|
hallo kleine sukkels die dit lezen jullie zijn dom dat jullie alles van internet halen LEES EEN BOEK OK
{{Zie artikel|Voor de gelijknamige watermolen, zie [[Den Helder (watermolen)]].}}
{{Infobox gemeente Nederland
| naam = Den Helder
| bestandsnaam vlag = Flag_of_Den_Helder.svg
| vlagartikel = Vlag van Den Helder
| bestandsnaam wapen = Coat_of_arms_of_Den_Helder.svg
| wapenartikel = Wapen van Den Helder
| altkaart = [[Bestand:Map - NL - Municipality code 0400 (2014).png|255px|border]]
| provincie = Noord-Holland
| burgemeester = [[Koen Schuiling]] ([[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]])
| hoofdplaats = Den Helder
| naam inwoner = Nieuwedieper
| bijnaam = Jutter
| station = [[Station Den Helder]], [[Station Den Helder Zuid]]
| lat_deg = 52
| lat_min = 57
| lon_deg = 4
| lon_min = 46
| verkeersader = {{Pictogram weg Nederland N-weg|9}} {{Pictogram weg Nederland N-weg|99}} {{Pictogram weg Nederland N-weg|250}} {{Pictogram weg Nederland N-weg|502}}, [[Lijn K|spoorlijn K]]
| partnerstad = {{DE-VLAG}} [[Lüdenscheid]] ([[Noordrijn-Westfalen]]), sinds 1980
| netnummer = 0223
| CBS = 0400
| postcode = 1780-1789
| website = [http://www.denhelder.nl/ www.denhelder.nl]
| bevolkingspiramide = [[Bestand:Gem-DenHelder-OpenTopo.jpg|260px]]<br /><small>Topografische kaart van de gemeente Den Helder, per februari 2018.</small>
}}
'''Den Helder''' ({{Audio|389_Den Helder.ogg|<small>uitspraak</small>}}) is de noordelijkste plaats en [[Gemeente (bestuur)|gemeente]] op het vasteland van de [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]]se provincie [[Noord-Holland]]. De gemeente ligt in de regio [[Kop van Noord-Holland]] of Noordkop. Ten noordwesten van de stad ligt de zandplaat [[Noorderhaaks]], ten noorden het [[Marsdiep (zeegat)|Marsdiep]] met aan de overkant het eiland [[Texel (hoofdbetekenis)|Texel]] en ten oosten de uitgestrekte waddenplaat [[Balgzand]].
De gemeente telt {{Statistiek gemeente Nederland inwoners|0400}} inwoners ({{Statistiek gemeente Nederland inwoners|TXT= Year}}, bron: [[Centraal Bureau voor de Statistiek|CBS]]) op een oppervlakte van 178,83 [[vierkante kilometer|km²]], waarvan 133,42 km² water. In de stad zelf wonen ongeveer 41.000 mensen.
Den Helder is de [[Nieuwe Haven (Den Helder)|thuishaven]] van de [[Koninklijke Marine]] en een knooppunt in de [[offshore]]-activiteiten op het Nederlandse deel van de [[Noordzee]]. [[Vliegveld de Kooy|Den Helder Airport]] is een van de grootste offshore-luchthavens in Noordwest-Europa wat personenvervoer van en naar [[productieplatform]]en betreft. Er komen meerdere pijpleidingen aan land en is er een grote gasbehandelingsinstallatie van de [[Nederlandse Aardolie Maatschappij|NAM]].
== Etymologie ==
[[Bestand:DH Dijk.jpg|{{largethumb}}|Den Helder vanaf de zeedijk]]
Tot 1928 was Helder de officiële naam van de gemeente. Omdat soms naar de plaats werd verwezen met 't Nieuwediep of [[Willemsoord (marinewerf)|Willemsoord]] en er zo vaak verwarring was, werd op 20 juli van dat jaar de naam veranderd in Den Helder.<ref>{{Pdf}}[https://web.archive.org/web/20151024204721/https://www.regionaalarchiefalkmaar.nl/images/regiopagina/geschiedenis%20van%20den%20helder.pdf Geschiedenis van Den Helder] Regionaal Archief Alkmaar, via Archive.org.</ref> In de volksmond was ''den Helder'' al veel langer gebruikelijk.
De exacte herkomst van de naam Helder is niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk verwijst de naam naar 'helle' of 'helde', wat [[Talud|helling]] of aflopend stuk land betekent, of 'helre', wat een kleine zandigere rug betekent. Een andere verklaring kan zijn dat het afstamt van 'Helsdeur', wat de benaming is van het diepste zeegat in het [[Marsdiep (zeegat)|Marsdiep]]. Wegens de strategische ligging van dit zeegat, zou dit een hel zijn geweest voor de vijandelijke schepen die de [[Zuiderzee (hoofdbetekenis)|Zuiderzee]] op wilden varen. Deze verklaring is echter meer dan waarschijnlijk ontstaan uit een [[sterk verhaal]] of een enkele gebeurtenis en stamt wellicht uit de 18e of 19e eeuw.
=== Bijnamen inwoners ===
Inwoners van de stad worden Nieuwediepers genoemd, vernoemd naar de geul en haven [[Nieuwediep (water)|Nieuwediep]] en naastgelegen woonkern.<ref>[https://tijdschriften.archiefalkmaar.nl/issue/LV/1996-03-01/edition/0/page/31 Het verdwenen Kuitje] Levend Verleden, 1 maart 1996, via Regionaal Archief Alkmaar.</ref> Een [[bijnaam]] voor iemand uit Den Helder is Jutter, hiervoor is echter geen eenduidige [[definitie]]. Volgens sommigen moet iemand in Den Helder zijn geboren en getogen om te worden aangeduid met Jutter, volgens anderen mogen mensen zich pas Jutter noemen wanneer ook beide ouders in Den Helder zijn geboren en getogen.<ref name="Bijnaam">[https://issuu.com/zrgbv/docs/68361_dhkdz_krant_24_2018_def_lr/20 Jutters of Nieuwediepers] Den Helder kust de zee, 2017, editie 24.</ref> De bijnaam Jutter verwijst naar het [[strandjutten]] dat in vroegere tijden regelmatig voorkwam. De termen Nieuwedieper en Jutter worden door [[Nieuws|nieuwsmedia]] regelmatig door elkaar gebruikt of vervangen door de later bedachte termen Heldernaren of Heldenaren.
