermerhorn-Drees]]; [[kabinet-Beel I|Beel I]]; [[kabinet-Drees-Van Schaik|Drees-Van Schaik]]; [[kabinet-Drees I|Drees I]]: CHU niet tot 1948, ARP niet vanaf 1946) 1965-'67 ([[kabinet-Cals|Cals]]; [[kabinet-Zijlstra|Zijlstra]]: CHU niet) en 1973-'77 ([[kabinet-Den Uyl]]: CHU niet)</ref> Het CDA is sinds 1977 via een eigen lijst in de Tweede Kamer vertegenwoordigd en heeft tot 2012, met een onderbreking tijdens de [[paarse kabinetten]]-[[Wim Kok|Kok]] tussen 1994 en 2002, steeds regeringsverantwoordelijkheid gedragen.
De eerste zeventien jaren maakte het CDA deel uit van [[kabinet-Van Agt I]], [[kabinet-Van Agt II]] en [[kabinet-Van Agt III]] onder aanvoering van [[Dries van Agt]] en van de kabinetten [[Kabinet-Lubbers I|Lubbers I]], [[Kabinet-Lubbers II|Lubbers II]] en [[Kabinet-Lubbers III|Lubbers III]] onder aanvoering van [[Ruud Lubbers]], beiden van CDA-huize. In 1994 leed de partij een gevoelige nederlaag en moest het CDA plaatsnemen in de oppositiebanken. Bij de [[Provinciale Statenverkiezingen 1995]] leed het CDA opnieuw verlies, en in de [[Eerste Kamer der Staten-Generaal|Eerste Kamer]] verloor de partij 8 van haar 27 zetels. Bij de [[Tweede Kamerverkiezingen 1998|verkiezingen in 1998]] slonk de partij in de Tweede Kamer tot het toenmalige historische dieptepunt van 29 zetels. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1994 en 1998 kreeg het CDA bovendien te maken met de katholieke afsplitsing van de conservatieve [[Katholieke Politieke Partij]] (KPP) onder leiding van de rooms-katholieke politicus [[Olaf van Boetzelaer|Olaf baron van Boetzelaer]], die echter geen Kamerzetel wist te bemachtigen. Na 1998 keerde de KPP-aanhang terug naar het CDA.
[[Bestand:Cda-partijbureau.JPG|thumb|left|150px|Het partijbureau van het CDA in Den Haag]]
Na de oppositievoering onder twee '[[Paars kabinet|Paarse]]' kabinetten ([[Partij van de Arbeid (Nederland)|Partij van de Arbeid]]/[[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]]/[[Democraten 66|D66]]) werd het CDA met 43 zetels de grootste partij bij de [[Tweede Kamerverkiezingen 2002|Tweede Kamerverkiezingen in 2002]]. In een coalitie met de [[Lijst Pim Fortuyn|LPF]] en de [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] verkreeg het CDA het premierschap ([[Jan Peter Balkenende]]), zes ministeries en vijf staatssecretariaten in het [[Kabinet-Balkenende I]]. Door onenigheid binnen de coalitie, vooral binnen de LPF, viel het kabinet spoedig.
Bij de [[Tweede Kamerverkiezingen 2003|Tweede Kamerverkiezingen van 2003]] werd het CDA onder leiding van Jan Peter Balkenende opnieuw de grootste partij met 44 zetels en werd het [[kabinet-Balkenende II]] van CDA, [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] en [[Democraten 66|D66]] gevormd. Na het vertrek van D66 uit de coalitie ging in 2006 een minderheids[[kabinet-Balkenende III]] van CDA en VVD alleen verder.
Het CDA bleef ook bij de [[Tweede Kamerverkiezingen 2006|Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2006]] met 41 zetels de grootste partij van Nederland, met een verschil van 8 zetels op de [[Partij van de Arbeid (Nederland)|PvdA]]. Op 22 februari 2007 werd [[Kabinet-Balkenende IV]] beëdigd waarin naast het CDA ook de PvdA en de [[ChristenUnie]] deelnemen. Het CDA levert 8 ministers en 4 staatssecretarissen. Dit kabinet is op 20 februari 2010 gevallen door het uittreden van de PvdA, als gevolg van een onherstelbare vertrouwensbreuk naar aanleiding van een meningsverschil tussen het CDA en de PvdA over de [[Kabinetscrisis over het Uruzganbesluit|kwestie-Uruzgan]]. Bij de [[Tweede Kamerverkiezingen 2010|Tweede Kamerverkiezingen van 2010]] behaalde het CDA een historisch verlies van 20 zetels en kwam met 21 zetels terug in de [[Tweede Kamer]]. Hierop trad Balkenende af als partijleider en zag hij af van plaatsneming in de CDA-fractie. Door de partij werd besloten om een grondige evaluatie te doen naar dit grote verlies en voorlopig geen partijleider aan te wijzen. Na een moeizame [[kabinetsformatie Nederland 2010|kabinetsformatie]] werd op 14 oktober 2010 het [[Kabinet-Rutte I|kabinet-Rutte]] beëdigd, bestaande uit de [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] en het CDA. In dit kabinet leverden zowel de VVD als het CDA 6 ministers en 4 staatssecretarissen. Na de verkiezingen van 2010 zakte het CDA verder in de peilingen.
