Verlichting (stroming): verschil tussen versies

De Verlichtingverlichting als [[Stroming (school)|stroming]]<ref>In deze specifieke betekenis is de schrijfwijze met kleine letter</ref> wordt gezien als een van de pijlers onder de [[westerse beschaving]] en zette grote wijzigingen in gang in het denken over religie, filosofie, kunst, wetenschap en politiek.<ref>Encyclopaedia Britannica, [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/188441/Enlightenment Enlightenment]</ref> Tijdens de Verlichting zag men haar nog niet als een stroming of een afgebakend tijdperk, maar als een [[vooruitgang|maatschappelijk proces]] waarvan de ontwikkeling kon worden nagestreefd en die nog voortduurt. De Verlichting gaf aanleiding tot modernisering van de samenleving door middel van [[individualisering]], [[emancipatie]], [[feminisme]], [[secularisering]] en [[globalisering]]. Het [[gelijkheidsbeginsel]], de [[mensenrechten]] en de [[burgerrechten]] vinden er hun wortels, net zoals het [[vrijdenkerij|'vrijdenken']], het [[klassiek liberalisme]], het [[socialisme]], het [[anarchisme]].

Het is niet mogelijk om het exacte begin en einde van de Verlichting aan te duiden, maar ruwweg duurdelaat demen Verlichtingdeze periode duren van 1650 tot het jaar waarin Napoleon zichzelf als keizer kroonde (1804).<ref>http://www.protestant.nl/encyclopedie/themas/filosofie/verlichting{{dode link|datum=september 2017 |bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>https://web.archive.org/web/20140619060147/http://martinfrost.ws/htmlfiles/enlightenment_age.html</ref> Het begin van de Verlichting zou volgens [[Stephen Toulmin]] kunnen liggen bij de ontdekkingen van [[Galileo Galilei]] of de boeken van [[René Descartes]].<ref>Stephen Toulmin, [http://books.google.nl/books?hl=nl&id=6bYgQ26xGXMC&pg=PR9 Cosmopolis: the hidden agenda of modernity]</ref> Engelsen zijn geneigd de Verlichting te zien als een gevolg van de publicatie van Newtons [[Philosophiae Naturalis Principia Mathematica]], rond 1687.

[[René Descartes]] legde met de uitspraak ''[[Cogito ergo sum]]'' het fundament voor de Verlichtingverlichting. Alleen door het gebruik van de [[rede]] en het gezonde [[verstand]] komt men tot [[waarheid]].<ref>Kennismaking met vreemd gedachtegoed was daarbij niet echt nodig en zijn volgelingen, de cartesianen, hadden weinig belangstelling voor vreemde culturen. In: Leibniz. Over de Natuurlijke Theologie van de Chinezen, p. 42. Vertaald en ingeleid door [[Karel van der Leeuw|Karel L. van der Leeuw]] (2006).</ref> [[Baruch Spinoza]], die voortbouwde op het denkwerk van Descartes, accepteerde als een van de eersten ''geen'' andere verklaring dan die gebaseerd op de rede. Spinoza kreeg navolgers in Duitsland, zoals [[Gottfried Wilhelm Leibniz]] en [[Ehrenfried Walther von Tschirnhaus]]. Zijn boeken werden al snel vertaald in het Frans, maar zijn filosofie bleef een heikel punt: ze zou leiden tot [[atheïsme]] en [[fatalisme]], en is in bijna alle landen van Europa fel bestreden.

Tussen 1704 en 1708 verscheen in Frankrijk een vertaling van [[Duizend-en-één-nacht]].<ref>[[Antoine Galland]] had een aantal verhalen toegevoegd die niet in het origineel voorkomen.</ref> Het boek werd immens populair, met het gevolg dat ook de kijk op de [[Arabische wereld]] veranderde. In zijn fictieve reisverslag ''[[Perzische brieven]]'' (''Lettres persanes''), dat in 1721 anoniem in [[Amsterdam]] verscheen, experimenteerde Montesquieu met [[cultuurrelativisme|cultuurrelativistische]] ideeën.<ref>Het licht der rede. De Verlichting in brieven, essays en verhalen, p. 26. Samengesteld en ingeleid door [[Cyrille Offermans]].</ref> Twee kritische [[Perzen]] hielden zich zeven jaar lang in Frankrijk op en staken de draak met de Franse hofcultuur. Ze beschreven de financiële chaos, veroorzaakt door [[John Law (econoom)#De Banque Générale|John Law]]. Het boek had een enorm succes. Voltaire schreef vervolgens zijn ''[[Lettres anglaises]]'', een lofrede op de Engelse cultuur, dat in 1734 publiekelijk werd verbrand op de binnenplaats van het Parijse paleis van justitie. De [[Jean-Baptiste Boyer, Marquis d'Argens|markies d'Argens]] publiceerde in 1738 in [[Den Haag]] zijn ''[[Lettres juives]]'', een [[briefroman]] waarin verschillende Europese regeringsvormen werden vergeleken.

Deze encyclopedie kwam tot stand tussen 1750 en 1776 onder leiding van de [[Encyclopedist|Franse encyclopedisten]] [[Denis Diderot]] en [[Jean Le Rond d'Alembert]]. [[Voltaire]], [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]], [[Charles Montesquieu]], [[Anne Robert Jacques Turgot|Turgot]] en [[Cornelis de Pauw]] leverden artikelen.