Inwoners van de [[Visbuurt (Den Helder)|Visbuurt]] worden Piloërs genoemd<ref name="Bijnaam" /> en naar mensen uit [[Julianadorp (Nederland)|Julianadorp]] wordt met Dorpers verwezen.<ref>[https://deculturele.nl/dorper-van-het-jaar/ Dorper van het jaar] Culturele Vereniging Julianadorp vooruit.</ref><ref>[https://www.nhnieuws.nl/nieuws/226213/Dorpers-werken-toekomstplan-Julianadorp-2040-verder-uit Dorpers werken toekomstplan Julianadorp 2040 verder uit] NH Nieuws, 12 juni 2018.</ref> Inwoners van het nabijgelegen eiland [[Texel]] die, vanwege het ontbreken van een ziekenhuis op Texel, zijn geboren in Den Helder worden op het eiland soms (op enigszins [[Pejoratief|pejoratieve]] wijze) aangeduid als Helderse kraaien.<ref>{{Citeer web|url= http://www.lifeofdorian.com/blog/een-amerikaans-kind-geen-texels-schaap-of-helderse-kraai|titel= Een Amerikaans kind, geen Texels schaap of Helderse kraai|bezochtdatum= 2018-02-26|auteur= [[Dorian van Rijsselberghe]]|achternaam= van Rijsselberghe|voornaam= Dorian|datum= 23 januari 2015|werk= |uitgever= |taal= }}</ref><ref>{{Citeer web|url= https://www.texelsecourant.nl/nieuws/column/26694/geboren-als-texelaar?redir|titel= Geboren als Texelaar|bezochtdatum= 2018-02-26|auteur= Job Schepers|achternaam= Schepers|voornaam= Job|datum= 27 januari 2017|werk= |uitgever= ''[[Texelse Courant]]''|taal= }}</ref><ref>{{Citeer web|url= https://www.trouw.nl/home/een-texelaar-word-je-nooit-als-je-er-niet-bent-geboren~a4f44d8a/|titel= Een Texelaar word je nooit, als je er niet bent geboren|bezochtdatum= 2018-02-26|auteur= Lodewijk Dros|achternaam= Lodewijk|voornaam= Dros|datum= 4 maart 2005|uitgever= ''[[Trouw (krant)|Trouw]]''|taal= }}</ref> Dit stamt van de bijnaam 'kraaien' waaronder zeelieden uit de ouwe Helder bekend stonden.<ref name="Bijnaam" /><ref>[https://tijdschriften.archiefalkmaar.nl/issue/LV/1996-09-01/edition/0/page/29 Cornelis Dito (1830 - '86): Een held in stormgevaar] Levend Verleden, september 1996, pagina 29.</ref><ref>[http://www.rodi.nl/widgets/1457-den-helder/nieuws/1399031-de-ouwe-helder De ouwe Helder] RODI, 15 februari 2017.</ref>
== Geschiedenis ==
{{Zie ook|Voor de geschiedenis van de dorpen [[Huisduinen]] en [[Julianadorp (Nederland)|Julianadorp]] zie het desbetreffende artikel.}}
=== Vroegste geschiedenis ===
[[Bestand:Detail met Lemairs polder bij Den Helder.jpg|{{largethumb}}|[[Isaac le Maire|Lemaires polder]] bij Den Helder. Kaart uit 1641 door [[Claes Jansz. Visscher]].]]
Het grondgebied van de huidige gemeente Den Helder behoorde in de [[vroege middeleeuwen]] tot de [[Gouw (Germaans)|gouw]] [[Texla]]. De oudste kern van de huidige gemeente is [[Huisduinen]], waarvan de oudste vermelding van halverwege de [[9e eeuw]] dateert. Na grote stormvloeden aan het einde van de [[12e eeuw]] bleven Huisduinen en het zuidelijker gelegen [[Callantsoog]] achter als eilanden. In het [[wad]]dengebied ten oosten van Huisduinen ontstonden hoge zandheuvels die bij hoog water droog bleven. Deze [[duin|nollen]] hadden de namen [[De Schooten (Den Helder)|De Schooten]] (tegenwoordig bekend als [[De Nollen (Den Helder)|De Nollen]]), [[Torp (gehucht)|'t Torp]], de Gast, Ringelsant, [[De Kooy|'t Quelderen]], Henesant en [[Koegras]].<ref>[https://duinenenmensen.nl/wp-content/uploads/2014/06/Huisduinen-van-vaste-wal-eiland-naar-kustdorp.pdf Huisduinen: van vaste wal eiland naar kustdorp] Duinen en mensen, blz 126.</ref> In de [[late middeleeuwen]] waren de [[Huis Egmont|graven van Egmont]] heren van het gebied.<ref name= "Levend Verleden">[https://tijdschriften.archiefalkmaar.nl/issue/LV/1988-08-01/edition/0/page/2 De geschiedenis van Den Helder] Levend Verleden, 1988.</ref> Het [[wapen van Den Helder]] is afgeleid van het wapen van deze graven.
Rond 1500 ontstond ''die Helder buyrt'' een paar kilometer ten noorden van Huisduinen, op hetzelfde eiland. Tijdens de [[Allerheiligenvloed (1570)|Allerheiligenvloed]] van 1570 werden stukken duin weggeslagen en gingen de kernen van Huisduinen en Helder verloren. De dorpen werden verder landinwaarts opnieuw opgebouwd.<ref name= "Levend Verleden" /> Sinds de aanleg van de Zanddijk tussen Huisduinen en Callantsoog in 1610 is het gebied verbonden met het vasteland.<ref>[https://books.google.nl/books?id=xD9NAQAAMAAJ&dq=den%20helder%20dekker&hl=nl&pg=PP1#v=onepage&q&f=false Ontwikkelingsgeschiedenis en beschrijving der gemeente Helder, pagina 11] D. Dekker, 1875.</ref>
=== Groei tot havenstad ===
Het nieuwe dorp Helder lag ter hoogte van wat nu de wijk Oud-Den Helder is. De bevolking leefde van de visserij en het loodswezen.<ref>[https://tijdschriften.archiefalkmaar.nl/issue/LV/1988-08-01/edition/0/page/3 De geschiedenis van Den Helder, blz. 3] Levend Verleden, 1988.</ref> De eerste kerk van het dorp werd in 1624 van hout gebouwd op een plaats genaamd "de malle Croft". Door het verdwijnen van kustland kwam deze kerk op het strand te staan; in 1679 heeft men deze protestantse [[stolpkerk]] verplaatst naar "de Conijnsbergh".<ref>[https://books.google.nl/books?id=xD9NAQAAMAAJ&dq=den%20helder%20dekker&hl=nl&pg=PP1#v=onepage&q&f=false Ontwikkelingsgeschiedenis en beschrijving der gemeente Helder, blz. 194] D. Dekker, 1875.</ref> Later werden een [[doopsgezinden|vermaning]],<ref>[https://books.google.nl/books?id=xD9NAQAAMAAJ&dq=den%20helder%20dekker&hl=nl&pg=PP1#v=onepage&q&f=false Ontwikkelingsgeschiedenis en beschrijving der gemeente Helder, blz. 199] D. Dekker, 1875.</ref> een [[Rooms-Katholieke Kerk|katholieke]] [[schuilkerk]], een [[oud-katholieke kerk]] en een [[synagoge]] in gebruik genomen.
Ten oosten van het dorp Helder lag een geul, het [[Nieuwediep (water)|Nieuwediep]], die door uitdieping uitstekend kon worden omgevormd tot haven. Deze haven zou veel meer bescherming bieden dan de [[Rede van Texel]]. In 1779 liet [[Willem V van Oranje-Nassau|stadhouder Willem V]] de mogelijkheden van een nieuwe haven onderzoeken. Er was veel tegenstand vanuit de steden [[Hoorn (Noord-Holland)|Hoorn]], [[Enkhuizen]] en [[Medemblik (stad)|Medemblik]], die in een concurrerende haven een serieuze bedreiging zagen voor de toch al kwakkelende economie in de [[Zuiderzee]]havens. Toch werd in 1781 besloten het Nieuwe Diep voor zeeschepen geschikt te maken en in 1782 waren de eerste werkzaamheden al gedaan. In de jaren erna werd de haven verder uitgediept tot er een moderne [[getijhaven]] ontstond.<ref>[https://books.google.nl/books?id=xD9NAQAAMAAJ&dq=den%20helder%20dekker&hl=nl&pg=PP1#v=onepage&q&f=false Ontwikkelingsgeschiedenis en beschrijving der gemeente Helder, blz. 14] D. Dekker, 1875.</ref> Er kwam een kielplaats<ref>Een kielplaats is een werkplaats waar men schepen kon kielen (van een kielbalk voorzien), waar men [[Kiel (schip)|kielen]] kon schoonmaken en waar men kleine reparaties kon doen.</ref> voor oorlogsschepen, genaamd 'Het Nieuwe Werk'. In 1795 [[Overgave van de Nederlandse vloot aan de Franse cavalerie|gaf de Nederlandse vloot zich op het Nieuwediep over]] aan de Franse [[cavalerie]] die over ijs de schepen konden bereiken. Ruim vier jaar later, in 1799, tijdens de [[Tweede Coalitieoorlog]], werd de Nederlandse vloot in Den Helder door een Brits-Russische invasiemacht veroverd.