Op 26 april, na het mislukken van het [[Kabinetscrisis over de begroting voor 2013|Catshuisoverleg]], sloot het CDA met de fracties van VVD, D66, GroenLinks en ChristenUnie een Begrotingsakkoord 2013 over miljarden euro's bezuinigen en hervormen om het begrotingstekort 2013 binnen de norm van 3% te krijgen.
Het [[Lijst van partijleiders van het CDA|partijleiderschap]] is vanaf eind juni 2012 in handen van fractievoorzitter [[Sybrand Buma]]. Eerder werd het partijleiderschap gedeeld door vicepremier en minister [[Maxime Verhagen]], Van Haersma Buma en partijvoorzitter Ruth Peetoom.
De huidige CDA-voorzitter is [[Ruth Peetoom]]. Op het [[partijcongres]] van 2 april 2011 werd bekend dat zij met 8.575 stemmen, 60,9% van het totaal, verkozen was. Hiermee volgde ze interim-voorzitter [[Liesbeth Spies]] op. Samen met het congres drong zij aan op de instelling van het [[Strategisch beraad CDA|Nieuwe Strategisch Beraad]].<ref>[http://www.nu.nl/politiek/2534494/geus-en-vries-in-strategisch-beraad-cda.html De Geus en De Vries in strategisch beraad CDA], NU.nl, 9 juni 2011 15:31</ref>
===Afsplitsingen===
Onder leiding van onder meer oud-ARP- en oud-CDA-politica [[Cathy Ubels]] kwam in 1981 de links-progressieve [[Evangelische Volkspartij (Nederland)|Evangelische Volkspartij]] (EVP) tot stand uit onvrede met de centrumrechtse koers van het CDA. Talrijke leden van de CDA-werkgroep ''Niet bij brood alleen'' (1980) verenigden zich aldus met andere links-progressieve protestantse christenen, zoals de Nederlandse [[Staatssicherheitsdienst|Stasi-spion]], vredesactivist, EVP-politicus en oud-generaal [[Chiel von Meijenfeldt]]. De EVP bestond gedurende bijna tien jaar en ging daarna op in de fusiepartij [[GroenLinks]].
Sinds de oprichting van het CDA is binnen de partij de conservatieve algemeen-christelijke [[Beweging Christelijke Koers]] (BCK) actief. In 1994 scheurden conservatieve katholieke lokale CDA-politici en katholieke BCK'ers zich af door oprichting van de [[Katholieke Politieke Partij]] (KPP), die echter geen kamerzetel won bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1994 en 1998. Onder leiding van oud-KPP-lijsttrekker [[Olaf van Boetzelaer|Olaf baron van Boetzelaer]] keerden de conservatieve katholieke KPP-politici na vier jaar terug naar het CDA.
In 2012 doken meermaals geruchten op over een grote conservatieve politieke afscheuring van het CDA in [[Limburg (Nederland)|Limburg]] uit onvrede met de linkse en „rode” partijkoers van de nieuwe partijvoorzitter [[Ruth Peetoom]]. Het CDA in Limburg zou een afsplitsing naar gelijkenis met de [[Christlich-Soziale Union|CSU]] ([[Christelijk-Sociale Unie in Beieren|Christelijk-Sociale Unie]]) in [[Beieren]] willen oprichten volgens CDA-senator [[René van der Linden]]. De Limburgse afdelingsvoorzitter heeft in 2012 al de mogelijkheden van afsplitsing op schrift gesteld.<ref>[http://www.l1.nl/nieuws/188549-opnieuw-berichten-over-mogelijke-afsplitsing-cda L1, 'Opnieuw berichten over mogelijke afsplitsing CDA', Limburg 1, 24 augustus 2012]</ref>
Na een [[Kabinetsformatie Nederland 2017|historisch lange formatie]] wordt sinds 26 oktober 2017 officieel deelgenomen aan kabinet-Rutte III, dat bestaat uit VVD, CDA, D66 en ChristenUnie.
