Verenigde Staten: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Men spreekt vaak van D.C. of Washington D.C. om de stad aan te duiden.. Versie 53500227 van ErikvanB (overleg) ongedaan gemaakt. Label: Ongedaan maken |
Infobox: Hoofdstad Washington. Artikeltekst: "Washington is de hoofdstad", "Een selectie van andere grote steden (alfabetisch): (...) Washington", "via New York naar Washington". Afbeeldingonderschrift: "Het Capitool in Washington, de hoofdstad". Washington is de gangbare benaming. We schreven in de tekst ook niet "via New York CITY". |
||
Regel 8:
| locatiekaart = United States (orthographic projection).svg
| talen = [[Engels]] ([[de facto]])
| hoofdstad = [[Washington D.C.|Washington]]
| regeringsvorm = [[Constitutionele republiek]] met een [[Presidentieel systeem|presidentieel stelsel]]
| staatsvorm = [[Federalisme|Federatie]]
Regel 31:
De '''Verenigde Staten''', officieel de '''Verenigde Staten van Amerika''', afgekort '''VS''' ([[Engels]]: ''United States of America'', afgekort ''USA'', ''US of A'' of ''US''), vaak ([[metonymie|totum pro parte]]) '''Amerika''' (''America'') genoemd, zijn een [[federalisme|federatie]] van [[Staten van de Verenigde Staten|50 staten]] en het [[Washington D.C.|District of Columbia]], grotendeels in [[Noord-Amerika]] gelegen. De Verenigde Staten zijn met meer dan 325 miljoen inwoners het op twee na grootste land ter wereld in bevolking, na de [[Volksrepubliek China]] en [[India]]. Tevens is het het op twee na grootste land in oppervlakte, na [[Rusland (hoofdbetekenis)|Rusland]] en [[Canada (hoofdbetekenis)|Canada]].<ref group="noot">De Volksrepubliek China wordt soms ook gezien als groter dan de Verenigde Staten. Dit is echter onderwerp van debat: inclusief de gebieden van Macau en Hongkong zijn de Verenigde Staten naar oppervlak groter. De regering van de Volksrepubliek rekent echter ook de gebieden van de Republiek China ([[Taiwan]]) tot haar grondgebied ("[[Groot China]]"), waardoor zij boven de VS uitkomt. Daarnaast wordt de wijze waarop de VS hun oppervlakte berekenen betwist: de VS is het enige land, voor zover bekend, dat zijn kustwateren en zijn deel van de wateroppervlaktes van de grote meren meeneemt in zijn oppervlaktetellingen. Het [[CIA World Factbook]] gaf op 20 april [[2006]] [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2147.html de VS als derde land naar grootte weer]. Ook de [http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/DYB2004/Table03.pdf Verenigde Naties] beschouwen de VS als relatief iets groter dan China.</ref>
De VS wordt in het noorden begrensd door [[Canada]] en in het zuiden door [[Mexico (land)|Mexico]]. De [[Westkust van de Verenigde Staten|westkust]] wordt gevormd door de [[Grote Oceaan|Grote of Stille Oceaan]] terwijl de [[Atlantische Oceaan]] ten oosten en de [[Golf van Mexico]] ten zuiden van het land liggen. De zeegrens met [[Rusland]] loopt tussen de [[Diomedeseilanden]]: Groot-Diomede (in [[Rusland]]) en Klein-Diomede (in [[Alaska]]). De twee eilanden liggen maar enkele kilometers van elkaar verwijderd. Alaska heeft zijn noordgrens aan de [[Noordelijke IJszee]]. Verschillende [[Eilandgebied (Verenigde Staten)|eilanden en eilandgebieden]] in de [[Caraïbische Zee]] en de [[Grote Oceaan]], waaronder [[Puerto Rico]] en [[Guam]], behoren eveneens tot de VS. [[Washington D.C.|Washington]] is de hoofdstad en het politieke centrum, [[New York (stad)|New York]] is de grootste stad en het economisch centrum.
De [[oudste bewoners van Amerika|eerste menselijke bewoners van Amerika]] staken naar alle waarschijnlijkheid tussen 20.000 en 10.000 v.Chr. de [[Beringstraat]] vanuit [[Siberië]] over. De [[Europese kolonisatie van Amerika]] had tot gevolg dat de oorspronkelijke [[Indiaanse]] bevolking vanaf de [[16e eeuw]] in rap tempo werd [[Amerikaans-indiaanse oorlogen|verdreven en vermoord]]. De huidige Verenigde Staten vonden hun oorsprong in de [[Dertien koloniën|dertien Britse koloniën]] aan de Oostkust. De [[Amerikaanse Revolutie]], de [[Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog]] en de [[Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring|Onafhankelijkheidsverklaring]] in [[1776]] plaveiden de weg naar onafhankelijkheid. De [[19e eeuw]] werd getekend door de [[Geschiedenis van de Verenigde Staten (1789-1849)|snelle uitbreiding]] naar het zuiden en westen en door de [[Amerikaanse Burgeroorlog]] (1861-1865), die eindigde in de [[abolitionisme (slavernij)|afschaffing]] van [[slavernij]]. Door [[Geschiedenis van de Verenigde Staten (1865-1918)|industrialisering en verdere expansie]] groeide de VS in de [[20e eeuw]] uit tot een [[wereldmacht]], met hoofdrollen in de [[Eerste Wereldoorlog|Eerste]] en [[Tweede Wereldoorlog]] en de [[Koude Oorlog]]. Vanwege deze dominante rol van de VS, die eens te meer werd verstevigd na de [[val van het communisme|val van de Sovjet-Unie]] in 1991, wordt soms wel gesproken van de ''[[Pax Americana]]''.