[[Bestand:Den Helder - Rijkswerf.jpg|left|{{largethumb}}|Oude Rijkswerf van Den Helder]]
Het Nieuwe Diep werd oorspronkelijk ingericht als veilige haven voor de koopvaardij. Hoewel de Helderse bevolking van de nieuwe haven profiteerde, kwam het niet tot een stadsuitbreiding omdat er langs het Nieuwe Diep officieel niet gebouwd mocht worden. In de [[Franse tijd in Nederland|Franse tijd]] werd voor het eerst begonnen met de aanleg van een marinehaven. Na een bezoek van [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] aan Den Helder in 1811 werd de [[Stelling Den Helder]] gebouwd, een [[Retranchement (vestingwerk)|retranchement]] (ring van forten) rond Den Helder en de havens.<ref>[https://tijdschriften.archiefalkmaar.nl/issue/LV/2011-09-01/edition/null/page/12 Het bezoek van Napoleon aan Den Helder] Levend Verleden, 2011.</ref> Huisduinen viel buiten deze bescherming, maar kreeg een eigen fort, [[Fort Kijkduin]]. Na het vertrek van de Fransen in 1814<ref>De Fransen vertrokken op 4 mei 1814 uit Den Helder.</ref> bleef de [[Marine (strijdmacht)|marine]] in Den Helder, die de haven uitbouwde tot haar belangrijkste steunpunt.
In 1824 werd de haven door de aanleg van het [[Noordhollandsch Kanaal]] met het binnenland verbonden.<ref>[http://onh.nl/nl-NL/verhaal/59/zaanstreek-het-noordhollands-kanaal Verhaal Zaanstreek: het Noordhollands Kanaal] Oneindig Noord-Holland, 15 december 2010.</ref> Daardoor werd Den Helder een voorhaven van Amsterdam. De gevolgen bleven beperkt door de status van "onvrij territoir", die in de Napoleontische tijd aan Den Helder was gegeven ter voorkoming van smokkel. Goederen mochten alleen uit de zeeschepen worden overgeladen op [[lichter]]s om dan naar Amsterdam te worden gevaren. Elke andere havenactiviteit was verboden. In 1844 wilde de regering de status opheffen, maar Amsterdam wist een besluit nog te traineren tot 1851.<ref>[https://tijdschriften.archiefalkmaar.nl/issue/LV/1990-12-01/edition/null/page/18 Onvrij Territoir] Levend Verleden, 1990.</ref>
[[Bestand:Den Helder - De Singel.jpg|{{largethumb}}|De Singel om Oud-Den Helder]]
Het [[Helders Kanaal]] was in 1829 gereed. Het verbond het dorp met het Noordhollandsch Kanaal. Arbeiders hadden zich tijdens de aanleg van beide kanalen langs het kanaal gevestigd waardoor de woonkern Nieuwstad (ook ''Strooien Dorp'' genaamd, de huidige [[Visbuurt (Den Helder)|Visbuurt]]) ontstond. De woonkernen Helder en Nieuwstad breidden zich uit langs het kanaal en raakten met elkaar verbonden. Er werden nieuwe kerken gebouwd en het centrum verplaatste zich naar het gebied tussen Willemsoord en de Oude Helder.<ref>[http://onh.nl/nl-NL/verhaal/1194/halverwege-nieuwe-diep-en-oud-den-helder Verhaal Halverwege Nieuwe Diep en Oud Den Helder] Oneindig Noord-Holland, 15 september 2011.</ref> In 1845 werd een stoombootdienst naar Amsterdam geopend door [[Zur Mühlen & Co.|Gebr. Zur Mühlen]]. De [[Koninklijk Instituut voor de Marine|adelborstenopleiding]] van de Koninklijke Marine vestigde zich in Den Helder en in 1865 kwam er op initiatief van koning [[Willem III der Nederlanden|Willem III]] een [[Spoorlijn Den Helder - Amsterdam|spoorverbinding met Amsterdam]].
Door de ingebruikname van het [[Noordzeekanaal]] in 1876 verloor de stad een groot deel van de inkomsten. De schepen die bestemd waren voor Amsterdam kwamen niet langer langs Den Helder. Het aantal inwoners daalde met bijna 10%.<ref>[http://www.hansonline.eu/den_helder/deel3c.htm Deel 3c. Van dorp tot provinciestadje] hansonline.eu</ref> Na het verlies van de [[koopvaardij]] ving de visserij een gedeelte van de verliezen op. Nadat in IJmuiden een nieuwe [[vissershaven]] geopend was, vertrokken na de kooplieden ook de vissers. Doordat de marine-instellingen naar Den Helder verhuisden, kwamen er arbeiders naar de stad die op de rijkswerf gingen werken, de "Wervianen". In 1896 opende een stoomtram naar [[badplaats]] Huisduinen, waar een badpaviljoen was. Deze reed tot 1917. In 1909 werd [[Julianadorp (Nederland)|Julianadorp]] gesticht.
Vanwege de mobilisatie van de [[Eerste Wereldoorlog]] kwamen er honderden militairen naar Den Helder, wat goed was voor de middenstand. Tussen 1918 en 1921 werd een [[Singel (gracht)|singel]] gegraven en in 1922 onthulde [[Wilhelmina der Nederlanden|koningin Wilhelmina]] het marinemonument op het Havenplein.<ref>[http://onh.nl/nl-NL/verhaal/12443/nederland-in-de-eerste-wereldoorlog Verhaal Nederland in de Eerste Wereldoorlog] Oneindig Noord-Holland, 22 juli 2014.</ref> De stad binnen de linie kreeg haar huidige omvang in de jaren 30 van de 20e eeuw. Den Helder was een welvarende stad geworden met een druk uitgaansleven, zoals dat paste bij een havenstad, en een hoog voorzieningenniveau.<ref>[https://web.archive.org/web/20170906033230/https://www.ontdekdenhelder.com/verhalen/crisisjaren-1920-1940/ Crisisjaren 1920-1940] Ontdekdenhelder.nl</ref> De marine was een betrouwbare werkgever, wat juist in de [[Crisis van de jaren 30|crisistijd]] veel nieuwe inwoners naar Den Helder trok. Op 1 januari 1940 was het inwoneraantal tot 37.328 gestegen, waarmee Den Helder na [[Amsterdam]], [[Haarlem]], [[Hilversum]] en [[Zaandam]] de op vier na grootste plaats van Noord-Holland was.<ref>[http://www.dbnl.org/arch/_bev001bevo18_01/pag/_bev001bevo18_01.pdf Bevolking en Oppervlakte der Gemeenten van Nederland op 1 Januari 1940] Centraal Bureau voor de statistiek, via dbnl.org.</ref>
=== Tweede Wereldoorlog ===
[[Bestand:Hoe Den Helder er uit ziet Weeknummer 46-07 - Open Beelden - 24683.ogv|{{largethumb}}|left|Bioscoopjournaal over Den Helder in 1946]]
Aan de bloei van Den Helder kwam een abrupt einde in mei 1940, toen Nederland werd [[Duitse aanval op Nederland in 1940|bezet door nazi-Duitsland]]. De bezetter nam de marinecomplexen in gebruik, wat voor de geallieerden aanleiding was de stad te bombarderen. De nachtelijke [[bombardement]]en troffen echter vaak burgerdoelen. De veiligheid van de bewoners kon niet langer worden gegarandeerd. Op 25 juni 1940 werd daarom besloten tot [[evacuatie]]. Inwoners moesten 's nachts elders onderdak vinden. Overdag ging, zeker in het begin van de evacuatie, het leven in de stad gewoon door. Maar hoe langer de evacuatie duurde, hoe vaker mensen wegbleven. Grote delen van de stad werden verlaten.