== Feiten en cijfers ==
=== Zetels in de Tweede Kamer ===
{{Infobox}}
|
<timeline>
ImageSize = width:493 height:370 # width is hoogste x-waarde in "points" (z. onder) plus 10 (want "plotarea right" is 10)
PlotArea = left:40 right:10 top:20 bottom:30 # height is hoogste 'bar' in PlotData, maal 4, plus top+bottom
TimeAxis = orientation:horizontal
AlignBars = justify
Colors =
id:gray1 value:gray(0.9)
DateFormat = yyyy
Period = from:1955 till:2013
ScaleMajor = unit:year increment:5 start:1955
PlotData =
bar:80 color:gray1 width:1
from:start till:end
bar:70 color:gray1
from:start till:end
bar:60 color:gray1
from:start till:end
bar:50 color:gray1
from:start till:end
bar:40 color:gray1
from:start till:end
bar:30 color:gray1
from:start till:end
bar:20 color:gray1
from:start till:end
bar:10 color:gray1
from:start till:end
bar:0 color:gray1
from:start till:end
TextData =
pos:(210,0) textcolor:black fontsize:S
text: Jaar
pos:(0,217) textcolor:black fontsize:S
text: Zetels
LineData =
layer:front # CDA
points: (50,338)(69,338) color: blue width:2 # x: 40 + (j-1955)*7 waarbij j het jaar
points: (69,338)(69,330) color: blue width:2 # y: 30 + z*4 waarbij z het aantal zetels
points: (69,330)(99,330) color: blue width:2 # LET OP: Ik heb voor 'j' het fractionele jaar genomen, dus als verkiezingen plaatsvonden
points: (99,330)(99,334) color: blue width:2 # op 1 jan 2008, is dit 2008.0; op 1 juli 2008 is dit 2008.5. Na vermenigvuldiging afronden.
points: (99,334)(125,334) color: blue width:2 # horizontale lijn (periode tussen verkiezingen)
points: (125,334)(125,306) color: blue width:2 # verticale lijn (verkiezingen)
points: (125,306)(154,306) color: blue width:2 # horizontale lijn
points: (154,306)(154,262) color: blue width:2 # verticale lijn etc.
points: (154,262)(165,262) color: blue width:2
points: (165,262)(165,222) color: blue width:2
points: (165,222)(197,222) color: blue width:2
points: (197,222)(197,226) color: blue width:2
points: (197,226)(225,226) color: green width:2
points: (225,226)(225,222) color: green width:2
points: (225,222)(234,222) color: green width:2
points: (234,222)(234,210) color: green width:2
points: (234,210)(260,210) color: green width:2
points: (260,210)(260,246) color: green width:2
points: (260,246)(283,246) color: green width:2
points: (283,246)(283,246) color: green width:2
points: (283,246)(315,246) color: green width:2
points: (315,246)(315,166) color: green width:2
points: (315,166)(343,166) color: green width:2
points: (343,166)(343,146) color: green width:2
points: (343,146)(370,146) color: green width:2
points: (370,146)(370,202) color: green width:2
points: (370,202)(376,202) color: green width:2
points: (376,202)(376,206) color: green width:2
points: (376,206)(403,206) color: green width:2
points: (403,206)(403,194) color: green width:2
points: (403,194)(428,194) color: green width:2
points: (428,194)(428,114) color: green width:2
points: (428,114)(444,114) color: green width:2
points: (444,114)(444,82) color: green width:2
points: (444,82)(446,82) color: green width:2
points: (446,82)(475,82) color: green width:2
points: (475,82)(475,106) color: green width:2
points: (475,106)(483,106) color: green width:2
</timeline>
<small>Aantal CDA-zetels in de Tweede Kamer sinds 1956. Zetels tussen 1956 en 1977 (blauw) zijn de som van KVP, ARP en CHU</small>
|}
Van de honderd leden van de Tweede Kamer:<ref>[https://www.parlement.com/id/vhs8mlgna2ya/cda_en_de_tweede_kamerverkiezingen_sinds CDA en de Tweede Kamerverkiezingen sinds 1977]</ref>
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1918|1918]]: 50 zetels (RKSP 30, ARP 13, CHU 7)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1922|1922]]: 59 zetels (RKSP 32, ARP 16, CHU 11)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1925|1925]]: 54 zetels (RKSP 30, ARP 13, CHU 11)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1929|1929]]: 53 zetels (RKSP 30, ARP 12, CHU 11)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1933|1933]]: 48 zetels (RKSP 28, ARP 14, CHU 10)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1937|1937]]: 56 zetels (RKSP 31, ARP 17, CHU 8)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1946|1946]]: 53 zetels (KVP 32, ARP 13, CHU 8)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1948|1948]]: 54 zetels (KVP 32, ARP 13, CHU 9)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1952|1952]]: 53 zetels (KVP 30, ARP 12, CHU 9)
Van de honderdvijftig leden:
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1956|1956]]: 77 zetels (KVP 49, ARP 15, CHU 13)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1959|1959]]: 75 zetels (KVP 49, ARP 14, CHU 12)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1963|1963]]: 76 zetels (KVP 50, ARP 13, CHU 13)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1967|1967]]: 69 zetels (KVP 42, ARP 15, CHU 12)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1971|1971]]: 58 zetels (KVP 35, ARP 13, CHU 10)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1972|1972]]: 48 zetels (KVP 27, ARP 14, CHU 7)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1977|1977]]: 49 zetels (31,9%) (CDA)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1981|1981]]: 48 zetels (30,8%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1982|1982]]: 45 zetels (29,3%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1986|1986]]: 54 zetels (34,6%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1989|1989]]: 54 zetels (35,3%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1994|1994]]: 34 zetels (22,2%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 1998|1998]]: 29 zetels (18,3%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 2002|2002]]: 43 zetels (27,9%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 2003|2003]]: 44 zetels (28,6%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 2006|2006]]: 41 zetels (26,5%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 2010|2010]]: 21 zetels (13,6%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 2012|2012]]: 13 zetels (8,5%)
