Wikipedia

Bevrijding van Maastricht: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
bronnotatie
Regel 24:
Al snel beheersten de Duitsers en met hen [[Collaboratie|collaborerende]] [[Nationaal-Socialistische Beweging|NSB'ers]] het openbare leven. Rijkscommissaris [[Arthur Seyss-Inquart|Seyss-Inquart]] bezocht de stad in november 1940. [[Adolf Hitler|Hitler]] stapte tweemaal over op het [[Station Maastricht|station van Maastricht]], waarschijnlijk de enige keren dat hij in Nederland was.<ref name="Ubachs/Evers7172">Ubachs/Evers (2005), pp. 71-72.</ref> In het [[Oud Gouvernement]] aan de Bouillonstraat werd [[Lijst van gouverneurs en commissarissen van de Koning in Limburg|gouverneur]] [[Willem van Sonsbeeck]] op 5 februari 1941 gedwongen af te treden om plaats te maken voor de NSB'er [[Max de Marchant et d'Ansembourg]]. Burgemeester [[Willem Michiels van Kessenich]] werd op 15 oktober van dat jaar vervangen door de gematigde nationaalsocialist [[Louis Peeters]].<ref name="Ubachs/Evers7172" />
 
Op 27 november 1941 dropte vermoedelijk een Engelse bommenwerper een zware bom op de wijk Blauwdorp ([[Mariaberg (Maastricht)|Mariaberg]]), met als gevolg een 25-tal doden en een groot aantal verwoeste huizen.<ref group=noot>Voor de diverse visies op dit tragische voorval, zie de discussie [http://forum.mestreechonline.nl/forum/mestreech-maastricht/geschiedenis-maastricht/tweede-wereldoorlog-en-bevrijding/4700-blauwdorp-1941-bom-duidelijkheid 'Blauwdorp 1941 bom, duidelijkheid?'] op ''forum.mestreechonline.nl''.</ref> Voor de circa 515 Maastrichtse [[Joden]] betekende de bezetting het begin van de [[Holocaust|Shoa]], hun systematische uitroeiing. De meesten werden in augustus 1942 gedeporteerd naar Duitse [[vernietigingskamp]]en.<ref>Ubachs/Evers (2006), pp. 252-253.</ref> Slechts ongeveer 120 joden overleefden in Maastricht de oorlog.<ref group=noot>Bij de overlevers (– zij die onderdoken of terugkeerden uit de vernietigingskampen) – waren enkele prominente Maastrichtenaren uit de naoorlogse periode: de advocaat [[Max Moszkowicz sr.]], de kunstenaar [[Appie Drielsma]] en de zakenman [[Benoit Wesley]] (als kind van overlevers).</ref>
 