Den Helder werd regelmatig gebombardeerd, eerst door de Duitsers, later door de Engelsen en Amerikanen. Vooral de Marineterreinen waren doelwit, maar veel bommen vielen op de woonbebouwing. De stad werd de meeste gebombeerde plaats van Nederland.<ref>[https://npofocus.nl/artikel/7766/den-helder-in-puin-een-vergeten-geschiedenis Den Helder in puin: een vergeten geschiedenis] NPO Focus, april 2018.</ref><ref>[https://denhelderactueel.nl/2015/04/lezing-over-luchtoorlog-boven-den-helder/ Lezing over luchtoorlog boven Den Helder] Den Helder Actueel, 14 april 2015.</ref> Vanaf 1943 werd de hele stad tot ''[[Sperrgebiet]]'' verklaard.<ref>[https://www.anderetijden.nl/aflevering/751/Den-Helder Spookstad Den Helder], www.anderetijden.nl</ref>
Ondertussen begon de afbraak van het oude centrum. De Duitsers hadden een vrij [[schootsveld]] nodig voor een eventuele Engelse invasie. De [[Atlantikwall]] vereiste de sloop van alle bebouwing langs de zeedijk. Niet alleen 19e-eeuwse panden langs de Kanaalgracht en de Weststraat werden afgebroken, ook de complete Oude Helder – de 18e-eeuwse binnenstad – viel ten prooi aan de slopershamer.
Toen de stad in 1945 bevrijd werd, keerde maar een klein deel van de bewoners terug. Niet alleen was een deel van hen slachtoffer geworden van de oorlogshandelingen en de [[holocaust]], overlevenden stelden hun terugkeer veelal uit. Het was immers niet zeker of de marine – en dus de werkgelegenheid – na de oorlog in de gehavende stad zou terugkeren.
=== Wederopbouw en uitbreiding ===
[[Bestand:Den Helder - HEMA.jpg|{{largethumb}}|Wederopbouwgebouwen in de Beatrixstraat]]
Na de oorlog werd besloten dat Den Helder weer de [[marinehaven]] moest worden die het voor de oorlog was geweest. De [[wederopbouw]] kon beginnen. De Oude Helder, dat al bijna een eeuw niet meer het commerciële centrum van de stad was, werd nu een woonwijk met een eigentijdse architectuur. Elders werd de oorlogsschade zo goed mogelijk hersteld, al werden enkele belangrijke gebouwen als de Westerkerk en de synagoge niet herbouwd.
In de jaren 50 werd besloten om het centrum van de stad, dat uit 19e-eeuwse straatjes bestond, te moderniseren. Hiervoor werd de spoorlijn ingekort en voor een deel opgebroken, zodat het station zuidelijker kwam te liggen en er een betere verbinding tussen de verschillende wijken ontstond. Het nieuwe [[Station Den Helder|kopstation]] werd geopend in 1958. Ook werd de spoorlijn naar [[Station Alkmaar|Alkmaar]] in dat jaar [[Elektrificatie van spoorlijnen in Nederland|geëlektrificeerd]].
De Beatrixstraat werd aangelegd, een moderne stadsstraat die het nieuwe station met de rijkswerf zou verbinden. Hiervoor werd een deel van de oorspronkelijke bebouwing opgeofferd. Nieuwe stedelijke blokken moesten het aanzien van Den Helder gaan bepalen. Daarnaast zou er een groot nieuw stadhuis komen. Niet alle plannen werden uitgevoerd (het stadhuis kwam er bijvoorbeeld niet), zodat de binnenstad nog steeds veel van haar 19e-eeuwse bebouwing heeft behouden.
De stad binnen de linie was voor de oorlog al volgebouwd. Na de oorlog werden de wijken [[Nieuw-Den Helder]] en [[De Schooten (Den Helder)|De Schooten]] aangelegd. [[Julianadorp (Nederland)|Julianadorp]] groeide uit tot een dorp met veel nieuwbouw. Zo kreeg de gemeente Den Helder haar huidige vorm.
=== 21e eeuw ===
[[Bestand:Vooraanzicht van de scheepswerf tijdens werkzaamheden - Den Helder - 20420491 - RCE.jpg|{{largethumb}}|Restauratie oude rijkswerf]]
In het begin van de 21e eeuw maakte men plannen om de binnenstad van Den Helder op te knappen. Doel hiervan was om het centrum van Den Helder levendiger te maken. Op veel plekken in het centrum waren door de sloop van vervallen panden gaten in de bebouwing ontstaan. Dit zorgde ervoor dat de straten geen geheel vormden. Door het opvullen van deze plekken met nieuwbouw, het vervangen van vervallen panden en het in [[Historiserende vormgeving|historiserende stijl]] renoveren van winkelgevels ontstond een aantrekkelijker centrum. Een netwerk van straten en pleintjes zorgde voor prettige wandelroutes.
Een belangrijk onderdeel van het vernieuwde centrum is de oude rijkswerf [[Willemsoord (marinewerf)|Willemsoord]]. Nadat dit gebied was gerestaureerd in de jaren 90 werd in de 21e eeuw het plan opgevat om er horeca en winkels realiseren. Dit leidde onder andere tot de bouw van een [[bioscoop]] en de nieuwe schouwburg.
[[Bestand:WLM - Lumperjack - De Linie, verbindingswal, verdedigingslinie door centrum Den Helder.jpg|left|{{largethumb}}|De linie met links de Stad binnen de Linie en rechts Nieuw-Den Helder]]
Tot omstreeks 2000 was het gebied in en rondom de [[Nieuw-Den Helder#Falgabuurt|Falgabuurt]] in [[Nieuw-Den Helder]] een achterstandsgebied. De buurt had te maken met drugsoverlast, werkloosheid, verloedering en misdaad. De overlast door de bewoners liep dermate uit de hand dat de gemeente eind jaren 90 besloot dat het zo niet langer kon. Er werd begonnen met de sloop van veel verpauperde flats. Deze flats werden vervangen door vrijstaande woningen in een duinachtig gebied. Op 18 mei 2011 opende [[Beatrix der Nederlanden|koningin Beatrix]] het nieuwe winkelcentrum aan de Marsdiepstraat. Het even verderop gelegen winkelcentrum Falga werd opgeknapt en gemoderniseerd.
