De Barmhartige Samaritaan (Gennep)

De Barmhartige Samaritaan is een door beeldhouder Jac Maris ontworpen oorlogsmonument in Gennep. Het monument dient ter nagedachtenis aan vierenvijftig plaatselijke verzets-oorlogsslachtoffers: twee officieren, drie soldaten, vier verzetsmensen, vierentwintig geïnterneerden en eenentwintig burgers.

Ontstaansgeschiedenis

Een groep van voormalig verzetsstrijders uit Gennep nam het initiatief voor het monument en financierde het ook. Op 20 juni 1953 werd het monument onthuld door mevrouw Chr. Hermsen-van Kempen, een koerierster uit het Gennepse verzet.

Het monument is ontworpen door de Duitse beeldhouwer Jac Maris. Eerder ontwierp hij het Airborne monument (1946) in Oosterbeek, het monument voor Nederlandse Militairen (1947) in Heumen en het oorlogsmonument (1951) op Plein 1944 in Nijmegen. Het beeld was oorspronkelijk vervaardigd uit wit Ettringer tufsteen. Omdat dit gesteente slecht bestand is tegen verwering is het in 1993 vervangen door een bronzen afgietsel.

Vormgeving

De Barmhartige Samaritaan is een bronzen beeld van een man op een paard die een gewonde strijder op schoot draagt. Onder het beeld bevind zich nog een fries waarop kleine figuren zijn afgebeeld die slachtoffers moeten verbeelden. Het beeld is 3 meter hoog en staat op een voetstuk van baksteen. In het voetstuk is een stuk perkament met de namen van de 54 oorlogsslachtoffers ingemetseld. Op het voetstuk staat ook een tekst van de Nijmeegse dichter en hoogleraar Anton van Duinkerken: ‘Het leven dat zij voor de vrijheid gaven verbiedt ons te leven als angstige slaven’.

Locatie

Het beeld is geplaatst naast de Niersbrug zodat iedereen die Gennep binnenkomt het ziet. Het plein rondom heet sinds 2009 het Vrijheidsplein waar namenlijsten van gesneuvelde militairen van de 51 Highland Division staan vermeld.2 Naast het monument staat een speciaal monument voor gesneuvelde soldaten in Nederlands-Indië.3 De Niersbrug werd in 2015 omgedoopt tot Highlander Bridge.4 Het monument maakt ook deel uit van de Liberation Route en heeft een zogenaamde ‘luisterkei’ met informatie over de verovering van Gennep.5

Symboliek

Jac Marris was van mening dat het leed van de gevallenen niet moest worden verbeeld in het monument omdat het de nabestaanden niet zou moeten herinneren aan wat hen is overkomen. Marris wilde juist de naastenliefde en heldhaftigheid van de gevallen verzetsmensen uitdragen omdat de gevallenen volgens hem om hun verdiensten moeten worden herinnert. Naastenliefde verbeelde hij door middel van een symbolische weergave van de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.6

De symboliek van de barhartige Samaritaan komt ook voor op de oorlogsmonumenten van Amstelveel en Uithoorn.

Herdenkingen

Jaarlijks vind er op 4 mei een lokale herdenking plaats die wordt georganiseerd door burgerinitiatief ‘de Barmhartige Samaritaan’. Tijdens deze herdenking zal het Martinusgilde een vendelhulde brengen en geven de burgemeester, de pastoor en de stadsdichter een toespraak. Bij deze herdenking worden burgerslachtoffers, gesneuvelde bevrijders en Gennepse soldaten die in Nederlands-Indië zijn gestorven herdacht.7

Op 17 februari 2019 organiseerden Stichting Veritable en de Wapenbroeders Gennep voor het eerst een Veteranendag die daarna jaarlijks zal plaatsvinden. Een herdenkingsplechtigheid waarbij de bevrijding van Gennep op 12 februari 1945 wordt herdacht op het Vrijheidsplein maakt daar ook onderdeel van uit.8

Bronnen, noten en/of referenties

• Nationaal Comité 4 en 5 mei, Gennep, ‘De Barhartige Samaritaan’ (geraadpleegd 4-5-2019).
• H.J. Mans en A.P.M. Cammaert , Limburgse monumenten vertellen 1940-1945 (Maastricht, 1994) ISBN 90 70356 67 8.
• W. Ramaker en B. van Bohemen, Sta een ogenblik stil... Monumentenboek 1940/1945 (Kampen, 1980) ISBN 90 242 0185 3.