Wit: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
iulZFXiudzxbkuyxyukjl Labels: Vervangen Misbruikfilter: Leeghalen |
k Wijzigingen door 62.251.100.92 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Magere Hein |
||
Regel 1:
{{Zie dp}}
{{Infobox kleur
| naam=Wit|hex=FFFFFF
| r=255|g=255|b=255
| c=0|m=0|y=0|k=0
| h=-|s=-|v=100
}}
{{Woordenboek|wit#Nederlands}}
'''Wit''' is een [[Achromaat (optica)|achromatische]] [[kleur]] die wordt waargenomen bij een gelijkmatige vermenging van de [[frequentie]]s van alle verschillende kleur[[tint]]en van het zichtbare [[elektromagnetisch spectrum|spectrum]]. Een als wit waargenomen voorwerp weerkaatst op een [[Diffusie|diffuse]] manier bijna al het [[licht]] dat erop valt. Hierdoor worden bij de waarnemer de verschillende [[Kegeltje|kleurreceptoren]] in het [[Menselijk oog|oog]] allemaal in gelijke mate geprikkeld. Het resultaat is een "neutrale" (d.w.z. niet-[[Bonte kleur|bonte]]) kleurbeleving die als wit wordt ervaren.
Voorbeelden uit het alledaagse leven van witte objecten zijn [[sneeuw]], [[melk (drank)|melk]] en [[porselein]].
==Perceptie van wit==
[[Bestand:Solid white bordered.svg|thumb|Een wit vlak met een zwarte rand]]
Sommige mensen vinden dat wit als zodanig niet beschouwd zou moeten worden als een "echte" kleur. Iets soortgelijks zou dan gelden voor elke [[grijs]]schakering en voor [[zwart (kleur)|zwart]]. Deze opvatting gaat echter voorbij aan het feit dat kleur en kleurtint geen synoniemen zijn.
Licht wordt door het [[menselijk oog]] als wit ervaren als de drie typen [[kegeltje]]s in het oog in dezelfde mate worden aangesproken.{{Bron?||2015|01|16}} Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer licht binnen het deel van het spectrum waarvoor het menselijk oog gevoelig is, voor alle frequenties even intens is. Een witte [[lamp]] zou alle kleuren even sterk uitstralen. Ook als licht een mengsel is van slechts de [[primaire kleur]]en in gelijke intensiteit, ziet het oog dit als wit. Daarom wordt wit ook wel een ''optelkleur'' genoemd, aangezien wit uit meerdere chromatische kleuren van het spectrum is samengesteld. Dit geldt overigens niet voor bijvoorbeeld verf; als men verf in alle zichtbare kleuren van het spectrum zou mengen, krijgt men beslist geen "wit".
== Ontdekking door Newton ==
Het [[zonlicht]] bestaat uit alle kleuren van het spectrum, hetgeen door [[Isaac Newton]] werd ontdekt toen hij licht door een [[Prisma (optica)|prisma]] liet vallen. Voor die tijd dacht men dat wit licht de fundamentele kleur was, en dat de andere kleuren licht ontstonden door iets aan wit licht toe te voegen. Wit licht krijgt echter juist een andere kleur, als een deel van het spectrum wordt weggenomen.
== Kleurtemperatuur ==
Zuiver wit bestaat in de praktijk niet. Elk wit heeft een bepaalde tint, die zichtbaar wordt als er een ander wit voorwerp naast wordt gehouden. Dit blijkt bijvoorbeeld door een wit vel [[papier]] te houden naast een [[beeldscherm]] waarop een witte achtergrond te zien is. Dit wordt uitgedrukt in de [[witheid]].
De eigenschappen van wit licht worden uitgedrukt in de [[kleurtemperatuur]]. Een zogenoemde [[Zwart lichaam|zwarte straler]] straalt als hij een bepaalde temperatuur heeft een continu lichtspectrum uit, dat bij een bepaalde [[frequentie]] een maximum vertoont. Dit maximum hangt af van de [[temperatuur]] van het stralende lichaam. Hoe hoger de temperatuur, des te hoger de frequentie van de piek in het spectrum. Zo zal een zeer hete [[zon]] veel licht in het [[ultraviolet]] uitstralen, maar een [[radiator]] in een kamer vooral veel in het [[infrarood]]. Deze kleuren zijn met het oog niet te zien, maar dat geldt bijvoorbeeld wel voor een elektrische [[grill]]. De gloeispiraal hiervan is zo heet, dat deze felrood licht uitstraalt.