Rond dezelfde tijd werd begonnen met het opknappen van de [[Stelling Den Helder]]. Er was de laatste decennia weinig aan onderhoud gedaan. De gemeente besloot om de Stelling weer zichtbaar te maken. De bunkers en remises die in de linie te vinden zijn waren compleet overgroeid met bomen en struiken. [[Fort Dirks Admiraal]] was door vandalisme en het niet plegen van onderhoud in slechte staat; vrijwilligers hebben dit samen met Stichting Stelling Den Helder opgeknapt. Heden is het gedeelte tussen Sportlaan en Middenweg weer zichtbaar als een liniedijk.
== Geografie ==
[[Bestand:NASA 20070501 Den Helder NL.jpg|{{largethumb}}|Satellietfoto Den Helder (NASA, 2007)]]
Den Helder ligt op het noordelijkste vasteland van de provincie [[Noord-Holland]]. Ten zuiden van de gemeente ligt de gemeente [[Schagen (gemeente)|Schagen]] en ten zuidoosten de gemeente [[Hollands Kroon (gemeente)|Hollands Kroon]]. In het westen ligt de [[Noordzee]], in het oosten de [[Waddenzee]] en in het noorden de zeestraat het [[Marsdiep (zeegat)|Marsdiep]] met aan de overkant het eiland [[Texel]]. Ongeveer twee kilometer noordwestelijk van het vasteland ligt zandplaat [[Noorderhaaks]], ook wel Razende Bol genoemd, behorend tot het grondgebied van de gemeente Texel. Samen met de omliggende gemeenten maakt Den Helder deel uit van de [[Kop van Noord-Holland]].
De gemeente heeft aan de Noordzeekust een duinenrij die in ten noorden van Huisduinen overgaat op de zeedijk. In de Waddenzee ten oosten van Den Helder ligt de [[Laurens Brandligtdam]]. Het buitengebied van de gemeente is bekend om de in de lente kleurrijke bollenvelden. De gemeente valt onder het waterschap [[Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier]] en het [[Huishoudelijk afval|huisvuil]] wordt ingezameld en verwerkt door [[HVC (afvalverwerking)|HVC]].
Naast de stad Den Helder en de dorpen Huisduinen en Julianadorp heeft de gemeente diverse andere woonkernen. Ten westen van Julianadorp ligt de badplaats Julianadorp aan Zee, een wijk bestaande uit voornamelijk vakantiewoningen. Buurtschappen in de gemeente zijn [[De Kooy]], de [[Friese Buurt]] en [[Noorderhaven (Den Helder)|Noorderhaven]].
=== Klimaat ===
Den Helder heeft, zoals heel Nederland, een [[zeeklimaat]]. Doordat de gemeente aan drie kanten is omgeven door water zijn de temperaturen in de zomer vaak lager en in de winter vaak hoger dan elders in het land. Net ten zuiden van de bebouwde kom, op vliegveld De Kooy, staat een [[weerstation]]. Den Helder is door het [[Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut|KNMI]] meermaals aangeduid als zonnigste plaats van [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]] en heeft met 2194 zonuren in 2003 het landelijk record van aantal zonuren per jaar in handen.<ref>[https://www.noordhollandsdagblad.nl/den-helder-eo/meeste-zon-en-minste-regen-den-helder Meeste zon en minste regen in Den Helder] NHD, 27 december 2013.</ref><ref>[https://bliksemdetectie.nl/index.php/weblog/9640/zomer-weet-van-geen-wijken Zomer weet van geen wijken] bliksemdetectie.nl, 22 juli 2018.</ref>
<center>{{Tabel weergemiddelden
| locatie = Den Helder (vliegveld De Kooy)
| bron = [http://www.klimaatatlas.nl/tabel/stationsdata/klimtab_8110_235.pdf klimaatatlas] (gemiddelden, 1981-2010)
<!-- gemiddelde maandtemperatuur (°C) en gemiddelde neerslag per maand (mm) -->
| jan_gem = 3.5 | jan_gem_ns = 66.7
| feb_gem = 3.3 | feb_gem_ns = 45.1
| mrt_gem = 5.6 | mrt_gem_ns = 52.8
| apr_gem = 8.4 | apr_gem_ns = 34.2
| mei_gem = 12.0 | mei_gem_ns = 45.5
| jun_gem = 14.7 | jun_gem_ns = 54.6
| jul_gem = 17.1 | jul_gem_ns = 60.3
| aug_gem = 17.4 | aug_gem_ns = 77.3
| sep_gem = 15.0 | sep_gem_ns = 84.0
| okt_gem = 11.4 | okt_gem_ns = 96.3
| nov_gem = 7.5 | nov_gem_ns = 83.8
| dec_gem = 4.4 | dec_gem_ns = 70.2
| jaar_gem = 10.0 | jaar_gem_ns = 770.9
<!-- gemiddelde minimum- en maximumtemperatuur per maand (°C) -->
| jan_gem_min = 1.2 | jan_gem_max = 5.5
| feb_gem_min = 0.8 | feb_gem_max = 5.5
| mrt_gem_min = 2.8 | mrt_gem_max = 8.3
| apr_gem_min = 5.0 | apr_gem_max = 11.7
| mei_gem_min = 8.7 | mei_gem_max = 15.4
| jun_gem_min = 11.3 | jun_gem_max = 18.0
| jul_gem_min = 13.8 | jul_gem_max = 20.3
| aug_gem_min = 14.0 | aug_gem_max = 20.6
| sep_gem_min = 11.7 | sep_gem_max = 17.9
| okt_gem_min = 8.5 | okt_gem_max = 14.0
| nov_gem_min = 4.9 | nov_gem_max = 9.7
| dec_gem_min = 2.0 | dec_gem_max = 6.4
| jaar_gem_min = 7.1 | jaar_gem_max = 12.8
<!-- absolute minima en absolute maxima per maand (°C) -->
| jan_a_min = | jan_a_max =
| feb_a_min = | feb_a_max =
| mrt_a_min = | mrt_a_max =
| apr_a_min = | apr_a_max =
| mei_a_min = | mei_a_max =
| jun_a_min = | jun_a_max =
| jul_a_min = | jul_a_max =
| aug_a_min = | aug_a_max =
| sep_a_min = | sep_a_max =
| okt_a_min = | okt_a_max =
| nov_a_min = | nov_a_max =
| dec_a_min = | dec_a_max =
| jaar_a_min = | jaar_a_max =
<!-- gemiddeld aantal zonuren per dag -->
| zujan = 2.1
| zufeb = 3.3
| zumrt = 4.3
| zuapr = 6.5
| zumei = 7.6
| zujun = 7.3
| zujul = 7.4
| zuaug = 6.7
| zusep = 4.9
| zuokt = 3.7
| zunov = 2.1
| zudec = 1.6
<!-- gemiddeld aantal regendagen per maand -->
| rdjan =
| rdfeb =
| rdmrt =
| rdapr =
| rdmei =
| rdjun =
| rdjul =
| rdaug =
| rdsep =
| rdokt =
| rdnov =
| rddec =
<!-- gemiddelde watertemperatuur per maand -->
| wtjan =
| wtfeb =
| wtmrt =
| wtapr =
| wtmei =
| wtjun =
| wtjul =
| wtaug =
| wtsep =
| wtokt =
| wtnov =
| wtdec =
<!-- gemiddelde relatieve luchtvochtigheid per maand -->
| lvjan = 88
| lvfeb = 86
| lvmrt = 85
| lvapr = 81
| lvmei = 80
| lvjun = 80
| lvjul = 80
| lvaug = 80
| lvsep = 82
| lvokt = 84
| lvnov = 86
| lvdec = 88
}}</center>
=== Wijken ===
==== Stad binnen de Linie ====
De Stad binnen de Linie is het oudste deel en wordt in het zuiden en westen begrensd door de [[Stelling Den Helder|verdedigingslinie van Den Helder]]. In dit stadsdeel bevindt zich de na de [[Tweede Wereldoorlog|oorlog]] heropgebouwde buurt Oud-Den Helder, het stadshart met winkelstraten en horeca, het station en de uitgaansgelegenheden. In het oosten ligt de [[Visbuurt (Den Helder)|Visbuurt]], een volksbuurt met kleine, lage huisjes.
