Spoorlijn Harlingen - Nieuwe Schans: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
kGeen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 162:
| 27 oktober 1863
| [[Station Harlingen Haven|Harlingen Haven]] – [[Station Leeuwarden|Leeuwarden]]
| [[Station Harlingen|Harlingen]], [[Station Franeker|Franeker]], [[Station
|-
| 1 juni 1866
| [[Station Leeuwarden|Leeuwarden]] – [[Station Groningen (hoofdstation)|Groningen]]
|
|-
| 1 mei 1868
|
| [[Station Groningen Europapark|Groningen Europapark]], [[Station Kropswolde|Kropswolde]], [[Station Martenshoek|Martenshoek]], [[Station Hoogezand-Sappemeer|Hoogezand-Sappemeer]], [[Station Sappemeer Oost|Sappemeer Oost]], [[Station Zuidbroek|Zuidbroek]], [[Station Scheemda|Scheemda]]
|-
Regel 187:
Volgens historicus Kerst Huisman is de politiek van mening: "dat het missen van kansen voor de Harlinger haven te wijten is aan de geografische ligging van deze zeehaven". Echter, Harlingen lag niet geografisch afgelegen. Met [[Amsterdam]] had [[Harlingen (stad)|Harlingen]] in de 17e en 18e eeuw een centrale functie in de [[Moedernegotie]] met [[Oostzee]]gebieden.<ref>Kerst Huisman, 'Harlingen als schakel tussen Engeland en Eurazië', Leeuwarder courant 10 maart 1994 en Auke van der Woud, ''Een Nieuwe wereld''.</ref>
Al in 1845 waren er plannen Harlingen door het spoor met het Europese netwerk te verbinden. In 'Holland', de huidige 'Randstedelijke regio's', was vanaf 1839 met Engels kapitaal [[Spoorlijn Amsterdam - Rotterdam|een spoorlijn]] aangelegd tussen Amsterdam en Rotterdam. In 1845 verenigden vier ingenieurs zich met elkaar: de [[Delfzijl]]ster broers Balkema en de Waalse neven Xavier Tarte en Castllion Du Portail. Deze groep bedacht een pan-Europese spoorverbinding tussen [[Spanje]] en [[Sint-Petersburg]]. De haven van Harlingen was in dit verband voorgesteld als 'Schakel tussen [[Engeland]] en [[Eurazië]]. Harlingen was rond 1845-1860 als
Er volgde een tiental pogingen Harlingen met het Europese en het Nederlands nationale spoorwegnet te verbinden.
===De Noorder Spoorweg MIJ===
Rond 1855 richtten de heren Sprenger en Heemstra de
Het [[Kabinet-Van Hall-Van Heemstra]] weet de spoorwegkwestie waarover het voorgaande [[Kabinet-Rochussen]] is gevallen, op te lossen. Er wordt in 1860 besloten tot spoorwegaanleg 'van Rijkswege', terwijl de wijze van exploitatie later bij wet zal worden geregeld.
Regel 202:
Op 1 april 1944 werd het reizigersverkeer tussen Nieuweschans en Duitsland gestaakt. In april 1945 werd de [[spoorbrug]] (de ''Friesenbrücke'') over de [[Eems]] opgeblazen. Hij werd pas in 1951 vervangen door een nieuwe brug en daarna gingen er weer goederentreinen rijden. In 1954 werd het reizigersverkeer hervat. Tussen 2000 en 2002 werd de verbinding tijdelijk opgeheven voor vernieuwing van het Duitse deel van het traject.
Het traject tussen Harlingen en Leeuwarden werd in 1975 voorzien van [[
[[Bestand:Harlingen Coupure.JPG|{{largethumb}}|left|Station Harlingen Haven bij de voormalige [[Coupure (waterbouwkunde)|Coupure]] met Arriva trein; 29 april 2008.]]
Regel 209:
=== Spoorverdubbeling ===
De lijn werd oorspronkelijk geheel enkelsporig aangelegd. Het gedeelte Groningen – [[Station Zuidbroek|Zuidbroek]] werd in 1913 [[Spoorverdubbeling|dubbelsporig]] gemaakt. In 1914 volgde het baanvak Zuidbroek – Winschoten. In 1942 werd het tweede spoor tussen Zuidbroek en Winschoten door NS echter weer opgebroken en werden de materialen aan de Duitse bezetter ter beschikking gesteld t.b.v het [[Oostfront (Tweede Wereldoorlog)|Oostfront]]. Acht jaar later werd even voor Groningen een enkelsporige verbindingsboog tussen Staatslijn B en [[Spoorlijn Meppel - Groningen|Staatslijn C]] aangelegd voor het goederenvervoer. Dit traject staat bekend onder de naam: boog van [[Haren (Groningen)|Haren]].
