Spinnen (textiel): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Categorie:Productietechniek (textiel) verwijderd; Categorie:Spinnen toegevoegd (HotCat.js) |
k Taal- en opmaakpoets |
||
Regel 1:
[[Bestand:In grandmother's time thomas eakins.jpeg|thumb|250px|right|Spinnen met de hand op een [[spinnewiel]]]]
[[File:Yarn recycled.JPG|thumb|Gerecycled garen]]
'''Vezelgaren spinnen''' is het ineendraaien van losse [[vezel]]s tot [[garen (draad)|draad]]. Losse vezels van materialen als [[wol]], [[vlas (gewas)|vlas]] en [[katoen]] zijn niet geschikt om mee te [[weven]], [[naaien]], [[breien (textiel)|breien]], [[haken]] of [[touwslager|touw te slaan]]. Ze moeten daarom eerst tot bruikbare draden verwerkt worden.
== Kaarden ==
[[Bestand:Bradford Industrial Museum 016.jpg|left|thumb|Kaardplankjes]]
[[File:WLANL - jpa2003 - kaardassortiment (ca 1958).jpg|thumb|Kaardassortiment uit ca. 1958, voor het kaarden van wol en het maken van voorgaren. TextielMuseum Tilburg ]]
Als eerste handeling moeten de losse vezels voorbereid worden, het vuil moet eruit worden gehaald en de vezels moeten in één richting komen te liggen. De bewerking hiervoor wordt ''kaarden'' genoemd. Bij handspinnen kunnen hiervoor zowel kaardrollen als kaardplanken worden gebruikt. De kaardrol bestaat uit twee rollen die over de hele oppervlakte bezet zijn met korte haakjes (garnituur genaamd). De rollen zitten dicht tegen elkaar geplaatst in een houder. Tijdens het ronddraaien met een hendel
Hetzelfde effect wordt bereikt met de kaardplanken of borstels. De planken hebben een licht gebogen vorm en zijn aan een zijde ook bezet met garnituur, over de hele oppervlakte. Het kaarden met borstels gebeurt als volgt: in beide handen wordt een borstel genomen, het stukje wol wordt op een van de borstels gelegd
In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd is voor het kaarden van wol dan wel vlas nooit de [[kaardebol]] gebruikt. Kaardebollen worden wel gebruikt bij het ruwen van textiel, bijvoorbeeld van wollen dekens.
== Spinproces ==
[[Bestand:Middeleeuws spinkruikje spinstenen.jpg|thumb|right|200px|Middeleeuws spinkruikje met 3 middeleeuwse spinstenen]]
[[Bestand:Ramallah spinner2.jpg|thumb|right|200px|Een man van [[Ramallah]] spinnend volgens de traditie]]
Het spinnen is erop gebaseerd dat door het in elkaar draaien van de losse vezels
=== Spinnen met een gewicht van steen ===
De eenvoudigste manier van spinnen is met een steen. Dit proces werd waarschijnlijk al in de [[prehistorie]] gebruikt, waarbij eenvoudig een steen aan een draad werd gehangen. Door deze een zwiep te geven, bleef de steen draaien. Aan het losse uiteinde werd langzamerhand meer vezelmateriaal toegevoegd.
=== Spintol ===
Een andere eenvoudige manier om te spinnen is met behulp van een [[spintol]]. De spintol bestaat meestal uit een rond stokje waaraan een plat rond schijfje is bevestigd. Aan dit schijfje wordt een draad bevestigd, waarbij de tol met het schijfje naar beneden hangt. In de ene hand wordt de draad met de te spinnen vezels over de hand vastgehouden, de andere hand pakt steeds kleine plukjes van de vezels en voegt ze toe aan de bestaande draad. Door de draaiende beweging van de tol wordt de draad gevormd.
Er zijn ook
=== Spinnewiel ===
Regel 28 ⟶ 30:
[[Bestand:A Woman Spinning and an Old Woman by Jheronimus Bosch 01.jpg|thumb|right|200px|[[Jheronimus Bosch]]. ''[[Spinster en oude vrouw]]''. Tekening. Ca. 1470-1516.]]
[[Bestand:Spinster op het Geertje in Zoeterwoude.ogv|thumb|200px|Spinster in klederdracht]]
Een hele vooruitgang ten opzichte van de spintol was de introductie van het [[spinnewiel]]. Hoewel er verschillende typen spinnewielen zijn, is de werking ervan steeds hetzelfde. Spinnewielen kunnen we onderscheiden naar de plaats van het aandrijfwiel. Bij de oudere typen zit het wiel naast het spingedeelte. Bij de modernere typen is het aandrijfwiel geplaatst onder het spingedeelte. Dit nieuwe type wordt ook wel een ''schippertje'' genoemd, omdat het vaak werd gebruikt op schepen, waar het minder ruimte innam. Dit laat tegelijk zien dat mannen ook sponnen, als er weinig te doen was op het schip bijvoorbeeld. De oudere typen spinnewielen
Verder heeft een spinnewiel een trapplank die bevestigd is aan het aandrijfwiel. Via een overbrenging wordt het wiel door middel van een snaar aangedreven. Dit wiel zit verbonden met een klos, waarop een u-vormig gedeelte zit. Op dit u-vormige gedeelte, dat de ''vlucht'' wordt genoemd, zitten haakjes via welke de draad op de klos wordt gewikkeld. De vlucht op zijn beurt zit weer op een spil die uit de klos kan worden genomen om de volle klos door een lege te vervangen. Om verschil in snelheid te krijgen tussen klos en vlucht zit er over de vlucht een [[rem]]. De rem kan eenvoudig uit een stukje leer bestaan.
== Verven ==
Om kleur te geven kan men de garens verven. Verven kan ook in het weefsel plaatsvinden. Meestal worden hiervoor fabrieksmatig gemaakte kleurstoffen gebruikt, maar het is ook mogelijk om natuurlijke verven te gebruiken. Deze kunnen zelf gemaakt worden van planten. De resultaten kunnen erg verrassend zijn. Nadeel is de geringere [[kleurecht]]heid, hetgeen vooral bij oudere [[wandtapijt]]en duidelijk zichtbaar kan zijn.
== Beitsen ==
Om te kunnen verven moet bijvoorbeeld een wollen draad eerst worden gebeitst, omdat anders de verf zich niet aan de draad zal hechten. Dit [[beitsen]] gebeurt door bepaalde chemicaliën, afhankelijk van het type verf.
== Vrouwen ==
In West Europa was spinnen, van de middeleeuwen tot de industrialisatie, een van de beroepen waarmee vrouwen een zelfstandig inkomen konden verwerven. In het Engels is '''spinster''' nog altijd een aanduiding voor een ongehuwde vrouw. De [[Industriële Revolutie]] heeft in belangrijke mate bijgedragen aan de afhankelijke positie van vrouwen.
|