==== Nieuw-Den Helder ====
[[Bestand:Nieuw Den Helder - Wijkhuis.jpg|{{largethumb}}|Wijkhuis en flatgebouw in Nieuw-Den Helder]]
De wijk [[Nieuw-Den Helder]] werd gebouwd vanaf de jaren 50 en is een wederopbouwwijk met flats en lage rijtjeshuizen. Er zijn drie winkelcentra. In de 21e eeuw werden delen van de wijk gesloopt en vervangen door vrijstaande huizen.
==== De Schooten ====
Vanaf de jaren 60 werd het land ten oosten van de spoorlijn bebouwd; er kwamen flats en rijtjeshuizen. De wijk [[De Schooten (Den Helder)|De Schooten]] werd gebouwd rond een gelijknamige boerderij. Naast deze boerderij, die dienstdoet als buurthuis, staat een winkelcentrum. Er wonen overwegend ouderen in de wijk.
=== Wijkindeling ===
De gemeente telt 8 wijken, die zijn onderverdeeld in 65 buurten.
{| width= 80%
| valign= top align= left width= 100% |
{| class= "toccolours" style= "margin: 0 2em 0 2em;"
| style= "width:35%;" | '''Wijk'''
| style= "width:22%;" | '''Postcode(s)'''
| '''Inwoners (2017)''' || rowspan= 10| [[Bestand:Map - NL - Den Helder - Wijken.svg|300px|Wijkindeling Den Helder]]
|-
| 1. [[Stad Binnen de Linie (Den Helder)|Stad binnen de Linie]]-Oost || 1781 || 9.063 ||
|-
| 2. [[Stad Binnen de Linie (Den Helder)|Stad binnen de Linie]]-West || 1782 || 10.873
|-
| 3. [[Nieuw-Den Helder]]-West || 1783, 1789 || 3.290
|-
| 4. [[Nieuw-Den Helder]]-Oost || 1784 || 9.108
|-
| 5. [[De Schooten (Den Helder)|De Schooten]] || 1785 || 9.135
|-
| 6. [[Het Koegras|Koegras]] || 1784, 1786, 1787 || 1.238
|-
| 7. [[Duinzoom (Den Helder)|Duinzoom]] || 1783, 1787 || 413
|-
| 8. [[Julianadorp (Nederland)|Julianadorp]] || 1787, 1788 || 12.916
|-
| '''Totaal''' || || '''56.000'''
|}
| valign= top align= left width= 50% |
|}
:<small>Indeling volgens het [[Centraal Bureau voor de Statistiek|CBS]]. Sinds 2010 zijn Huisduinen en Julianadorp eigen woonkernen met een eigen postcode (1789 voor Huisduinen, 1787 en 1788 voor Julianadorp).</small>
== Demografie ==
[[Bestand:DenHelderF.jpg|{{largethumb}}|"De Jutter", een beeld van Kees Doolaard]]
De gemeente Den Helder heeft per 1 juni 2018 55.603 inwoners.<ref>[https://www.denhelder.nl/data/publicatie-website/bevolking/Inwoneraantal%20juni%202018.pdf?_dc=1528371647094&_dc=1528371647110 Actueel inwoneraantal Den Helder] Website gemeente Den Helder.</ref> Zo'n 41.000 inwoners wonen in de gelijknamige [[stad]], de overige inwoners wonen grotendeels in de dorpen [[Julianadorp (Nederland)|Julianadorp]] (rond de 13.000) en in [[Huisduinen]] (ongeveer 500). Het aantal inwoners daalt sinds 1985, toen het een piek van 64.000 bereikte.
=== Samenstelling ===
Per 1 januari 2017 is 58,4% van de bevolking tussen de 20 en 65 jaar oud. De groep van 19 jaar of jonger bedraagt 20,3% en de groep ouder dan 64 jaar bedraagt 21,3% van de bevolking. Op dezelfde peildatum woonden er 27.738 mannen en 28.262 vrouwen in de gemeente.
Van de inwoners in Den Helder is 10% geboren in een ander land. Hiervan komen de grootste groepen uit de [[Nederlandse Antillen]] (12,8%), [[Nederlands-Indië]] (8,7%) en [[Suriname]] (6,4%).<ref>{{Pdf}}[https://www.denhelder.nl/data/publicatie-website/bevolking/Bevolking%20op%201%20januari%202017.pdf?_dc= 1491222816423&_dc= 1491222816436 Gemeente Den Helder, bevolking op 1 januari 2017]</ref>
=== Religie ===
In Den Helder voelt 36,1% van de bevolking zich betrokken bij een geloof of levensbeschouwing. In 2015 was van de inwoners 15,1% [[Rooms-Katholieke Kerk|katholiek]], 6,3% [[Nederlandse Hervormde Kerk (hoofdbetekenis)|hervormd]], 3,2% [[Protestantisme|protestants]], 2,9% [[Gereformeerd protestantisme|gereformeerd]] en 2,5% [[islam]]itisch.<ref>[https://web.archive.org/web/20170207192450/http://www.rtlnieuws.nl/buurtfacts/opmerkelijk!/Geloof/noord-holland/den-helder///religie-Den-Helder RTL Nieuws - Religie Den Helder] RTL Nieuws, 29 februari 2016</ref>
=== Taal ===
Den Helder heeft geen kenmerkend eigen [[dialect]], maar kan tot het [[West-Fries (dialectgroep)|West-Friese dialectgebied]] gerekend worden. Bepaalde woorden uit het West-Fries zijn aanwezig, zoals 'piepers' (aardappels), 'boet' (schuurtje) en 'diggelegoed' (porselein). Daarnaast is de invloed van de marine zichtbaar op de taal. Onder andere de woorden 'eik' (hond, van het Engelse ''tyke''), 'pendek' (onderbroek, [[Maleis]]), 'tjetten' (schilderen, Maleis) en 'blauwe hap' (Indische rijsttafel).
== Cultuur en recreatie ==
[[Bestand:DH OLV Onbevlekt Ontvangen.jpg|{{largethumb}}|O.L.V.-Onbevlekt-Ontvangenkerk]]
[[Bestand:Vuurtoren-Huisduinen.jpg|{{largethumb}}|Vuurtoren in Huisduinen]]
Den Helder is vooral bekend om de vele bezienswaardigheden die met de marine te maken hebben. De stad heeft een aantal 19de-eeuwse kerken en opvallende gebouwen. Een [[Rijksbeschermd gezicht Stelling Den Helder|deel van Den Helder]] is een [[Monumentenwet|beschermd]] stadsgezicht en in de gemeente staan verscheidene [[Lijst van gemeentelijke monumenten in Den Helder|gemeentelijke-]], [[Lijst van provinciale monumenten in Noord-Holland#Den Helder|provinciale-]] en rijksmonumenten (in [[Lijst van rijksmonumenten in Den Helder (gemeente)|gemeente]] en [[Lijst van rijksmonumenten in Den Helder (plaats)|stad]]).