Vanaf begin 1943 kwamen de Duitse overheid en de bevolking scherper tegenover elkaar te staan. Het "Witte huis" aan de Prins Bisschopsingel (de ambtswoning van ''[[Reichskommissariat Niederlande|Beauftragte]]'' Wilhelm Schmidt), de ''Ortskommandantur'' aan de Franciscus Romanusweg, en vooral de ''Dienststelle'' van de [[Sicherheitsdienst|SD]] aan de Wilhelminasingel, waren berucht als plaatsen van verschrikking. Er waren in Maastricht enkele [[Nederlands verzet in de Tweede Wereldoorlog|verzetsgroepen]] actief, alhoewel wellicht minder dan elders. Onder de 296 gevallen Limburgse verzetsmensen waren 34 Maastrichtenaren.<ref>Zie: lezing Koreman (1969).</ref>
Regel 38:
=== De geallieerde opmars in Frankrijk en België ===
[[Bestand:Persuit to the West Wall.jpg|thumb|Het [[Westfront (Tweede Wereldoorlog)|Westfront]]<br/>(26 aug. - 14 sept. 1944)]]
Na maandenlange voorbereidingen vond op [[6 juni]] 1944 [[D-day]] plaats, de [[landing in Normandië]] en het begin van [[Operatie Overlord]], het vestigen van een [[bruggenhoofd]] van de [[Geallieerden (Tweede Wereldoorlog)|geallieerde]] troepen op het Europese vasteland. Na zware strijd in Normandië, onder andere bij [[Operatie Cobra]] (25-31 juli), [[Operatie Lüttich]] (7-13 augustus) en de [[Zak van Falaise]] (12-21 augustus), volgde op 25 augustus de [[bevrijding van Parijs]], waarna de [[opmars naar de Siegfriedlinie]] begon. Het 19e Legerkorps van het [[1e Leger (Verenigde Staten)|1e Amerikaanse Leger]] trok in recordtempo op naar de Frans-Belgische grens nabij [[Doornik]] (rond 2 september) en daarna via [[Waterloo (België)|Waterloo]] en [[Tienen]] naar de [[Maas]] bij [[Luik (stad)|Luik]] en [[Wezet|Visé]]. Op 10 september bevrijdde het 120e regiment van de [[30e Infanteriedivisie (Verenigde Staten)|30e Infanteriedivisie]] ("Old Hickory") [[Tongeren (stad)|Tongeren]], waarna het vlak bij Maastricht gelegen [[Fort Eben-Emael]] zonder slag of stoot veroverd kon worden, hoewel Hitler opdracht had gegeven het fort "tot de laatste kogel" te verdedigen.<ref>Poll (1955), p. 206.</ref> Twee dagen later werden de eerste Nederlandse grensdorpen in [[Zuid-Limburg (Nederland)|Zuid-Limburg]] bevrijd door het 117e regiment van diezelfde Old-Hickorydivisie.<ref>Bronzwaer (1989-11989a), p. 14.</ref>
 
[[Bestand:Uitvaart slachtoffers bombardement Maastricht 1944.jpg|thumb|left|175px|Begrafenis slachtoffers bombardement, 18 aug. 1944]]
Regel 44:
 
=== Bombardementen en gedwongen tewerkstelling ===
Om de terugtrekking van de Duitsers te bemoeilijken bombardeerden de geallieerden belangrijke rivierovergangen en verkeersknooppunten in de bezette gebieden. Zo ook de Maasbruggen in Maastricht. Op vrijdag 18 augustus verschenen rond 6 uur 's avonds een twaalftal Amerikaanse [[B-17 Flying Fortress|B-17 bommenwerpers]] boven de stad. Doel was de [[Spoorbrug Maastricht|spoorbrug over de Maas]], maar deze werd gemist. Wel werden een groot aantal huizen in de arbeiderswijk Quartier Amélie ("Krejjedörp") op de westelijke Maasoever en een deel van de wijk [[Sint Maartenspoort]] ("Roej Dörp") op de oostelijke Maasoever geraakt. Er waren 92 doden en 65 gewonden te betreuren en ruim 1500 mensen waren dakloos. Daarnaast werden de fabriekscomplexen van de [[Maastrichtsche Zinkwit Maatschappij]] en de tegelfabriek [[Koninklijke Mosa|Rema]] grotendeels verwoest.<ref>Bronzwaer (1989-11989a), p. 32.</ref>
 
Steeds vaker moesten de Maastrichtenaren vanwege het [[luchtalarm]] de [[schuilkelder]]s opzoeken. Deze bevonden zich onder andere op het Stationsplein en in de kazematten, de ondergrondse [[vestingwerken van Maastricht]]. In de [[Sint-Pietersberg]] was plaats voor 40.000 mensen, ruim de helft van de bevolking van Maastricht.<ref>Bronzwaer (1989-11989a), p. 28.</ref> De uitkijkposten van de [[luchtbeschermingsdienst]] op het [[Dinghuis (Maastricht)|Dinghuis]] en de Sint-Pietersberg moesten steeds vaker alarm slaan. Ook om andere redenen moest ondergedoken worden. Dat gold zeker voor de enkele [[Joden]] die nog in de stad waren, maar ook in toenemende mate voor andere burgers vanwege de ''[[Arbeidsinzet|Arbeitseinsatz]]''. Volwassen mannen van alle leeftijden konden door de Duitsers worden opgepakt om in de [[kolenmijn]]en van [[Alsdorf (Aken)|Alsdorf]] (bij [[Aken (stad)|Aken]]) tewerkgesteld te worden, bij [[Bunde (Limburg)|Bunde]] [[Tankmuur|tankwallen]] te graven, of om in de [[Cannerberg]] mee te werken aan de bouw van een ondergrondse lanceerbasis voor [[V1 (wapen)|V1-raketten]].<ref>Bronzwaer (1989-11989a), p. 31.</ref>
 