* [[Tweede Kamerverkiezingen 2017|2017]]: 19 zetels (12,4%)
=== Zetels in de Eerste Kamer ===
Van de vijftig leden van de Eerste Kamer:<ref>[https://www.parlement.com/id/vgg0mm8wfp83/zetelverdeling_eerste_kamer_1946_heden Zetelverdeling Eerste Kamer 1946-heden]</ref>
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1946|1946]]: 29 zetels (KVP 17, ARP 7, CHU 5)
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1948|1948]]: 29 zetels (KVP 17, ARP 7, CHU 5)
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1951|1951]]: 29 zetels (KVP 16, ARP 7, CHU 6)
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1952|1952]]: 30 zetels (KVP 17, ARP 7, CHU 6)
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1955|1955]]: 30 zetels (KVP 17, ARP 7, CHU 6)
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1956 (juni)|1956 (juni)]]: 30 zetels (KVP 17, ARP 7, CHU 6)
Van de vijfenzeventig leden:
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1956 (oktober)|1956 (oktober)]]: 41 zetels (KVP 25, ARP 8, CHU 8)
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1960|1960]]: 42 zetels (KVP 26, ARP 8, CHU 8)
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1963|1963]]: 40 zetels (KVP 26, ARP 7, CHU 7)
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1966|1966]]: 39 zetels (KVP 25, ARP 7, CHU 7)
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1969|1969]]: 39 zetels (KVP 24, ARP 7, CHU 8)
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1971|1971]]: 36 zetels (KVP 22, ARP 7, CHU 7)
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1974|1974]]: 29 zetels (KVP 16, ARP 6, CHU 7)
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1977|1977]]: 24 zetels (CDA)
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1980|1980]]: 27 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1981|1981]]: 28 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1983|1983]]: 26 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1986|1986]]: 26 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1987|1987]]: 26 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1991|1991]]: 27 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1995|1995]]: 19 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 1999|1999]]: 20 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 2003|2003]]: 23 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 2007|2007]]: 21 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 2011|2011]]: 11 zetels
* [[Eerste Kamerverkiezingen 2015|2015]]: 12 zetels
=== Zetels in het Europees parlement ===
* [[Europese Parlementsverkiezingen 1979 in Nederland|1979]]: 10 zetels (35,6%)
* [[Europese Parlementsverkiezingen 1984 in Nederland|1984]]: 08 zetels (30,0%)
* [[Europese Parlementsverkiezingen 1989 in Nederland|1989]]: 10 zetels (34,6%)
* [[Europese Parlementsverkiezingen 1994 in Nederland|1994]]: 10 zetels (30,8%)
* [[Europese Parlementsverkiezingen 1999 in Nederland|1999]]: 09 zetels (26,9%)
* [[Europese Parlementsverkiezingen 2004 in Nederland|2004]]: 07 zetels (24,4%)
* [[Europese Parlementsverkiezingen 2009 in Nederland|2009]]: 05 zetels (20,05%)
* [[Europese Parlementsverkiezingen 2014 in Nederland|2014]]: 05 zetels (15,18%)
=== Electoraat ===
Hoewel de aanhang van politieke partijen niet meer zo trouw stemt als vroeger en verkiezingsuitslagen behoorlijk kunnen schommelen, kent het CDA een zekere kernaanhang onder met name [[Rooms-Katholiek Kerkgenootschap in Nederland|katholieke]], [[Nederlandse Hervormde Kerk|hervormde]] en [[Gereformeerde Kerken in Nederland|gereformeerde]] kiezers, al stemmen ook niet-christelijke kiezers op de partij, wat vooral in de jaren tachtig ([[Ruud Lubbers|tijdperk Lubbers]]) en begin eenentwintigste eeuw gebeurde.{{Bron?|Is dit te onderbouwen?|2018|04|05}} Regionaal heeft het CDA een bovengemiddeld grote aanhang in [[Twente]], op de [[Veluwe (streek)|Veluwe]], in het [[Westland (Nederlandse streek)|Westland]], in het midden en oosten van [[Noord-Brabant]] en in [[Limburg (Nederland)|Limburg]]. Geografisch gezien kent het CDA in veel plattelandsgemeenten een relatief grote aanhang.
Minder aanhang heeft het CDA in de grote steden en in [[Groningen (provincie)|Groningen]] en [[Drenthe]].
De gemeente waar het CDA bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 procentueel de meeste stemmen haalde, was [[Tubbergen (gemeente)|Tubbergen]] (43,4%) (een verlies van 23% ten opzichte van 2006) in de provincie [[Overijssel]]. In buurgemeente [[Dinkelland]] (totaal 38,3%) had het CDA ook te maken met forse verliezen (22,4% verlies ten opzichte van 2006). In het Overijsselse dorp [[Daarle]] (gem. [[Hellendoorn (gemeente)|Hellendoorn]]) werd het meest op het CDA gestemd (63%). Ook in [[Tilligte]], [[Lattrop]] en [[Beuningen (Overijssel)|Beuningen]] bleef het percentage CDA stemmers traditioneel hoog. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2012 werd het CDA in de gemeente Hellendoorn en [[Twenterand]] de grootste partij.