De kleurtemperatuur van daglicht bedraagt 5600 [[Kelvin (eenheid)|kelvin]]. De kleurtemperatuur van een gloeilamp is veel lager, ongeveer 2400 kelvin. De [[menselijke hersenen]] corrigeren voor de kleurtemperatuur van het licht, zodat deze beide soorten licht, het daglicht en een gloeilamp, als ''wit'' worden ervaren. Een [[Negatief (fotografie)|fotografische film]] doet dit niet. Een foto gemaakt in een kamer verlicht door gloeilampen laat duidelijk zien, dat het licht niet ''wit'' is en alle kleuren worden sterk geel of roodachtig gekleurd. De [[flitser]] van een [[Fotocamera|fototoestel]] is zo ontworpen dat deze dezelfde kleurtemperatuur heeft als daglicht.
Wordt wit gemengd met andere kleuren, dan ontstaan lichte, "zachte" tinten zoals [[roze]] (bij menging met [[Rood (kleur)|rood]]), [[beige]] (bij menging met [[Geel (kleur)|geel]]), of (licht)grijs (bij menging met zwart). Deze mengtechniek is ook gebruikelijk in de schilderkunst (Zie ook [[Tertiaire kleur]]).
== In de schilderkunst ==
Wit is voor een schilder een van de belangrijkste [[pigment]]en en de tube wit is dan ook het eerste leeg. Als echter een schilderij wordt begonnen kan de schilder een aarzeling hebben bij het volledig witte doek. Sommigen geven er dan een voorkeur aan om het doek een kleur te geven, de [[imprimatura]].
Oorspronkelijk werd door [[kunstschilder]]s vooral het giftige [[loodwit]] gebruikt. Tegenwoordig gebruikt men veelal het onschadelijke [[titaanwit]].
== Gebruik en gevoelswaarden ==
* Wit wordt over het algemeen gezien als de kleur van de reinheid en zuiverheid. Daarom draagt bij een [[huwelijk]] de [[bruid]] vaak een witte jurk, hetgeen de [[Maagd (geneeskunde)|maagdelijkheid]] van de vrouw symboliseert. Zo{{Bron?||2011|09|30}} zetelt ook de Amerikaanse president in het [[Witte Huis (Washington D.C.)|Witte Huis]].
* In de [[Chinese cultuur]] is wit de kleur van de [[dood]]. Door het Nederlands koninklijk huis werd bij de begrafenis van [[Wilhelmina der Nederlanden|Koningin Wilhelmina]] wit als [[Rouwkleding|rouwkleur]] gebruikt, omdat het tevens de kleur van de opstanding is. De weduwe [[Koningin Emma]] droeg ook veel wit. De begrafenis van de Belgische koning Boudewijn in augustus 1993 - georganiseerd door zijn weduwe Fabiola - was ook deels in het wit.
* [[Witte ruis]] is een term uit de [[akoestiek]] en de [[elektronica]]. Het wil zeggen dat in een geluidsspectrum alle frequenties even sterk aanwezig zijn. Een witte-ruissignaal wordt vaak gebruikt om een meetkanaal te [[kalibratie|ijken]]. Naast witte ruis is er ook [[bruine ruis]] en [[roze ruis]].
* Tijdens een [[oorlog]] wordt met het tonen van een witte [[vlag]] bedoeld dat men zich overgeeft aan de tegenpartij.
* Wit wordt gebruikt als [[liturgische kleur]], op [[Paasfeest|Pasen]] (de kleur van de [[opstanding]]) en voorts tot [[Pinksteren]] (ook op [[Witte Donderdag]]); in de Kersttijd tot en met [[Driekoningen|Epifanie]] en op alle [[feest (Katholieke Kerk)|feesten]] en [[naamdag|heiligenfeesten]] die geen [[martelaar (christendom)|martelaar]] betreffen.
* In de [[kleurcodering voor elektronica]] staat wit voor het [[cijfer]] 9.
== In de taal ==
* Met het ''witte doek'' wordt het scherm van een [[bioscoop]] bedoeld.
* [[Witte wieven]] zijn mistflarden die in de [[folklore]] voor geesten worden aangezien.