=== Terugtrekken van de Duitsers ===
Nadat het 19e legerkorps van het [[1e Leger (Verenigde Staten)|Amerikaanse 1e Leger]] begin september de Frans-Belgische grens was overgestoken, begonnen de Duitsers in allerijl zich uit Maastricht terug te trekken. De terugtocht voltrok zich in volslagen wanorde, waarbij behalve auto's en vrachtwagens ook met paarden of muilezels bespannen huifkarren en oogstwagens, en zelfs kinderwagens dienstdeden. Winkels en opslagplaatsen werden geplunderd. In het kielzog van de Duitsers vertrokken ook steeds meer [[Nationaal-Socialistische Beweging|NSB'ers]]. In de chaos slaagde een Maastrichtse [[Nederlands verzet in de Tweede Wereldoorlog#Knokploeg|knokploeg]] erin om op 5 september 80 politieke gevangenen te bevrijden uit de [[Tweede Minderbroedersklooster|Minderbroederberggevangenis]].<ref>Bronzwaer (1989-11989a), pp. 34-39.</ref>
 
[[Bestand:Sint-Servaasbrug na vernieling - Maastricht - 20145524 - RCE.jpg|thumb|Verwoeste Maasbruggen, sept 1944]]
Vanaf 5 september lag het openbare leven in Maastricht zo goed als stil. Er verscheen geen krant meer en in de leeggeplunderde winkels was bijna niets meer te krijgen. Gas en water werden met lange tussenpozen geleverd. Door het vrijwel onafgebroken [[luchtalarm]] sliepen velen in de kelder van hun huis of in een openbare schuilkelder. Op 8 september liet het ''Sprengkommando'' van de Duitse 49e Infanteriedivisie de [[Spoorbrug Maastricht|Spoorbrug]] en het [[Station Maastricht|stationsemplacement]] in de lucht vliegen. Op 9 september kwamen 6 mensen om het leven en raakten er 10 zwaargewond bij een bominslag op de Meerssenerweg. Op 11 september werd de telefooncentrale in de Sint Bernardusstraat getroffen.
 
Op 12 september werd op diverse plaatsen in Zuid-Limburg zwaar gevochten. In [[Heer (Maastricht)|Heer]] werden - een dag voor de bevrijding - elf [[Limburg (Belgische provincie)|Belgisch-Limburgse]] verzetsmensen geëxecuteerd, nadat ze hun eigen graf hadden moeten graven. Op 13 september rond 3 uur 's middags werd de springstof in de twee overgebleven Maasbruggen tot ontploffing gebracht. Van de [[Wilhelminabrug (Maastricht)|Wilhelminabrug]], in stoere [[art deco]]-vormen, bleef vrijwel niets over. Van de [[Sint Servaasbrug]] bleven enkele bogen intact door een deels gelukte sabotageactie van een verzetsgroep.<ref>Bronzwaer (1989-11989a), pp. 40-41.</ref>
 
== De bevrijding ==
Regel 63:
De commandant van het 2e bataljon van het 117e regiment, kolonel James W. Lockett, kreeg opdracht met zijn circa 800 manschappen op te trekken naar het op de oostelijke Maasoever gelegen stadsdeel [[Wyck]]. Hij werd daarbij ondersteund door lichte tankeenheden van de 113e cavaleriegroep (het 743e tankbataljon en het 823e anti-tankbataljon). Lockett naderde Gronsveld in drie colonnes en het dorp werd zonder veel tegenstand om 4 uur 's middags bevrijd, [[Heer (Maastricht)|Heer]] en [[Heugem]] volgden om half 5. De oprukkende Amerikanen waren in Maastricht te zien vanuit zolderramen en vanaf dakgoten.
 