== Ledenontwikkeling ==
[[Bestand:Ledenaantal CDA - 2010.png|thumb|320px|Ledenaantallen CDA]]
{| class="wikitable" style="text-align: center;"
|+ '''Leden CDA''' (1 jan)<ref>[http://www.rug.nl/dnpp/politiekePartijen/cda/documentaireInformatie/lt CDA - ledentallen] ([[Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen]])</ref>
!Jaar||Aantal leden||Jaar||Aantal leden||Jaar||Aantal leden
|-
| 1975 || 300 || 1990 || 125.033 || 2005 || 73.000
|-
| 1976 || 2.000 || 1991 || 122.238 || 2006 || 69.000
|-
| 1977 || 11.797 || 1992 || 118.449 || 2007 || 69.560
|-
| 1978 || 20.000 || 1993 || 112.117 || 2008 || 69.200
|-
| 1979 || 25.500 || 1994 || 107.000 || 2009 || 68.102
|-
| 1980 || 162.179 || 1995 || 100.442 || 2010 || 67.592<ref>[http://www.telegraaf.nl/binnenland/5818060/__Forse_ledenwinst_D66__.html?p=3,1 "Forse ledenwinst D66"], De Telegraaf (ma 18 jan 2010, 16:16).</ref>
|-
| 1981 || 143.000 || 1996 || 94.412 || 2011 || 65.905
|-
| 1982 || 152.885 || 1997 || 91.000 || 2012 || 61.294<ref>"Minister Liesbeth Spies wil het CDA gaan leiden", NRC Handelsblad (Dinsdag 1 mei 2012), p. 2.</ref>
|-
| 1983 || 147.896 || 1998 || 89.000 || 2013 || 59.126<ref>"[http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2824/Politiek/article/detail/3386411/2013/02/01/VVD-won-verkiezingen-maar-verloor-meeste-leden.dhtml VVD won verkiezingen, maar verloor meeste leden]" in: ''[[de Volkskrant]]'', 1 februari 2013.</ref>
|-
| 1984 || 138.179 || 1999 || 86.000 || 2014 || 56.310<ref>http://dnpp.ub.rug.nl/dnpp/pp/cda/leden CDA ledentallen (1975- )] dnpp.ub.rug.nl</ref>
|-
| 1985 || 131.627 || 2000 || 82.000 || 2016 || 50.181
|-
| 1986 || 127.849 || 2001 || 80.000 || 2017 || 48.775<ref>[https://web.archive.org/web/20140328221748/http://dnpp.ub.rug.nl/dnpp/pp/cda CDA ledentallen 2017]</ref>
|-
| 1987 || 128.588 || 2002 || 78.000 || ||
|-
| 1988 || 127.046 || 2003 || 79.000 || ||
|-
| 1989 || 122.486 || 2004 || 73.500 || ||
|}
== Volksvertegenwoordigers en bestuurders ==
=== Regering ===
Het CDA maakt deel uit van het op 26 oktober 2017 geïnstalleerde kabinet-Rutte III. De portefeuilles van de CDA-bewindslieden zijn:
* [[Hugo de Jonge]], [[Vicepremier]] en [[minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport]].
* [[Ank Bijleveld]], [[Minister van Defensie]].
* [[Wopke Hoekstra]], [[Ministerie van Financiën (Nederland)|Minister van Financiën]].
* [[Ferdinand Grapperhaus]], [[Minister van Justitie en Veiligheid]].
* [[Raymond Knops]], [[Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties]].
* [[Mona Keijzer]], [[Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat]].