* De [[witte mars]] was een betoging en de [[Wit comité|witte beweging]] een beweging in België uit protest tegen de behandeling van de [[zaak-Dutroux]] in België van ontvoerde kinderen.
* De [[witte woede]] is een protestbeweging van verplegend personeel tegen hun verloning en arbeidsvoorwaarden in vergelijking met andere sectoren.
* Met name de adjectieven ''[[wikt:sneeuwwit|sneeuwwit]]'' en ''[[wikt:hagelwit|hagelwit]]'' hebben een eigen gebruik en gevoelswaarde. Andere soorten omschrijvingen van wit zijn: zilverwit, melkwit, titaanwit, zinkwit, loodwit, ivoorwit, verkeerswit, vuilwit, gebroken wit, ijswit, wolkenwit, spierwit en crèmewit.
=== Uitdrukkingen ===
* ''Hij heeft een wit voetje bij hem'' – hij heeft bij een bepaalde persoon een streepje voor.
* ''Witte kerst'' – een [[Kerstmis]] met [[sneeuw]], veel bezongen in [[lied]]eren.
* ''Wit werken'' – in tegenstelling tot [[zwartwerken]], wel belasting over het loon betalen.
* ''Witte werkster'' – een (mislukt) experiment van de Nederlandse overheid om de [[huishoudelijk hulp]] uit het zwarte circuit te halen.
* ''[[Witgoed]]'' – elektrische [[Lijst van huishoudelijke apparatuur|huishoudelijke apparatuur]] die een witte kleur heeft, zoals [[koelkast]]en, [[Oven (apparaat)|ovens]] en dergelijke. Dit in tegenstelling tot bruingoed ([[televisie]]s, hifi installaties etc.). Maar witgoed zijn ook lakens, handdoeken, etc. die in de ''witte weken'' in de [[uitverkoop]] worden gedaan.
* ''[[Witte raaf]]'' – een zeer zeldzame verschijning.
* ''Witboek'' – Een publicatie van de [[overheid]] over delicate situaties, bijvoorbeeld uit de diplomatie.
* De ''[[witte vloot]]''.
* ''[[Witte Donderdag]]''. De dag voor [[Goede Vrijdag]]; de dag van het laatste avondmaal van Jezus Christus met zijn 12 discipelen.
== Varia ==
* [[Eiwit (ei)|Eiwit]] is het doorzichtig gedeelte van het ei, dat bij het koken of bakken wit wordt. Later werd [[proteïne|eiwit]] het woord voor een grote verzameling stoffen die in mensen, dieren en planten voorkomen.
* Het [[oogwit]] is het witte gedeelte van het oog. Bij aandoeningen zoals [[geelzucht]] kan dit geel worden.
* Een [[witte vulling]] in de tandheelkunde is een tandvulling van [[epoxy]]hars, dit in tegenstelling tot een [[zwarte vulling]] met [[amalgaam]].
* [[Witte was]] is wasgoed van witte kleur, dat een hogere wastemperatuur verdraagt en eventueel bleekmiddel zoals [[natriumhypochloriet]] en/of een [[optische witmaker]]. Dit staat in tegenstelling tot [[bonte was]] of [[kleurenwas]], die op lagere temperatuur gewassen moet worden, zonder bleekmiddel en eventueel met een speciaal waspoeder dat de kleur beter behoudt.
* Bij wijze van [[boutade]] drukte [[Ignatius van Loyola]], de stichter van de [[jezuïeten]], zijn geloof uit in Christus, de Kerk en de [[Heilige Geest]], in de volgende regel uit de [[Geestelijke Oefeningen]] : {{Citaat|We moeten geloven dat het wit dat ik zie zwart is, als de Hiërarchische Kerk dat zo definieert, omdat we geloven dat er tussen Christus onze Heer en de Kerk die Zijn Bruid is, dezelfde Geest aanwezig is, die werkzaam is en ons leidt naar de redding van onze ziel.}}
* In de [[Bol van Ulbricht]] is de binnenzijde van de bol wit, maar de opening in de bol lijkt zwart.
{{commonscat|White}}
{{Navigatie kleuren}}
{{Gesproken Wikipedia|Nl-Wit-article.ogg|4189762}}
{{Gesproken Wikipedia klein|Nl-Wit-article.ogg|4189762}}
[[Categorie:Kleur]]
| |||