Om vijf over half 6 vertoonden zich de eerste tanks met witte ster bij de spoorwegovergang Akerstraat. Daarna volgden enkele [[Willys MB|jeeps]]. In één van de jeeps zat kolonel Lockett. Bij een huis in de Hoogbrugstraat stapte hij uit om vanaf het dak de omgeving te inspecteren. Van de bewoner kreeg hij een "cognac van voor de oorlog" aangeboden, de eerste spontane verwelkoming. Vooral op het Stationsplein stroomden de Wyckenaren samen om de bevrijders te verwelkomen. Aan de stationstoren wapperde voor het eerst in ruim vier jaar de Nederlandse vlag. Jongelui verwijderden Duitse bordjes. In het postkantoor van Wyck werden 50 Duitsers gevangengenomen, die zich daar hadden schuilgehouden.<ref>Bronzwaer (1989-11989a), pp. 44-49.</ref>
 
=== Maastricht bevrijd ===
Regel 71:
In de vroege ochtend van donderdag 14 september stak de bevelhebber van het 117e regiment van de Old Hickorydivisie, kolonel Johnson, vergezeld van majoor Giles, soldaat Killinworth en een radioman, in een roeibootje de Maas over, gadegeslagen door enkele honderden Maastrichtenaren. Na de oversteek van compagnie F van het 117e regiment, trok men van de Blekerij naar de binnenstad. Het 120e regiment, dat zich al een paar dagen op de westelijke Maasoever bevond, naderde de stad tegelijkertijd uit het zuiden, westen en noorden. In de vroege middag maakten beide groepen contact met elkaar. Volgens de correspondent van [[Radio Oranje]] werden de geallieerden ontvangen met vreugdetranen en laaiend enthousiasme. Amerikaanse bronnen spraken echter van een meer gereserveerde ontvangst in Zuid-Limburg dan men in Frankrijk en België gewend was.<ref>[http://www.30thinfantry.org/unit_history_117.shtml 117th-2nd Bn. Giles History] op ''30thinfantry.org''.</ref>
 
Vervolgens werd de stad uitgekamd om de laatste Duitsers onschadelijk te maken. In het [[Stadhuis van Maastricht|stadhuis]] werden 28 Duitse militairen, waaronder enkele onderofficieren, ontwapend. In het Witte Huis in het [[Villapark (Maastricht)|Villapark]], de ambtswoning van ''Beauftragte'' Wilhelm Schmidt, die al op 10 september de stad had verlaten, werden 3 Duitsers gevangengenomen. Nog diezelfde dag werden de eerste arrestaties verricht van [[collaborateur]]s door de Maastrichtse [[Ordedienst]]en onder leiding van majoor E.W.H.A. Wetzels, kapitein A.J.E. Lamberti en reserve-kapitein P.J. Sijmons.<ref>Bronzwaer (1989-11989a), pp. 49-54.</ref> Niet voorkomen kon worden dat enkele door de Duitsers achtergelaten tijdbommen ontploften, waaronder een in de piano van het ''Wehrmachtsheim'' in de Wycker Brugstraat, waarbij twee Amerikaanse militairen om het leven kwamen. In de avond begon de ''1104th Combat Group'', een Amerikaanse [[Genie (strijdmachtonderdeel)|genie]]-afdeling, met de bouw van een [[pontonbrug]], die al na enkele uren gebruiksklaar was. Enkele dagen later werd een tweede tijdelijke brug aangelegd.<ref>Bronzwaer (1989-11989a), p. 97.</ref>
 
{{Luister2|Radio Oranje 15-sep.-1944 NIET BEKEND - 36657.wav|Radioverslag bevrijding|De bekendmaking van de bevrijding van Maastricht op [[Radio Oranje]] op 15 september 1944|start=0:33}}
Een dag na de bevrijding van Maastricht werd het nieuws bekendgemaakt op [[Radio Oranje]] via de correspondent Robert Kiek in [[Brussel (stad)|Brussel]]. Diezelfde dag verscheen de eerste krant, ''Mededeelingen van den Nederlandschen Orde-Dienst'' genaamd, met daarin een "proclamatie van H.M. de Koningin", waarin de bevolking werd opgeroepen te gehoorzamen aan het Militair Gezag en het geallieerd opperbevel. De krant was gedrukt in een oplage van 400 op de persen van de pro-Duitse krant ''De Limburger Koerier'', die na de bevrijding werd verboden.<ref>Bronzwaer (1989-11989a), pp. 67-75.</ref>
 