=== Bouwwerken ===
Aan de Kerkgracht staat het voormalige [[gemeentehuis|raadhuis]] van Den Helder. Het monumentale pand werd gebouwd in 1851 en deed tot de jaren 1920 dienst als weeshuis. Het gebouw onderging toen een verbouwing tot raadhuis. In de jaren 80 verhuisde het gemeentehuis naar Nieuw-Den Helder. Op 22 januari 2005 brak er brand uit in het pand; het werd inclusief het karakteristieke torentje in oorspronkelijke staat hersteld en doet nu dienst als kantoorpand. Even verderop aan dezelfde gracht staat het [[Kantongerecht Den Helder|gerechtsgebouw]] uit 1864.
Op het marineterrein aan de Paleiskade/Het Nieuwe Diep staan het commandementsgebouw uit 1823 en het gebouw van het [[Koninklijk Instituut voor de Marine]] uit 1870. Aan Het Nieuwe Diep staat ook het gebouw voor het loodswezen uit 1847. Aangrenzend aan het marineterrein ligt de oude rijkswerf [[Willemsoord (marinewerf)|Willemsoord]]. Dit gebied is vanaf 1812 bebouwd voor de [[Koninklijke Marine]] en bevat vele bezienswaardige gebouwen.
De [[Nieuwe Kerk (Den Helder)|Nieuwe Kerk]] is ondanks de naam thans de oudste kerk van de stad en werd gebouwd in 1839. In de jaren 1860 was dichter [[Piet Paaltjens]] predikant van de kerk. Een jaar later werd aan de Kerkgracht de [[Petrus-en-Pauluskerk (Den Helder)|Petrus-en-Pauluskerk]] ingewijd, de oudste kerk van het [[Bisdom Haarlem-Amsterdam|bisdom Haarlem]]. Het is de enige katholieke kerk in de Helderse binnenstad sinds de sluiting in 1990 van de [[Onze-Lieve-Vrouw-Onbevlekt-Ontvangenkerk (Den Helder)|Onze-Lieve-Vrouw-Onbevlekt-Ontvangenkerk]] uit 1876, ontworpen door [[Theo Asseler]]. De OLVOO-kerk staat in de Visbuurt en in de voormalige kerk is tegenwoordig een [[klimmuur]] gevestigd. Niet ver van de Petrus-en-Pauluskerk aan de Kerkgracht staat de [[Doopsgezinden|doopsgezinde]] Driemasterkerk uit 1853. Tot 2015 was deze in gebruik voor kerkdiensten. Tegenwoordig heeft het een bestemming als cultureel centrum. Aan de Molengracht huist [[Loge Willem Frederik Karel]], opgericht in 1825. In september 2013 werd in Nieuw-Den Helder een ruim 17 meter hoge [[hindoeïstische tempel]] geopend. Het is de eerste [[Ganesha|Ganesh]]-tempel in [[Europa (werelddeel)|Europa]].<ref>[http://nos.nl/artikel/551771-hoge-hindoetempel-in-den-helder.html nos.nl - Hoge hindoetempel in Den Helder, 16 september 2013]</ref>
De [[vuurtoren]] van Den Helder heet in de volksmond [[Lange Jaap]] en staat bij [[Huisduinen]]. Met 63,45 meter is het de hoogste [[gietijzer]]en vuurtoren van Europa. De 16-zijdige toren is gebouwd in 1877 en het licht werd op 1 april 1878 ontstoken. In het centrum nabij rotonde De Vijfsprong staat de [[Nieuwe watertoren (Den Helder)|watertoren]]. Deze toren is gebouwd in 1908 ter vervanging van de [[Oude watertoren (Den Helder)|oude watertoren]], die werd gebouwd in 1856 als een van de eerste watertorens van Nederland en die werd gesloopt in 1908. In de jaren 1950 kreeg de nieuwe toren een betonlaag aan de buitenkant, in 2005 is hij in oorspronkelijke staat hersteld met bakstenen afwerking.
=== Oorlogsmonumenten ===
{{Zie ook|Zie de [[Lijst van oorlogsmonumenten in Den Helder]] voor een overzicht.}}
<gallery>
Den Helder - Marinemonument van Gerard van Lom aan de Middenweg.jpg|Marinemonument
Den Vaderlant getrouwe.JPG|Den Vaderlant ghetrouwe
Vliegersmonument.JPG|Vliegersmonument
</gallery>
=== Musea en kunst ===
[[Bestand:Den Helder - Oude rijkswerf Willemsoord met Reddingmuseum en schouwburg De Kampanje.jpg|{{largethumb}}|Reddingmuseum op Willemsoord]]
In de stad zijn voornamelijk nautische musea te vinden. Op de voormalige rijksmarinewerf [[Willemsoord (marinewerf)|Willemsoord]] is het [[Marinemuseum (Den Helder)|Marinemuseum]] te vinden. Het laat de geschiedenis van de [[Koninklijke Marine]] zien. In het water buiten het museum liggen twee [[Museumschip|museumschepen]] en op het land staat [[Hr.Ms. Tonijn (1966)|onderzeeboot Hr.Ms. Tonijn]] tentoongesteld. Verder zijn op Willemsoord te vinden het museumlichtschip [[Texel (schip, 1952)|Texel]] en het [[Nationaal Reddingmuseum Dorus Rijkers]], een museum over het Nederlandse reddingwezen op zee. Ook dit museum heeft meerdere museumschepen in het water liggen. In Huisduinen ligt [[Fort Kijkduin]], een in 1811 in opdracht van [[Napoleon Bonaparte]] gebouwd fort waar nu een museum is met onder andere een zeeaquarium en het skelet van een [[potvis]].
In natuurgebied [[De Nollen (Den Helder)|De Nollen]] is een museum in aanbouw naar ontwerp van [[Ruud van de Wint|R.W. van de Wint]]. De meerdere grote kunstwerken van [[cortenstaal]] in het duinlandschap van De Nollen waren het levenswerk van deze beeldhouwer. Verspreid over de gemeente zijn meerdere [[galerie]]s te vinden.
