Shan shui: verschil tussen versies

'''''Shan shui''''' ([[Vereenvoudigde Chinese karakters|vereenvoudigd Chinees]]: {{lang|zh-Hans|山水}}; letterlijk '[[Berg (landvorm)|berg]]en en [[water]]en') is een traditioneel [[Chinese schilderkunst|Chinees genre]] in de [[landschapsschilderkunst]]. De landschappen zijn uitgevoerd in [[Gewassen inkt (schildertechniek)|gewassen inkt]] en eventueel gekleurde [[pigment]]en. [[Berg (landvorm)|Bergen]] en [[rivier]]en staan centraal in het schilderij, met [[waterval]]len en bergpaden als veelgebruikte elementen.

Tijdens de [[Tang-dynastie]] werd ''shan shui'' een populaire kunstvorm. Er ontstonden twee scholen, waar het merendeel van de landschapswerken uit deze periode toe behoorde. De hofschilder [[Li Sixun]] (653–718) en zijn zoon [[Li Zhaodao]] schilderden gedetailleerde en nauwkeurige landschappen in de stijl van vroege meesters als Gu Kaizhi en Zhan Ziqian. Ze gebruikten veel blauwe en groene minerale [[pigment]]en, vaak aangevuld met wit en goud. Hun werken vormden de basis voor de [[blauwgroene landschapsstijl]] ({{lang|zh-Hant|青綠山水}}; [[Hanyu pinyin|pinyin]]: ''{{lang|zh-Latn|Qīnglǜ shānshuǐ}}''), een prominent subgenre in ''shan shui''.

De andere school is die van [[dichter]] en hofschilder [[Wang Wei]] (699–759). In navolging van [[Wu Daozi]] werkte hij met monochrome [[Gewassen inkt (schildertechniek)|gewassen inkt]]. Voor zijn sneeuwlandschappen gebruikte hij de ''pomo''-techniek ({{lang|zh|破墨}}, 'het inkt breken'), waarbij de inkt in brede penseelstreken op het werk wordt aangebracht. Nog steeds wordt deze techniek met Wang geassocieerd.<ref>{{en}} China Online Museum: [http://www.chinaonlinemuseum.com/painting-wang-wei.php Wang Wei - Tang Dynasty]</ref> Ook was Wang naar verluidt de eerste Chinese kunstschilder die kleur combineerde met gewassen inkt.<ref>{{zh}} {{aut|Yushu Wang}}, ''[https://books.google.nl/books?id=vy038L4xArAC&dq=7-5085-0798-3&source=gbs_navlinks_s Wu zhou chuan bo chu ban she]'' ({{lang|zh|五洲传播出版社}}, 2005)</ref> In de [[Ming-dynastie|Ming-periode]] noemde [[Dong Qichang]] de blauwgroene landschapsstijl het fundament voor de zogenoemde [[Noordelijke School]] van de hofschilders en de stijl van Wang voor die van de [[Zuidelijke School]] van onafhankelijke [[literati (klasse)|literati]].<ref>{{en}} China Online Museum: [http://www.chinaonlinemuseum.com/painting-li-sixun.php Li Sixun Paintings]</ref>