== Na de bevrijding ==
=== Hervatting van het dagelijks leven ===
Na de bevrijding trachtten de meeste Maastrichtenaren hun oude leven zo goed en zo kwaad mogelijk voort te zetten. Veel gevangenen en dwangarbeiders keerden echter pas na de [[Einde van de Tweede Wereldoorlog in Europa|capitulatie van Duitsland]] op 7 mei 1945 terug. Van de 515 leden van de [[Synagoge (Maastricht)|Maastrichtse joodse gemeente]] waren er in 1945 nog maar 145 over. Honderden [[collaborateur]]s werden gevangengenomen en kwamen in veel gevallen pas rond 1950 vrij. Ruim 140 vrouwen werden als [[moffenmeid]] kaalgeschoren en opgesloten.<ref>Ubachs/Evers (2005), p. 70.</ref> Vooral het tijdelijke kamp "De Grote Looier" was berucht vanwege de overbevolking: eind 1944 huisden er bijna 1400 gedetineerden bij een maximale capaciteit van 700.<ref>Bronzwaer (1989-11989a), pp. 77-93.</ref> De Maasbruggen en enkele fabrieken waren vernield en honderden woningen waren onbewoonbaar geworden. Nadat men zich enkele weken had moeten behelpen met [[veerboot|veerponten]] - de pontonbruggen waren uitsluitend bestemd voor militair gebruik -, werd in januari 1945 een houten noodbrug voor burgerlijk gebruik opengesteld.<ref>Bronzwaer (1989-11989a), pp. 95-105.</ref> Direct na de oorlog was er gebrek aan alles, ook aan bouwmaterialen. Veel levensmiddelen bleven tot 1949 op de [[Distributiebon|bon]].<ref>Ubachs/Evers (2006), p. 254.</ref>
 
=== Van militair naar burgerlijk bestuur ===
[[Bestand:Koningin Wilhelmina en Willem Michiels van Kessenich (1945).jpg|thumb|180px|[[Wilhelmina der Nederlanden|Koningin Wilhelmina]] en [[Willem Michiels van Kessenich|burgemeester Michiels van Kessenich]], maart 1945]]
Al op de dag van de bevrijding meldde zich ten stadhuize, juist op het moment dat [[Willem Michiels van Kessenich|burgemeester Michiels van Kessenich]] en zijn wethouders opnieuw zouden worden geïnstalleerd, een vertegenwoordiger van het [[Militair Gezag (1944-1946)|Militair Gezag]] (MG) met de mededeling dat majoor H.J.H. Vullinghs, de militaire gezaghebber namens de regering in Londen, met vertraging onderweg was vanuit [[Brussel (stad)|Brussel]]. Een van de eerste taken van B&W was het versturen van telegrammen "van hulde en dank" aan [[Wilhelmina der Nederlanden|Koningin Wilhelmina]], [[Juliana der Nederlanden|Prinses Juliana]], [[Bernhard van Lippe-Biesterfeld|Prins Bernhard]] (die op 18 september als bevelhebber van de [[Binnenlandse Strijdkrachten]] een bezoek aan de stad zou brengen), [[Franklin Delano Roosevelt|president Roosevelt]] en [[Dwight D. Eisenhower|generaal Eisenhower]].<ref>Bronzwaer (1989-11989a), pp. 57-58.</ref>
 
In de late avond van 15 september arriveerde majoor Vullinghs met enkele adjudanten. Vanaf eind september zetelde het MG in het Witte Huis. Vanaf het begin was er frictie tussen het MG en de lokale Ordediensten.<ref>Bronzwaer (1989-11989a), pp. 62-64.</ref> Contactpersoon van het Amerikaanse leger met het Nederlandse MG en het stads- en provinciebestuur was de Amerikaanse overste (en ex-burgemeester van [[Chicopee]], [[Massachusetts]]) Leo P. Senecal, die de functie ''Commanding Officer of Civil Affairs'' kreeg.<ref>Ubachs/Evers (2005), pp. 472-473.</ref> In de zomer van 1945 kwam de gemeenteraad voor het eerste bijeen, hoewel de stad nog steeds onder militair gezag stond. In januari 1946 keerde Senecal terug naar de Verenigde Staten, waar hij zijn burgemeesterspost hervatte. Pas in maart 1946 kwam er een einde aan het militair gezag in Maastricht en hernam het burgerlijk bestuur in alle geledingen zijn functie.<ref>Ubachs/Evers (2005), p. 353.</ref>
 