*
{{Zie ook|Zie: [[lijst van bewindslieden voor het CDA]]}}
=== Tweede Kamer der Staten-Generaal ===
De Tweede Kamerfractie van het CDA bestaat sinds de verkiezingen van [[Tweede Kamerverkiezingen 2017|15 maart 2017]] uit 19 personen:
{{Zie ook|Zie: [[Lijst van Tweede Kamerleden voor het CDA|alle (voormalige) Tweede Kamerleden voor het CDA]]}}
{{Kolommen3
| Kolom1=
* [[Sybrand Buma]]
* [[Lenny Geluk-Poortvliet]]
* [[Pieter Omtzigt]]
* [[Maurits von Martels]]
* [[Madeleine van Toorenburg]]
* [[Martijn van Helvert]]
* [[René Peters (politicus)|René Peters]]
* [[Evert-Jan Slootweg]]
* [[Pieter Heerma]]
* [[Harry van der Molen]]
| Kolom2=
* [[Hanke Bruins Slot]]
* [[Jaco Geurts]]
* [[Anne Kuik]]
* [[Chris van Dam]]
* [[Agnes Mulder]]
* [[Michel Rog]]
* [[Mustafa Amhaouch]]
* [[Erik Ronnes]]
* [[Joba van den Berg-Jansen]]
}}
=== Eerste Kamer der Staten-Generaal ===
De Eerste Kamerfractie van het CDA bestaat sinds de verkiezingen van 2015 uit 12 personen:
{{Kolommen3
| Kolom1=
* '''[[Elco Brinkman]]''' - Fractievoorzitter
* [[Sophie van Bijsterveld]]
* [[Ben Knapen]]
* [[Anne Flierman]]
* [[Joop Atsma]]
* [[Marnix van Rij]]
| Kolom2=
* [[Ton Rombouts]]
* [[Ria Oomen]]
* [[Maria Martens]]
* [[Niek Jan van Kesteren]]
* [[Greetje de Vries-Leggedoor]]
* [[Pia Lokin-Sassen]]
}}
{{Zie ook|Zie: [[Lijst van Eerste Kamerleden voor het CDA|alle (voormalige) Eerste Kamerleden voor het CDA]]}}
=== Europees Parlement ===
Sinds de [[Europese Parlementsverkiezingen 2014 in Nederland|Europese Parlementsverkiezingen van 2014]] zitten de volgende vijf politici namens het CDA in het [[Europees Parlement]]:
* '''[[Esther de Lange]]''' - voorzitter CDA-delegatie en vicevoorzitter [[Europese Volkspartij|EVP-fractie]]
* [[Wim van de Camp]]
* [[Lambert van Nistelrooij]]
* [[Jeroen Lenaers]]
* [[Annie Schreijer-Pierik]]
Ten opzichte van de [[Europese Parlementsverkiezingen 2009 in Nederland|Europese Parlementsverkiezingen van 2009]] verloor het CDA geen zetels. Het CDA maakt deel uit van de fractie van [[Europese Volkspartij]].
{{Zie ook|Zie ook [[lijst van Nederlandse Europarlementariërs 2004-2009|lijst van CDA-Europarlementariërs voor de periode 2004-2009]]}}
{{Zie ook|Zie ook [[lijst van Europees Parlementsleden voor het CDA]] (huidige en voormalige)}}
=== Provincies ===
==== [[Gedeputeerde Staten]] ====
[[Commissaris van de Koning]]:
* [[Gelderland]] - [[John Berends]]
* [[Noord-Brabant]] - [[Wim van de Donk]]
* [[Limburg (Nederland)|Limburg]] - [[Theo Bovens]]
* [[Zuid-Holland]] - [[Jaap Smit (bestuurder)|Jaap Smit]]
* [[Groningen (provincie) |Groningen]] - [[René Paas]]
[[Gedeputeerde]]n:
* [[Groningen (provincie)|Groningen]] - 1 van de 5 leden
* [[Friesland]] - 2 van de 5 leden
* [[Overijssel]] - 2 van de 6 leden
* [[Flevoland]] - 1 van de 4 leden
* [[Gelderland]] - 2 van de 6 leden
* [[Utrecht (provincie)|Utrecht]] - 1 van de 4 leden
* [[Noord-Holland]] - 1 van de 6 leden
* [[Zuid-Holland]] - 1 van de 6 leden
* [[Zeeland (provincie)|Zeeland]] - 1 van de 5 leden
* [[Noord-Brabant]] - 2 van de 5 leden
* [[Limburg (Nederland)|Limburg]] - 2 van de 6 leden
==== [[Provinciale Staten (Nederland)|Provinciale Staten]] ====
* [[Groningen (provincie)|Groningen]] - 5 van de 43 zetels
* [[Friesland]] - 9 van de 43 zetels
* [[Drenthe]] - 6 van de 41 zetels
* [[Overijssel]] - 11 van de 47 zetels
* [[Flevoland]] - 5 van de 41 zetels
* [[Gelderland]] - 9 van de 53 zetels
* [[Utrecht (provincie)|Utrecht]] - 6 van de 47 zetels
* [[Noord-Holland]] - 5 van de 55 zetels
* [[Zuid-Holland]] - 6 van de 55 zetels
* [[Zeeland (provincie)|Zeeland]] - 6 van de 39 zetels
* [[Noord-Brabant]] - 9 van de 55 zetels
* [[Limburg (Nederland)|Limburg]] - 10 van de 47 zetels
=== Gemeenten ===
Ongeveer 135 burgemeesters in Nederland zijn van CDA-huize. Bekende CDA-burgemeesters zijn onder meer [[Hubert Bruls]] (<small>[[Nijmegen]]</small>), [[John Berends]] (<small>[[Apeldoorn (gemeente)|Apeldoorn]]</small>), [[Lucas Bolsius]] (<small>[[Amersfoort]]</small>), [[Ton Rombouts]] (<small>[['s-Hertogenbosch (gemeente)|'s-Hertogenbosch]]</small>), [[Cees van der Knaap]] (<small>[[Ede (gemeente)|Ede]]</small>), [[Pieter van Maaren]] (<small>[[Urk]]</small>) en [[Cornelis Visser (bestuurder)|Cornelis Visser]] (<small>[[Twenterand]]</small>).