[[Bestand:Spoorbrug te Zuidhorn.jpg|{{largethumb}}|left|De Spoorbrug te [[Zuidhorn (plaats)|Zuidhorn]] over het [[Van Starkenborghkanaal]] (2018).]]
In 1998 werd het traject [[Station Grijpskerk|Grijpskerk]] – [[Station Feanwâlden|Feanwâlden]] verdubbeld. De [[baanvaksnelheid]] op dat deel van het traject werd daarbij verhoogd naar 140 kilometer per uur. Het was oorspronkelijk de bedoeling om het baanvak Groningen – Leeuwarden integraal te verdubbelen, maar daarvoor ontbraken de middelen. Er zijn nog altijd plannen om de rest van de lijn alsnog te verdubbelen. Daarvoor werd aanvankelijk ook een tweesporige spoorbrug over het [[Van Starkenborghkanaal]] bij Zuidhorn gepland.<ref>[https://web.archive.org/web/20070702081556/http://www.dvhn.nl/article2642815.ece Zuidhorn: dubbel spoor Groningen-Leeuwarden]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20070702081556/http://www.dvhn.nl/article1877803.ece Dagblad van het Noorden - Zuidhorn krijgt nieuwe spoorbrug]</ref> Deze spoorbrug met dubbelspoor werd in 2012 echter afgeblazen door Provinciale Staten nadat [[
=== Exploitatie ===
De spoorlijn werd net als de meeste spoorlijnen uit de eerste staatsaanleg vanaf 1863 geëxploiteerd door de [[Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen]]. Van 1917 tot 1999 werd de dienst uitgevoerd door de [[Nederlandse Spoorwegen]]. In 1999 is de exploitatie van alle Friese en Groningse diesellijnen, inclusief de lijn Leeuwarden – Groningen, overgenomen door [[NoordNed]]. Bij de oprichting van NoordNed was 50 procent van de aandelen in handen van [[Nederlandse Spoorwegen|NS]] Reizigers en [[ABN AMRO Group|ABN AMRO]]. In december 2003 heeft Arriva alle aandelen overgenomen. NoordNed werd hierbij volledig eigendom van [[Arriva Personenvervoer Nederland]]. In 2006 is naam NoordNed vervangen door Arriva.
=== Recente ontwikkelingen ===
==== Werkzaamheden Groningen Hoofdstation ====
[[Bestand:Groningen spoor 4-6.JPG|{{largethumb}}|left|Verbouwing van sporen 4 t/m 6 van Groningen Hoofdstation tot kopspoor op 5 december 2010]]
In december 2010 werd in [[Station Groningen (hoofdstation)|Groningen Hoofdstation]] een begin gemaakt om de doorgaande sporen 4, 5 en 6 ter hoogte van de oude voetgangersbrug aan beide zijden voorzien van [[stootblok]]ken. Aan de westzijde van de voetgangersbrug werd het eilandperron door een corridor ontsloten. Het overpad aan de westzijde van het eilandperron werd opgebroken. Hierdoor is het doorgaand vervoer alleen over spoor 7 t/m 10 mogelijk. Tegenwoordig wordt spoor 9 (''vroeger spoor'' 5) gebruikt voor het doorgaand goederenvervoer.
==== Werkzaamheden Groningen Europapark ====
Regel 236:
* tussen [[Zuidhorn (plaats)|Zuidhorn]] en [[Hoogkerk]], over een lengte van 8 kilometer, wordt het spoor verdubbeld;
* bij [[station Zuidhorn]] komt een keerspoor;
* de trein gaat sneller rijden op gedeelten van het traject; tussen Leeuwarden en [[Veenwouden|Feanwâlden]] (140 in plaats van 120 km/
* er komt meer perroncapaciteit op station Leeuwarden;
* [[Station Leeuwarden Achter de Hoven]] is per 3 september 2018 opgeheven, de laatste trein stopte er op 31 augustus;<ref> [http://www.lc.nl/friesland/Einde-nadert-nu-echt-voor-station-Achter-de-Hoven-23226830.html Einde nadert nu echt voor station Achter de Hoven] </ref>
* bij Rijksstraatweg in [[Hardegarijp|Hurdegaryp]] komt een tunnel onder het spoor door, en bij de [[Paterswoldseweg|Paterswoldeweg]] in Groningen komt een tunnel voor alle verkeer;
* alle perrons op de stations tussen Groningen en Leeuwarden worden verlengd om langere treinen (met 3 in plaats van 2 treinstellen) te kunnen rijden.