=== Geallieerde aanwezigheid in Maastricht ===
Na de succesvolle opmars door Noord-Frankrijk en België en de bevrijding van Zuid-Nederlandse steden als Maastricht en [[Eindhoven]], kwam de geallieerde opmars eind september vrijwel tot stilstand door het mislukken van [[Operatie Market Garden]]. [[Nijmegen]] kon nog bevrijd worden, maar [[Arnhem]] bleek een brug te ver. Mede hierdoor moest een groot deel van Nederland nog maandenlang wachten op de bevrijding, inclusief de [[hongerwinter]]. In Maastricht was de nabijheid van het front zeer voelbaar; de stad had nog maandenlang te lijden van bombardementen (onder andere van [[V2 (raket)|V2's]]).<ref group=noot>In totaal werden 19 V2-raketten op Maastricht afgevuurd, vooral op 28 en 29 september 1944, waarvan de meeste geen doel troffen. Zie '[http://www.v2rocket.com/start/deployment/timeline.html Timeline for V-2 attacks, 1944-45]' op ''v2rocket.com''.</ref> Ook trok de aanwezigheid van grote aantallen militairen een zware wissel op de stedelijke samenleving.<ref>Bronzwaer (1989-21989b), pp. 143-148.</ref>
 
[[Bestand:Ardennes Allied Commanders 1944.jpg|thumb|left|[[Omar N. Bradley|Bradley]], [[Arthur Tedder|Tedder]], [[Dwight D. Eisenhower|Eisenhower]] en [[Bernard L. Montgomery|Montgomery]] in Maastricht, 7 dec. 1944]]
De mannen van de Old-Hickorydivisie, de bevrijders van Maastricht, vertrokken op 17 december naar het [[Ardennenoffensief]]. Van 22 oktober 1944 tot 10 maart 1945 was Maastricht het commandocentrum van het [[9e Leger (Verenigde Staten)|Amerikaanse 9e Leger]]. Bevelhebber van het 9e Leger was luitenant-generaal [[William Hood Simpson]]. Het hoofdkwartier was gevestigd in de [[Tapijnkazerne]] en het nabijgelegen [[Bonnefanten College#Voorloper: Veldekecollege|Veldekecollege]]. In Wyck waren eenheden gevestigd in de Ambachtschool aan de Sint Maartenslaan.<ref>''Conquer (1947)'', pp. 66-68, 193.</ref> Op 7 december 1944 vond in Maastricht een belangrijke bijeenkomst plaats van de Amerikaanse generaal en geallieerd opperbevelhebber [[Dwight D. Eisenhower]], de Amerikaanse generaal [[Omar N. Bradley]], de Britse veldmaarschalk [[Bernard L. Montgomery]] en de Britse luchtmachtcommandant [[Arthur Tedder]]. Op de bijeenkomst in het Henric van Veldekecollege werden de verdere plannen voor het westelijk front besproken.<ref>Zie '[https://en.wikisource.org/wiki/The_Ardennes:_Battle_of_the_Bulge/Chapter_IV The Ardennes: Battle of the Bulge/Chapter IV]' op ''en.wikisource.org''.</ref> Tot 20 december ontving het 9e Leger zijn bevelen van de 12e [[Legergroep]] van generaal Bradley, maar daarna nam veldmaarschalk Montgomery van de Britse [[21e Legergroep]] het bevel over, waarmee het internationale karakter van het Maastrichtse commandocentrum versterkt werd.<ref>''Conquer (1947)'', p. 119.</ref>
 