Het CDA is op gemeentelijk niveau de grootste landelijke partij van Nederland. Ze levert honderden wethouders, 1499 gemeenteraads- en 40 deelgemeenteraadsleden (12 in Amsterdam, 28 in Rotterdam).
=== Waterschappen ===
De [[Waterschap (Nederland)|waterschapsverkiezingen]] in november 2008 vonden voor het eerst plaats met behulp van een [[lijstenstelsel]] in plaats van voorheen het personenstelsel. Het CDA doet in alle waterschappen mee, en is veelal gelieerd aan de agrarische belangen.
===Organisatie===
* [[Fractievoorzitter]]s – [[Eerste Kamer der Staten-Generaal]]
** 1977–1981: [[Johan van Hulst]]
** 1981–1988: [[Jan Christiaanse]]
** 1988–1994: [[Ad Kaland]]
** 1994–1999: [[Luck van Leeuwen]]
** 1999–2001: [[Gerrit Braks]]
** 2001–2003: [[Yvonne Timmerman-Buck]]
** 2003–2011: [[Jos Werner]]
** sinds 2011: [[Elco Brinkman]]
* [[Lijst van fractievoorzitters van het CDA in de Tweede Kamer|Fractievoorzitters]] – [[Tweede Kamer der Staten-Generaal]]
** 1977: [[Dries van Agt]]
** 1977–1978: [[Willem Aantjes]]
** 1978–1981: [[Ruud Lubbers]]
** 1981: Dries van Agt
** 1981–1982: Ruud Lubbers
** 1982–1986: [[Bert de Vries (CDA)|Bert de Vries]]
** 1986: Ruud Lubbers
** 1986–1989: Bert de Vries
** 1989: Ruud Lubbers
** 1989–1994: [[Elco Brinkman]]
** 1994–1997: [[Enneüs Heerma]]
** 1997–2001: [[Jaap de Hoop Scheffer]]
** 2001–2002: Jan Peter Balkenende
** 2002–2003: [[Maxime Verhagen]]
** 2003: Jan Peter Balkenende
** 2003–2006: Maxime Verhagen
** 2006–2007: Jan Peter Balkenende
** 2007–2010: [[Pieter van Geel]]
** 2010: Maxime Verhagen
** 2010-heden: [[Sybrand Buma]]
* [[Partijvoorzitter]]s
** 1975–1980: [[Piet Steenkamp]]
** 1980–1986: [[Piet Bukman]]
** 1986: [[Bert Fleers]]
** 1987–1994: [[Wim van Velzen (1943)|Wim van Velzen]]
** 1994–1995: [[Tineke Lodders]]
** 1995–1999: [[Hans Helgers]]
** 1999–2001: [[Marnix van Rij]]
** 2001–2002: [[Bert de Vries (CDA)|Bert de Vries]]
** 2002–2007: [[Marja van Bijsterveldt]]
** 2007–2010: [[Peter van Heeswijk]]
** 2010: [[Henk Bleker]]
** 2010–2011: [[Liesbeth Spies]]
** sinds 2011: [[Ruth Peetoom]]
* [[Lijst van partijleiders van het CDA|Partijleiders]]
** 1976–1982: [[Dries van Agt]]
** 1982–1994: [[Ruud Lubbers]]
** 1994: [[Elco Brinkman]]
** 1994–1997: [[Enneüs Heerma]]
** 1997–2001: [[Jaap de Hoop Scheffer]]
** 2001–2010: [[Jan Peter Balkenende]]
** 2010–2012: [[Maxime Verhagen]]<ref>Na het aftreden van Balkenende diende Verhagen als [[de jure]] partijleider van het CDA maar deelde het [[de facto]] partijleiderschap samen met Tweede Kamer fractievoorzitter Van Haersma Buma en partijvoorzitter Peetoom.</ref>
** 2012-heden: [[Sybrand Buma]]
== Partijstandpunten ==
=== Kernwaarden ===
De partijstandpunten van het CDA komen in grote mate overeen met die van andere grote Europese christendemocratische partijen. Hierbij spelen een viertal kernbegrippen, die de kernwaarden van de Bijbel vertalen, een belangrijke rol:
* ''Gespreide verantwoordelijkheid'': het principe dat de verantwoordelijkheid voor het reilen en zeilen van de samenleving bij verschillende personen en organisaties ligt en niet bij één organisatie. Dit principe gaat uit van een grotere eigen verantwoordelijkheid, waarbij het individu meer verantwoordelijkheid neemt voor de maatschappij om hem heen. Omdat het individu niet alles alleen kan gelooft het CDA in een sterk maatschappelijk middenveld met organisaties die groepen individuen verenigt in het uitoefenen van verantwoordelijkheid voor een bepaald maatschappelijk aspect (zoals, [[vakbond]]en en [[werkgeversbond]]en op het gebied van arbeidsverhoudingen). In laatste instantie, als 'de maatschappij' er zelf niet meer uitkomt behoort de overheid uitkomst te bieden. Dit hangt samen met het begrip [[soevereiniteit in eigen kring]]. In de verhoudingen tussen verschillende schaalniveaus past het CDA het principe van [[subsidiariteit]] toe: de verantwoordelijkheid moet daar liggen waar die het best genomen kan worden en bij voorkeur op een zo laag mogelijk schaalniveau.