Regel 69:
De zes grootste steden van de Verenigde Staten zijn achtereenvolgens [[New York (stad)|New York]], [[Los Angeles]], [[Chicago]], [[Houston]], [[Phoenix (Arizona)|Phoenix]] en [[Philadelphia (Pennsylvania)|Philadelphia]]. Al deze steden hebben meer dan anderhalf miljoen inwoners.
Een selectie van andere grote steden (alfabetisch): [[Albuquerque (stad)|Albuquerque]], [[Atlanta]], [[Austin (Texas)|Austin]], [[Baltimore (Maryland)|Baltimore]], [[Boston]], [[Charlotte (North Carolina)|Charlotte]], [[Cincinnati]], [[Cleveland (Ohio)|Cleveland]], [[Columbus (Ohio)|Columbus]], [[Dallas (Texas)|Dallas]], [[Denver]], [[Detroit (Michigan)|Detroit]], [[El Paso (Texas)|El Paso]], [[Fresno]], [[Honolulu]], [[Indianapolis]], [[Jacksonville (Florida)|Jacksonville]], [[Las Vegas (Nevada)|Las Vegas]], [[Long Beach (Californië)|Long Beach]], [[Memphis (Tennessee)|Memphis]], [[Miami]], [[Milwaukee]], [[Minneapolis]], [[Nashville (Tennessee)|Nashville]], [[New Orleans (stad)|New Orleans]], [[Oklahoma City]], [[Pittsburgh]], [[Portland (Oregon)|Portland]], [[Richmond (Virginia)|Richmond]], [[Sacramento (Californië)|Sacramento]], [[Saint Louis (Missouri)|Saint Louis]], [[Salt Lake City]], [[San Antonio (Texas)|San Antonio]], [[San Diego (Californië)|San Diego]], [[San Francisco]], [[San Jose (Californië)|San José]], [[Seattle]], [[Tampa (Florida)|Tampa]], [[Tucson]], [[Virginia Beach]], [[Washington D.C.|Washington]]
=== Fysische geografie ===
Regel 128:
== Overheid ==
{{Zie hoofdartikel|Amerikaans politiek systeem}}
[[Bestand:Capitol Building Full View.jpg|{{largethumb}}|Het [[Capitool (Washington D.C.)|Capitool]] in [[Washington D.C.|Washington]], de hoofdstad]]
=== Staatsinrichting ===
Regel 197:
Om het grote gebied te verbinden beschikken de Verenigde Staten over een groot netwerk van infrastructuur, waarvan het [[Interstate highway|Interstate Highway System]] een belangrijk aspect is. Amerikanen zijn sterk afhankelijk van de auto voor vervoer over korte en middellange afstand. Met enkele uitzonderingen (bijvoorbeeld [[New York (stad)|New York]] en [[San Francisco]]) is het [[openbaar vervoer]] onvoldoende om een alternatief te bieden. Steden zoals [[Los Angeles]] zijn grotendeels op de auto georiënteerd. Dit verklaart voor een deel de hoge energieconsumptie per hoofd van de bevolking.
Voor afstanden langer dan 500 km wordt meestal de voorkeur gegeven aan het vliegtuig als vervoermiddel, hoewel [[Amtrak]] een succesvolle snelle passagiersverbinding onderhoudt van [[Boston]], via [[New York (stad)|New York]] naar [[Washington D.C.|Washington]] (de [[Northeast Corridor]]). Deze treinverbinding kan concurreren met vlieg- en autoverbindingen omdat de trein direct van stadscentrum naar stadscentrum rijdt. De echte langeafstandtreinen van Amtrak, die van bijvoorbeeld Chicago naar de westkust rijden, zijn luxueuze slaaptreinen ('cruiseschepen op wielen') die vooral voor toeristen bedoeld zijn.
Er is ook een transcontinentaal spoorwegnet dat voor het vervoeren van vracht wordt gebruikt. Vrachttreinen moeten zo rendabel mogelijk zijn. Ze zijn daartoe vaak kilometers lang en hebben dan meerdere locomotieven verspreid over de trein om de koppelingen niet te breken. Bovendien worden de containers boven elkaar vervoerd (dubbelstack). Doordat de prioriteit gegeven wordt aan het vrachtvervoer, lopen transcontinentale passagierstreinen vaak vertragingen op.
| |||