Woordenboek: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Na bwc - revert vandalisme. Label: Ongedaan maken |
|||
Regel 1:
[[Bestand:woordenboekfragment.jpg|thumb|right|300px|Een fragment uit een Nederlands-[[Pools]] woordenboek]]
Een '''woordenboek''' is een doorgaans alfabetisch gerangschikte verzameling woorden in een of meerdere talen die een [[naslagwerk]] vormen dat informatie geeft over de betekenis, de uitspraak, de spelling, de taalkundige eigenschappen, de afbreekpunten en de synoniemen van elk opgenomen woord. Daarnaast worden doorgaans voorbeelden gegeven van het gebruik van het woord, zoals in vaste verbindingen met andere woorden. Meertalige woordenboeken geven doorgaans de informatie over de woorden in een andere taal dan waaruit de woorden zelf komen en een vertaling ervan. Daarnaast bestaan er specialistische woorden op allerlei vakgebieden.
== Typen ==
[[File:Villa di castello, biblioteca dell'accademia della crusca, dizionari italiani 01.jpg|thumb|Woordenboeken]]
Men onderscheidt verschillende soorten woordenboeken.
* De '''dictionaire''' of het '''vertalende woordenboek''' is het oudste type. Ze geven de betekenis van woorden in een [[vreemde taal]] in de taal van de raadpleger. In de [[Middeleeuwen]] bestonden dergelijke woordenboeken of woordenlijsten om [[Latijn]] te leren. Vanaf het eind van de Middeleeuwen verschijnen er woordenboeken voor moderne talen als [[Frans]] en [[Hoogduits]]. Men brengt gewoonlijk twee delen uit, één voor het vertalen ''uit'' de vreemde taal en één voor het vertalen ''naar'' de vreemde taal.
* Het '''verklarend''' woordenboek omschrijft de woordbetekenis in één taal. In de meest ambitieuze vorm hebben deze werken een omvang die niet onderdoet voor een papieren [[encyclopedie]]. Dergelijke woordenboeken zoals het [[Woordenboek der Nederlandsche Taal]], [[Le Robert (woordenboek)|Le Robert]], de uitgebreide versies van [[Oxford English Dictionary|Oxford]] en [[Webster's Dictionary]] zijn voornamelijk voor academisch gebruik.
* Het '''systematisch''' woordenboek of de [[thesaurus]] verdeelt de woordenschat in categorieën en (deel)categorieën, in woordsoorten en zinstypes. Omdat een taaluiting vaak in verschillende categorieën kan steken is het tweede deel een alfabetisch register van alle stamwoorden. ''Het Juiste Woord'' van dr. L. Brouwers geldt als Nederlands voorbeeld. De titel drukt precies uit wanneer een spreker of schrijver dit gebruikt: bij de precieze verwoording van zijn gedachten naar vaktermen of stijlvarianten.
* Het '''taxonomisch''' woordenboek rangschikt de termen niet primair alfabetisch, maar in een specialisatie-generalisatie hiërarchie, die gepresenteerd kan worden als (delen van) een hiërarchisch netwerk of als een boomstructuur. Dit soort woordenboeken worden gewoonlijk niet in boekvorm, maar elektronisch als database geleverd, waarbij termen wel alfabetisch gezocht kunnen worden, maar waarbij de zoekresultaten in boom- of netwerkstructuren grafisch gepresenteerd worden. Vervolgens kunnen de gerelateerde begrippen geselecteerd en hun definities geraadpleegd worden. Een voorbeeld is het [http://www.gellish.net/ Gellish Nederlands Taxonomisch Woordenboek].
* Het '''specialistisch''' woordenboek geeft het jargon van een vak of een groep mensen weer. Er bestaan zowel verklarende woordenboeken als dictionaires (bijvoorbeeld het ''Polytechnisch Woordenboek'') in deze categorie .
* Het idioticon of [[dialect]]woordenboek geeft de typische woordenschat van een stad of streek weer. Tegenwoordig neemt men grote dialecten zo serieus dat men er een complete dictionaire voor samenstelt. Voor kleinere volstaat de typische woordenlijst, aangezien de dialecten van belendende dorpen meestal niet veel verschillen.
== Nederlandse woordenboeken ==
[[File:Villa di castello, biblioteca dell'accademia della crusca, dizionario petrocchi 02 crusca.jpg|thumb|300px|Woordenboek]]
[[Cornelius Kiliaan]] stelde eind [[16e eeuw]] het eerste [[Nederlands]]-[[Latijn]]se woordenboek samen. Dit is een unieke bron voor in onbruik geraakte woorden. [[Wigardus à Winschooten]] schreef in 1681 ''Seeman'', het eerste woordenboek dat Nederlandse scheepvaarttermen en gezegden in het Nederlands verklaarde. De merkwaardigste woordenboeken waren wellicht die van [[Adriaan Koerbagh]]. Koerbagh schreef onder het pseudoniem Vreederijk Waarmond in [[1664]] '' 't Nieuw Woorden-Boeck der Regten'' gevolgd door ''Een Bloemhof van allerley lieflijkheyd'' in [[1668]]. Dit laatste boekje was een verklaring van diverse uitheemse woorden. Onverdraagzame godsdienstigen vonden de uitleg 'kwetsend' waardoor de schrijver naar het juridisch autonome [[Culemborg]] vluchtte en daarna onderdook in [[Leiden]]. Het bekendste verklarende woordenboek van het Nederlands is de [[Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal|''Grote'' of ''Dikke van Dale'']]. Het uitgebreidste is het ''[[Woordenboek der Nederlandsche Taal]]'' dat na anderhalve eeuw in 1998 klaar was, hoewel een woordenboek nooit af kan zijn. De woordenboekmakers van [[Wolters-Noordhoff]], [[Kramers' woordenboeken|Kramers]] en [[Verschueren (woordenboek)|Verschueren]] hielden er sinds de digitalisering mee op. Enkel [[Prisma Pockets|Prisma]] en Van Dale brengen nog woordenboeken op de markt zoals een serie uit van een verklarend Nederlands woordenboek met een aantal dictionnaires, pocketversies en elektronische woordenboeken.
== Thesaurus==
{{Zie hoofdartikel|Thesaurus}}
In een thesaurus of synoniemenwoordenboek staat bij een opgezocht woord geen betekenis, wel een aantal andere woorden die (ongeveer) dezelfde betekenis hebben. Daarnaast bevatten thesauri relaties tussen de termen, zoals bredere term (broader term, BT), specifiekere term (narrower term, NT) en gerelateerde term (related term, RT). Thesauri worden veel gebruikt in documentatiecentra en bibliotheken om trefwoorden aan objecten en documenten toe te kennen en om ze te zoeken. Dit heeft als gevolg dat een synoniemenwoordenboek niet echt in zakformaat bestaat. Het Van Dale Synoniemenwoordenboek telt meer dan 1100 pagina's. Het is vooral handig om te variëren in de woordkeuze.
== Elektronische woordenboeken ==
| |||