|
| noot = Data afkomstig van [http://www.volkstellingen.nl volkstellingen.nl], [http://www.cbsinuwbuurt.nl/#sub-buurten2010_aantal_inwoners CBS in uw buurt] en [http://www.aldwald.nl/frame.htm Doarpsfisy 2002 - Inleiding.] <br />¹ inclusief inwoners van Veenklooster.}}
== Gebouwen Rijksmonumenten==
Oudwoude telt acht inschrijvingen in het rijksmonumentenregister. Het dorpsbeeld wordt gekenmerkt door 18e-eeuwse en 19e-eeuwse boerderijen langs de Foarwei en de Jan Binneswei. Het betreft veelal kop-rompboerderijen of boerderijen met een dwars voorhuis met [[schilddak]].
[[File:Kerk van Oudwoude vanuit het zuidwesten.jpg|thumb|links{{largethumb}}|De 15e-eeuwse kerk van Oudwoude met een rechte westmuur van rond 1690.]]
=== Kerk ===
De 15e -eeuwse [[kerk van Oudwoude]] bevindt zich op het westelijke einde de bebouwing van Oudwoude. Bij de bouw van de [[gotiek (bouwkunst)|laat-gotische]] kerk werd gebruik gemaakt van kloostermoppen van de voorganger. Puinrestanten wezen erop dat de kerk in westelijke richting langer is geweest; de kerk had oorspronkelijk nog een travee en een toren. Tussen 1689 en 1694 werd de toren afgebroken en Andreae vermeldt het vervangen van de toren door een [[dakruiter]]. De ingekorte kerk werd weer gesloten met een recht opgaande muur. Rond 1880 werd de buitenkant van de kerk bepleisterd, maar dit is ten tijde van de restauratie van 1965 weer verwijderd. Het interieur van de kerk wordt bepaald door acht [[rouwbord]]en en een herenbank in het driezijdig gesloten koor. De kerk fungeerde als slotkerk van de Fogelsanghstate te Veenklooster en een aantal rouwborden zijn dan ook afkomstig van eigenaren van de state.<ref>Postma M. [http://89.200.200.165/CMS/api/file/saft/2efd937b9d04119843d56382917b2507/ Oudwoude, De Hervormde Kerk 2001.] Geraadpleegd 2018 september 2.</ref> Op het kerkhof zijn alle graven naar het oosten gericht. Er bevinden zich ook twee grafkelders van de families Van Heemstra en Van Limburg Stirum. Het kerkgebouw wordt eens per twee weken gebruikt door de Protestantse Gemeente Oudwoude-Westergeest, welke de dorpen Oudwoude, Westergeest, [[Triemen|De Trieme]] en Veenklooster omvat.
Rond 1880 werd de buitenkant van de kerk bepleisterd, maar dit is ten tijde van de restauratie van 1965 weer verwijderd. Het interieur van de kerk wordt bepaald door acht [[rouwbord]]en en een herenbank in het driezijdig gesloten koor. De kerk fungeerde als slotkerk van de Fogelsanghstate te Veenklooster en een aantal rouwborden zijn dan ook afkomstig van eigenaren van de state.<ref>Postma M. [http://89.200.200.165/CMS/api/file/saft/2efd937b9d04119843d56382917b2507/ Oudwoude, De Hervormde Kerk 2001.] Geraadpleegd 2018 september 2.</ref> Op het kerkhof zijn alle graven naar het oosten gericht. Er bevinden zich ook twee grafkelders van de families Van Heemstra en Van Limburg Stirum. Het kerkgebouw wordt eens per twee weken gebruikt door de Protestantse Gemeente Oudwoude-Westergeest, welke de dorpen Oudwoude, Westergeest, [[Triemen]] en Veenklooster omvat.
[[Bestand:Allemastate, Allemawei 5, Oudwoude.JPG|miniatuur|links|De monumentale Allemastate met mogelijk 14e-eeuws voorhuis.]]
=== Allemastate ===
Aan de Allemawei staat de monumentale Allemastate. De middeleeuwse voorbehuizing dateert waarschijnlijk uit de 14e eeuw en is naast de [[Dekemastate]] in [[Jelsum]] de enige overgebleven zaalstins van [[Friesland]].<ref name="stinsen">Braaksma K. Allema State te Oudwoude. Stinsen en States in Friesland 2018. Beschikbaar via: [http://www.stinseninfriesland.nl/AllemaState.htm Stinseninfriesland.nl.] Geraadpleegd 2018 september 2.</ref> Het gebouw staat op een hoger gelegen terrein dat omgracht was. Hoewel de oost- en westmuur later zijn vernieuwd met hergebruikte kloostermoppen, resteert de noordmuur nog van de oorspronkelijke constructie. Deze muur met een dikte van 75 cm tot 1 m toont de dichtgezette restanten van een deur, twee ramen en een schietsleuf. De zaalstins staat op een fundering met muren van 3 meter breed, het gebouw is namelijk een stuk hoger geweest.<ref name="berg"/> In de 18e eeuw werd er een schuur tegen het huis aangebouwd waarmee de Allemastate zijn huidige vorm kreeg van [[kop-hals-rompboerderij]]. Andreae noemt ene Redmer Allema als stichter van de stins rond het jaar 1500. De stins vererfde meerdere malen binnen deze vooraanstaande familie tot het in handen kwam van de aan de Allema's verwante familie Idema en later de familie Van Scheltinga.<ref name="stinsen"/> Door oplettendheid van de eigenaar werd sloop van de stins voorkomen en kreeg het gebouw in 1990 de status van rijksmonument.<ref>Rijksmonumentenregister - Monumentnummer: 366637. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Beschikbaar via: [https://cultureelerfgoed.nl/monumenten/366637 Cultureelerfgoed.nl.] Geraadpleegd 2018 september 2.</ref>
[[Bestand:Hervormde Pastorie.JPG|miniatuur|links|De hervormde pastorie uit 1806.]]
=== Pastorie ===
Naast de kerk bevindt zich de monumentale pastorie aan het einde van een oprijlaan met zeer oude beuken en 19e-eeuws hekwerk. De pastorie werd vernieuwd in 1806. Een stichtingssteen in de achtermuur vermeldt de legging van de eerste steen door de kinderen van de [[kerkvoogd]]en. In 1826 kreeg het gebouw een uitbouw aan de rechter zijde. In 1906 volgde een houten serre aan de linker zijde. Tevens kreeg de pastorie in 1906 een nieuwe ingangspartij met [[jugendstil]]elementen.
De woning werd in 2001 gerenoveerd en kreeg in 2003 de status van rijksmonument. Achter de woning bevindt zich een omgrachte, eveneens monumentale tuin uit de 19e eeuw. De tuin is aangelegd in [[Engelse tuin|landschapsstijl]]. Eerder werd gedacht dat de tuin ontworpen kon zijn door [[Lucas Pieters Roodbaard]], maar door nadere inventarisatie van plantenlijsten uit 1882 en 1885 bleek de tuin van de hand van [[Gerrit Vlaskamp]].<ref>Zwart P. (Eindredacteur), Visser S. (Regisseur). [https://www.npostart.nl/fryslan-dok/05-04-2014/POW_00728918 De vergeten tuinen van Gerrit Vlaskamp Deel 1: Vergeten, verjaard, verdwenen?] Leeuwarden: Fryslân DOK; 2014.</ref> Naast de pastorie staat het verenigingsgebouw van de hervormde kerk uit omstreeks 1900.
== Maatschappelijk leven ==
| 