* ''Gerechtigheid'': het principe van rechtvaardigheid, volgens welke goede daden beloond worden en slechte bestraft. Het principe houdt ook in dat iedereen in zijn waarde gelaten moet worden en het recht heeft zich te ontplooien.
* ''Solidariteit'': het principe dat men dient te zorgen voor kwetsbaren in de samenleving. Het (Bijbelse) begrip naastenliefde ligt hieraan ten grondslag.
* ''Rentmeesterschap'': het principe dat de mens goed voor de aarde waarop hij leeft moet zorgen. Dit komt in de praktijk neer op een goede zorg voor het milieu, maar houdt voornamelijk de plicht in de aarde in leefbare staat door te geven aan het nageslacht.
=== Standpunten in de praktijk ===
De kernwaarden vertalen zich in de praktijk in onder meer de volgende standpunten:
* Vanuit het principe van gespreide verantwoordelijkheid is het CDA in de afgelopen twintig jaar voorstander geweest van een terugtredende overheid die meer ruimte geeft aan mensen om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen. Hierin gaat het CDA echter minder ver dan de [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]], die het ontstane 'gat', dat de terugtredende overheid achterlaat, wil laten opvullen door de markt in plaats van door maatschappelijke organisaties. Hoewel het CDA het kapitalisme niet afwijst en de pogingen om meer marktwerking in de publieke sector in te voeren steunt, ziet het CDA de markt niet als ultieme oplossing voor problemen op het gebied van efficiency en maatschappelijke verhoudingen.
* Om een samenleving te creëren waarin mensen weten waar ze aan toe zijn en respect krijgen hecht het CDA vanuit het principe gerechtigheid veel waarde aan het herstel van normen en waarden.
* Hoewel het CDA een van de drijvende krachten is geweest achter de versobering van de sociale zekerheid, komt de kernwaarde solidariteit naar voren in de wens belastingen en toeslagen inkomensafhankelijk te houden. Vanuit dit principe is het CDA bijvoorbeeld tegen verdere liberalisering van de huurmarkt. Ook de aflossing van de staatsschuld in één generatie wordt vanuit het standpunt van solidariteit (tegenover toekomstige generaties) verdedigd.
* Vanuit het principe rentmeesterschap wil het CDA de uitstoot van CO<sub>2</sub> terugdringen. Vanuit dit standpunt staat het CDA niet afwijzend tegenover het opwekken van kernenergie voor de middellange termijn.<ref>[https://web.archive.org/web/20080612064231/http://www.telegraaf.nl/binnenland/50588901/Van_Geel_baant_weg_voor_tweede_kerncentrale.html Van Geel baant weg voor tweede kerncentrale], [[De Telegraaf]], 26 september 2006 (via archive.org)</ref> Vanuit het principe van rentmeesterschap is het CDA voorstander van strengere Europese regels met betrekking tot dierenwelzijn.
Bron: [https://web.archive.org/web/20061217021230/http://www.cda.nl/Standpunten/tabid/54/Default.aspx Standpuntenpagina van het CDA]
== Gerelateerde organisaties ==
Het CDA ondersteunt tevens zusterpartijen in Midden- en Oost-Europa. In 1990 is daartoe de ''[[Eduardo Frei Stichting]]'' (EFS) opgericht. De EFS ontvangt voor dit werk fondsen uit het MATRA-programma van het [[Ministerie van Buitenlandse Zaken]]. Daarnaast geven CDA-politici onder meer trainingen aan lokale politici en vrijwilligers.
Het CDA is mede-oprichter van het [[Nederlands Instituut voor Meerpartijendemocratie]], een organisatie van zeven Nederlandse politieke partijen die democratiseringswerk steunt in 17 landen.
== Zie ook ==
* [[Beweging Christelijke Koers]] (voor conservatief-christelijker profiel)
* [[Europese Parlementsverkiezingen 2009/Kandidatenlijst/CDA|Kandidatenlijst voor de Europese Parlementsverkiezingen 2009]]
* [[Tweede Kamerverkiezingen 2012/Kandidatenlijst/CDA|Kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen 2012]]
* [[CDA-kabinetsformatiecongres 2010|CDA-congres 2010]]
* [[Lijst van partijleiders van het CDA]]
== Externe links ==
* [http://www.cda.nl/ Officiële website]
{{Appendix}}
{{Navigatie christendemocratie}}
{{Navigatie Christen-Democratisch Appèl}}
{{Navigatie christelijke partijen Nederland}}
{{Navigatie politieke partijen Nederland}}
[[Categorie:CDA| 1]]
| |||