De provincie Groningen onderzoekt bovendien de mogelijkheden voor een tijdelijk treinstation in Hoogkerk. Het station zou in 2018 dienst moeten doen als extra ontsluitingsmogelijkheid vanuit het Westerkwartier, naast de buslijnen die al via P+R Hoogkerk naar de stad rijden.<ref>[https://www.rtvnoord.nl/nieuws/155837/Hoogkerk-krijgt-mogelijk-tijdelijk-treinstation Hoogkerk krijgt mogelijk tijdelijk treinstation] </ref> De geplande spoorverdubbeling bij Hoogkerk zal hierop worden aangepast.
Regel 247:
Net als langs de andere staatslijnen verschenen ook langs de spoorlijn Harlingen – Nieuweschans voornamelijk de [[standaardstations van de Staatsspoorwegen]].
[[Bestand:Spurt 308 in Kropswolde.JPG|{{largethumb}}|[[Spurt]] bij het opvallende stationsgebouw van Kropswolde]]
In Groningen werd eerst een tijdelijk stationsgebouw gebouwd. In 1870 werd het noodgebouw vervangen door een laag gebouw dat voldeed aan de [[Vestingwet]]. Het gebouw moest daardoor laag en snel afbreekbaar zijn. Door het nieuwe verdedigingsplan uit 1874 mochten verschillende vestingsteden, waaronder Groningen, ook buiten de vesting bouwen. In 1896 werd dan ook het nieuwe grote rijkversierde
Vijf jaar eerder krijgen de stopplaatsen [[Station Visvliet|Visvliet]] en [[Station Sappemeer Oost|Sappemeer Oost]] een stationsgebouw uit een nieuwe generatie van kleine standaardstations. In [[Station Kropswolde|Kropswolde]] is na de opening van de spoorlijn slechts een klein haltegebouwtje aanwezig. Hier wordt in 1915 een stationsgebouw van een geheel uniek ontwerp gebouwd. In 1955 krijgt ook [[Station
In de jaren 60, 70 en begin jaren 80 worden in het hele land een groot aantal vooroorlogse stationsgebouwen gesloopt. Belangrijke oorzaken zijn de hoge onderhoudskosten en een teruglopend aantal activiteiten binnen een dergelijk groot gebouw. Ook langs Staatslijn B verdwijnen deze jaren de meeste stationsgebouwen. Alleen de stationsgebouwen van Harlingen, Leeuwarden, Groningen, Kropswolde, Zuidbroek (gedeeltelijk), Scheemda en Winschoten blijven bewaard. In Veenwouden, Buitenpost, Grijpskerk, Zuidhorn en Hoogezand-Sappemeer verschijnen vereenvoudigde stationsgebouwen met loketfunctie. In andere plaatsen worden slechts abri's geplaatst. Ten slotte zijn de stationsgebouwen van Zwaagwesteinde (De Westereen) en Grijpskerk begin deze eeuw alweer gesloopt.
Behalve de monumentale stationsgebouwen is er nog een belangrijke herinnering aan de historie van Staatslijn B langs de lijn terug te vinden: In [[Bad Nieuweschans]] staat nog de oorspronkelijke [[Oude
Hieronder een overzicht van alle stations langs de lijn (cursief: voormalig station):
Regel 263:
| [[Station Harlingen Haven|Harlingen Haven]] || 1863 || geen, gebouwtje gesloopt in 2009
|-
| [[Station Harlingen|Harlingen]] || 1863 || 1863, [[Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen|SS]], 1e gebouw, [[Standaardstations van de Staatsspoorwegen|type SS derde klasse]]
|-
| [[Station Franeker|Franeker]] || 1863 || 1973, [[Nederlandse Spoorwegen|NS]], 2e gebouw, [[Abri (wachthuisje)|abri]], bij opening type SS vierde klasse
Regel 309:
| [[Station Groningen Europapark|Groningen Europapark]] || 2012 || 2012, NS, 1e gebouw, uniek ontwerp van [[Movares]]
|-
| ''[[Stopplaats Westerbroek|Westerbroek]]'' || 1905 || geen, gebouw verplaatst naar [[
|-
| [[Station Kropswolde|Kropswolde]] || 1868 || 1915, SS, 2e gebouw, uniek ontwerp
Regel 329:
| [[Station Winschoten|Winschoten]] || 1868 || 1868, SS, 1e gebouw, type SS derde klasse
|-
| ''[[
|-
| [[Station Bad Nieuweschans|Bad Nieuweschans]] || 1868 || geen, gebouw vernieuwde uitvoering type SS derde klasse gesloopt in 1973
Regel 337:
Op 2 juni 1991 werd het [[station Visvliet]] als eerste station langs Staatslijn B gesloten. Met de sluiting van het station werd ruimte gemaakt in de dienstregeling voor de bediening van het nieuwe [[station Leeuwarden Camminghaburen]] dat op die datum in gebruik werd genomen.