[[Song Huizong]], de laatste keizer van de Noordelijke Song, gaf zijn hofschilders de opdracht om objecten zo natuurgetrouw, gedetailleerd en vaardig mogelijk af ​​tete beelden.<ref name=MC12>{{aut|Maria Cheng, Tang Wai Hung, Eric Choy}}, p. 12</ref> Een bekend voorbeeld is ''Duizend [[Li (lengtemaat)|li]] van rivieren en bergen'' ({{lang|zh|千里江山}}) uit 1113, een elf meter lange [[handrol]] van [[Wang Ximeng]] (1096–1119) in de [[blauwgroene landschapsstijl]]. Het wordt door kunsthistorici beschouwd als een van de belangrijkste werken in de Chinese kunst.<ref>{{en}} {{aut|Caradog Vaughan James}}, ''[https://books.google.nl/books?id=pzOYQqXnpKIC&redir_esc=y Information China: the comprehensive and authoritative reference source of new China, Volume 3]'' (Pergamon Press, 1989), p. 1114</ref> Ook de werken van de hofschilder [[Zhang Zeduan]] (1085–1145) werden zeer gedetailleerd uitgevoerd en weerspiegelt de hovelijke kunst van de Noordelijke Song. Een hofschilder van Huizong die voortborduurde op de noordelijke landschapsstijl was [[Li Tang]] (ca. 1050–1130). Zijn monumentale berglandschap ''De wind door de dennen in ontelbare valleien'' is het enige werk van hem dat bewaard is gebleven.<ref name="books.google.nl">{{en}} {{aut|Dorothy Perkins}}, ''[https://books.google.nl/books?id=KMQeAgAAQBAJ Encyclopedia of China: History and Culture]'' (2013, Routledge), p. 280</ref> Het werk toont hoe Li de "bijlklief"-techniek van [[Guan Tong]] heeft geperfectioneerd, waarbij het lijkt alsof de rotsen en bergen met bijlslagen zijn uitgehouwen. Het precieze effect dat hiermee werd bereikt werd een belangrijk kenmerk van de [[naturalisme (schilderkunst)|naturalistische]] schilderstijl van de Zuidelijke Song.<ref>{{en}} China Online Museum: [http://www.chinaonlinemuseum.com/painting-li-tang.php Li Tang]</ref>

{{Panorama|富春山居圖(無用師卷).jpg|dir=rtl|x170px|''[[Woning in de Fuchun-bergen]]'' (tweede helft) door [[Huang Gongwang]]<ref group="kleine-letter>Collectie" [[Nationaalname="NPM" Paleismuseum]]</ref>}}

Een andere voorvechter van de belangeloze literati-schilderkunst was de schilder en kalligraaf [[Dong Qichang]] (1555-1636). Ook hij bestudeerde de voorbeelden van oude meesters en probeerde de beste elementen in zijn eigen werk te gebruiken. Typisch voor Dongs werken zijn de grimmige vormen, abnormale [[Lijnperspectief|perspectieven]] en een luchtige en ogenschijnlijk nonchalante penseelvoering. Dong vermeed alle vormen van basale schoonheid, maar schilderde in de subtiele elegantie die zo kenmerkend is voor de Wu-school.<ref>{{en}} China Online Museum: [http://www.chinaonlinemuseum.com/painting-dong-qichang.php Dong Qichang - Ming Dynasty]</ref> Zijn theorieën over de [[Chinese schilderkunst]] hadden een grote invloed op de ontwikkeling van ''shan shui''. Dong was degene die het onderscheid maakte tussen de perfectionistische [[Noordelijke School]] en de expressieve [[Zuidelijke School]], waarvan hijzelf naar eigen zeggen de belangrijkste vertegenwoordiger was. Dong noemde de landschappen van de Zuidelijke Schoolde de [[literati-schilderkunst]] ({{lang|zh-Hans|文人画}}; [[Hanyu pinyin|pinyin]]: ''{{lang|zh-Latn|wénrén huà}}'').{{Refn|group=kleine-letter|Deze term was niet geheel nieuw. In de 11e eeuw noemde [[Su Shi]] (1037–1101) de term ''shiren hua'' ({{lang|zh-Hant|士人畫}}), letterlijk 'literati-schilderkunst', om een onderscheid te maken met de vrije literatikunst en de perfectionistische kunst van de hof- en beroepsschilders.<ref>{{aut|Maria Cheng, Tang Wai Hung, Eric Choy}}, p. 10</ref>}} Deze stijl bleef tot het einde van de [[Qing-dynastie]] de orthodoxe schilderstijl in China.<ref>{{aut|Maria Cheng, Tang Wai Hung, Eric Choy}}, p. 10, 11</ref>