De stad fungeerde in deze periode als bevoorradingscentrum voor de Amerikaanse troepen. Daarbij werd onder andere gebruik gemaakt van twee kleine [[vliegveld]]en: op de Sint-Pietersberg en aan de Geusseltweg (het huidige [[Geusseltpark]]). Dat laatste was nog door de Duitsers aangelegd. Later werd een groter vliegveld bij [[Ulestraten]] in gebruik genomen (tegenwoordig [[Maastricht Aachen Airport]]). Een inderhaast aangelegde [[Pijptransport|pijplijn]] voerde benzine aan vanaf de [[haven van Antwerpen]]. Grote opslagloodsen bevonden zich bij [[Station Maastricht]] en [[Station Maastricht Boschpoort|Station Boschpoort]]. Op het [[Koningsplein-Oranjeplein|Oranjeplein]] lagen bouwmaterialen in de open lucht opgeslagen. Het terrein van het [[Beyart]]klooster deed dienst als werkplaats voor legervoertuigen.<ref>Bronzwaer (1989-21989b), pp. 163-167.</ref><ref>''Conquer (1947)'', pp. 76-77, 192-193.</ref>
 
Daarnaast fungeerde de stad als ''recreation area'' voor de troepen, met winkels, restaurants, bioscopen en dansclubs die geheel op de behoeften van Amerikaanse militairen waren ingericht. [[Fred Astaire]] en [[Marlene Dietrich]] traden op in de [[Bonbonnière]].<ref>Bronzwaer (1989-21989b), p. 177.</ref> Van de duizenden soldaten die na een korte rustperiode in ''Rest Center Maastricht'' naar het front in de Ardennen, bij de [[Operatie Grenade|Roer]], of in het [[Slag om het Hürtgenwald|Hürtgenwald]] werden gestuurd, keerden er velen niet terug. Bekend is het verhaal over groeve De Schark in de [[Sint-Pietersberg]], waar op kerstnacht 1944 enkele honderden Amerikaanse soldaten de [[nachtmis]] bijwoonden. Na afloop schreven ze met houtskool hun namen op een mergelwand in de groeve. Lang werd aangenomen dat het merendeel van hen het einde van de oorlog niet had gehaald, maar thans bestaat daarover twijfel.<ref>[http://www.maastrichtunderground.nl/upload/DDL-20121222-ondergronds%20kerstfeest.pdf Ondergronds kerstfeest], in: ''[[Dagblad De Limburger]]'', 22-12-2012.</ref>
 
== Herdenkingen ==
Regel 116:
 
=== Straatnamen ===
In het noordelijk deel van de wijk [[Wyckerpoort]] herinneren diverse straatnamen aan de bevrijding van Maastricht:<ref>Bronzwaer (1989-21989b), pp. 245-246.</ref>
[[Bestand:Maastricht OldHickoryplein (cropped).JPG|thumb|left|150px|Bevrijdingsboom ([[Carya|hickory]]), Old Hickoryplein]]
* Old Hickoryplein: genoemd naar de Amerikaanse [[30e Infanteriedivisie (Verenigde Staten)|30e Infanteriedivisie]] ("Old Hickory"), de bevrijders van Maastricht. Hier werd op 14 september 1989 een ''[[carya]]'' of hickoryboom geplant.
Regel 156:
{{Appendix||2=
== Bronnen, noten en referenties ==
* {{aut|Bronzwaer, P.M.M.A.}} (1989): ''Maastricht bevrijd! En toen...?'', deel 1 en 2 (in referenties aangegeven als 1989a en b). Stichting Historische Reeks Maastricht. Van Gorcum, Assen/Maastricht. ISBN 9070356473 & ISBN 9023224868
* {{aut|Hewitt, Robert L.}} (1946): ''Work horse of the western front : the story of the 30th infantry division''. Infantry Journal Press. ISBN 978-0898390360
* {{aut|Koreman, J.G.J.}} (1969): 'Maastricht van D-day tot bevrijding' (lezing gehouden op 11 september 1969 voor de leden van de kring Maastricht van het L.G.O.G. bij gelegenheid van de herdenking van het feit, dat Maastricht 25 jaar geleden bevrijd werd). In: ''De Maasgouw'', jaargang 88 nr 5. [[Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap]], Maastricht ([http://www.blikopdewereld.nl/geschiedenis/nederland/maastricht/928-maastricht-van-d-day-tot-bevrijding online tekst])
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Bevrijding_van_Maastricht"