Op 1 oktober 2007 werd aan de lijn Groningen – Nieuweschans de tijdelijke halte [[Station Groningen Europapark|Groningen Europapark]] geopend. Er werd een eenvoudig perron aan één zijde van het spoor gebouwd. Op Op 9 december 2012 werd even ten zuiden van het tijdelijke station het definitieve station ter hoogte van de [[Euroborg]] geopend. Hier stoppen ook treinen [[
In Hoogezand-Sappemeer worden in de toekomst mogelijk twee stations verplaatst: [[station Hoogezand-Sappemeer]] schuift enkele honderden meters in westelijke richting op naar de Kerkstraat en zal mogelijk [[Station Hoogezand Centrum|Hoogezand Centrum]] gaan heten, terwijl [[station Sappemeer Oost]] eveneens naar het westen wordt opgeschoven. Dit nieuwe [[station Sappemeer]] zou dan ter hoogte van de onlangs gereedgekomen tunnel in de Klinker komen te liggen.<ref>''Openbaar vervoer buiten dorpen op niveau houden'', interview met wethouder Luijckx van Hoogezand-Sappemeer, Tramkrant no. 2, 4-3-2009, pag. 6. (regiotram.nl)</ref>
== Dienstregeling ==
Sinds
{{Tabel treinseries | treinseries =
{{Tabelrij treinserie 20100 | station = alles}}
Regel 364:
In 1970 wordt tussen Harlingen en Leeuwarden een groot aantal spitstreinen ingevoerd. Deze treinen rijden grotendeels als sneltrein, waarbij alleen in Franeker wordt gestopt. Vanaf mei 1972 wordt tussen Harlingen en Leeuwarden een consequente halfuursdienst ingevoerd. Hierbij wordt eenmaal per uur [[station Deinum|Deinum]] overgeslagen. Vooral in de weekenden in de zomer rijden steeds meer treinen van en naar Harlingen Haven. Vanaf 1991 gaan een aantal treinen dagelijks tussen Harlingen Haven en Leeuwarden rijden. Vijf jaar later krijgen vrijwel alle treinen Harlingen Haven als begin- en eindpunt.
Tussen Leeuwarden en Groningen wordt in 1970 een volledige halfuursdienst ingevoerd. Een van beide treinen slaat hierbij buiten de spits het ene uur Grijpskerk en het andere uur [[Station Visvliet|Visvliet]] over. De andere trein slaat [[Station Zwaagwesteinde|Zwaagwesteinde]], Visvliet én Grijpskerk over. Ook rijdt er altijd nog een aantal spitstreinen. Vanaf oktober 1972 wordt alleen Visvliet nog om het uur overgeslagen. In 1991 wordt het station gesloten om in de dienstregeling plaats te maken voor de nieuwe voorstadshalte [[Station Leeuwarden Camminghaburen|Leeuwarden Camminghaburen]]. Hier stoppen alle treinen die tussen Groningen en Leeuwarden rijden. Door de komst van het tweede spoor tussen [[Station
Tussen Groningen en Winschoten wordt in 1970 ook een consequente halfuurdienst ingevoerd. Eenmaal per uur wordt doorgereden naar Nieuweschans. Alle treinen rijden hierbij als stoptrein. Aanvullend hierop rijden spitstreinen die niet op alle stations stoppen, zoals een extra sneltrein op vrijdagavond van Groningen naar Winschoten. Deze trein stopt alleen in Station Hoogezand-Sappemeer|Hoogezand-Sappemeer]] en [[station Scheemda|Scheemda]]. In 1993 verdwijnt deze trein en slaan buiten de spits de stoptreinen Groningen – Winschoten voortaan [[Station Kropswolde|Kropswolde]] en [[Station Sappemeer Oost|Sappemeer Oost]] over.
[[Bestand:Groningen Duits treinstel.jpg|{{largethumb}}|Duits treinstel van de treindienst naar Bremen te [[Groningen Hoofdstation]]; 1987]]
Bovendien rijden er vanaf 1970 per dag nog altijd drie sneltreinen naar Bremen. De avonddienst rijdt door naar [[Hannover (stad)|Hannover]] – [[Braunschweig (stad)|Braunschweig]]. De middagdienst - ingevoerd in mei 1964 - begint in Nieuweschans en wordt in mei 1976 opgeheven. De ochtenddienst rijdt vanaf juni 1980 door naar Hannover. Vanaf 2 juni 1985, bij de herstructurering van de [[
==== Overname door NoordNed ====
| |||