In april 2018 werd het [[Rob Scholte]]-museum, gevestigd in het voormalige postkantoor naast [[station Den Helder]], ontruimd.<ref>[https://nos.nl/artikel/2227771-kunstenaar-rob-scholte-pand-den-helder-uit-gezet.html Kunstenaar Rob Scholte pand Den Helder uit gezet] NOS.nl, 17 april 2018.</ref> Het internationaal bekende<ref>[https://www.digibron.nl/search/detail/012de6a4f7cc34c1b91523a2/de-poppen De poppen van Käthe Kruse] Digibron, 13 oktober 1995.</ref> [[Käthe Kruse]]-poppenmuseum sloot in 2013, na 25 jaar, haar deuren.<ref>[http://www.rodi.nl/widgets/1457-den-helder/nieuws/822968-ik-lig-er-nachten-wakker-van-blijft-collectie-van-poppenmuseum-intact 'Ik lig er nachten wakker van'] Rodi, 11 april 2013.</ref> Onder het politiebureau aan de Polderweg was het Politiemuseum gevestigd<ref>[https://tijdschriften.archiefalkmaar.nl/issue/LV/1992-09-01/edition/0/page/22 Het Helders Politiemuseum] Levend Verleden, september 1992, via Regionaal Archief Alkmaar.</ref> en in de Molenstraat was tot eind 2012 het Solexmuseum te vinden.<ref>[https://tijdschriften.archiefalkmaar.nl/issue/LV/1992-09-01/edition/0/page/22 Overzicht historische instellingen] Levend Verleden, maart 1996, via Regionaal Archief Alkmaar.</ref><ref>[https://www.digibron.nl/search/detail/013ede27ba42c1eee5bac66b/grondvlak Grondvlak - Solexmuseum weer kerk] Digibron, 27 november 2012.</ref>
{{Zie ook|Zie ook het artikel [[Lijst van beelden in Den Helder]] voor een overzicht van de kunst in de openbare ruimte.}}
=== Parken en natuur ===
Het Julianapark was een 19e-eeuws park bij het oude station van Den Helder. Toen dit station in 1958 werd gesloopt moest ook een groot deel van het park wijken voor nieuwbouwplannen voordat het een [[decennium]] later helemaal verdween. In het begin van de 21e eeuw werd begonnen met de aanleg van het nieuwe Stadspark op nagenoeg dezelfde plek als waar het Julianapark lag, tussen het huidige station en de zeedijk. Het in de jaren 30 aangelegde [[Timorpark]] ligt aan de westrand van de stad binnen de linie. Tussen 1965 en 2009 was de naam van dit park [[Winston Churchill|Churchillpark]]. In het park staat een [[muziekkoepel]], die is nagemaakt naar voorbeeld van een vroegere muziekkoepel in het oude Julianapark. Andere parken in de gemeente zijn: recreatiepark [[Quelderduyn]], het Rehorstpark en het Schooterduinpark in [[De Schooten (Den Helder)|De Schooten]], het Duinpark (voormalig Kennedypark) en het in aanleg zijnde Kreekpark in Nieuw-Den Helder en het Loopuytpark in Julianadorp.
In de gemeente staan een viertal [[Koningslinde|koningsbomen]]. Deze bomen zijn geplant ter gelegenheid van kroningen of jubilea van het [[Koninklijk Huis (Nederland)|Koninklijk Huis]]. In het centrum van Den Helder is [[Hortus Overzee]] te vinden.
De [[Duinen Den Helder-Callantsoog|duinen in Den Helder]] zijn onderdeel van een groter [[Natura 2000]]-gebied. Tegen de duinen aan ligt het bos de [[Donkere Duinen]]. Het werd vanaf begin 20e eeuw aangelegd als [[naaldbos]] en verandert langzaam in loofbos. Naast dit bos ligt het natuurgebied Mariëndal met een [[Bezoekerscentrum De Helderse Vallei|natuur- en milieueducatiefcentrum en kinderboerderij]], een openluchttheater en een [[klimbos]].
De gemeente heeft zeven kilometer zandstrand waarop meerdere [[Strandtent|strandpaviljoens]] te vinden zijn. Sinds 2011 staan er in de zomermaanden [[Strandcabine|strandhuisjes]] van [[Landal GreenParks]] bij Julianadorp aan Zee. Het strand wordt bewaakt door [[Reddingsbrigade Den Helder]].
[[Bestand:De Helderse Vallei, panorama.jpg|center|thumb|700px|De Helderse Vallei in het Mariëndal]]
{{Clearleft}}
=== Begraafplaatsen ===
Net buiten Huisduinen ligt de [[Algemene begraafplaats Den Helder]] uit de [[17e eeuw]], met onder meer een joodse begraafplaats. Aangrenzend ligt de [[Rooms-Katholieke Kerk|RK]] begraafplaats Sint-Jozef. In vroegere tijden was er op de plek waar nu woonwijk De Schooten staat een begraafplaats van de [[Oudkatholieke Kerk|oudkatholieken]]; die werd tot begin 19e eeuw gebruikt.<ref>{{Pdf}}[https://www.dezijpe.nl/cgi-bin/zhb.pl?type=img&file=zhb/100pct/1992020710.pdf 1992-02: Het ontstaan van Buitenveld] dezijpe.nl</ref> De begraafplaats lag op een terp genaamd het ''[[Torp (gehucht)|Torp]]'', waar in de [[16e eeuw]] een kapel stond. Bij opgravingen en onderzoek in 1965 en 1997 werden er grafstenen en skeletten gevonden.
=== Film, theater en uitgaansleven ===
[[Bestand:Den Helder - Uitgaansgebied Koningstraat.jpg|{{largethumb}}|Uitgaansgebied in de Koningstraat]]
Cinema Zevenskoop is een bioscoop gevestigd in het gebouw van voormalig theater/bioscoop Rialto aan het Julianaplein. Het ontleent zijn naam aan voormalig School 7 aan de Weststraat (thans bibliotheek) waar het tot 2009 zijn intrek had. Er worden voornamelijk artistieke en niet-[[Mainstream (stroming)|mainstream]] films gedraaid. Daarnaast is op [[Willemsoord (marinewerf)|Willemsoord]] de [[Multiplex-bioscoop|multiplex]] [[Utopia Group|Kinepolis]] te vinden, met 6 zalen en in totaal 776 stoelen.
Theater De Kampanje is sinds 2015 te vinden op Willemsoord in een voormalig ketelmakerij en machinebankwerkerij uit begin 20e eeuw. Het complex heeft een schouwburgzaal, een hal voor bijvoorbeeld concerten, een kleine zaal met café en een restaurant.
Het uitgaansgebied bevindt zich van oudsher in de Koningstraat. Er zijn meerdere kroegen, [[coffeeshop]]s en een [[Discotheek|dancing]]. Op termijn wil de gemeente het uitgaansgebied verplaatsen naar Willemsoord.
=== Evenementen ===
[[Bestand:Den Helder - Werfkanaal met oude rijkswerf Willemsoord.jpg|{{largethumb}}|Cafés op Willemsoord]]
Tweemaal per drie jaar worden de [[Marinedagen]] gehouden op de [[Nieuwe Haven (Den Helder)|Nieuwe Haven]], het terrein van de [[Koninklijke Marine]]. Tijdens deze open dagen van de Koninklijke Marine zijn marineschepen voor publiek geopend en worden er demonstraties gegeven. In de haven van Den Helder en op [[Willemsoord (marinewerf)|Willemsoord]] heeft een aantal keer [[Sail Den Helder]] plaatsgevonden. Dat was in 1993, 1997, 2008, 2013 en 2017. Alle edities van Sail, behalve 2008, vielen samen met de Marinedagen. Op [[Vliegveld de Kooy|Maritiem Vliegkamp De Kooy]] wordt om de vijf jaar in september Heldair Show Maritiem gehouden. Het is de gezamenlijke open dag van Den Helder Airport en Maritiem Vliegkamp de Kooy. De hele dag zijn er vliegdemonstraties door teams uit binnen- en buitenland.
Op Willemsoord wordt sinds 1996 jaarlijks het Historisch Weekend gehouden met voorafgaand een optocht van oude en opvallende auto's door de stad. Van 2010 tot en met 2015 werden er in augustus de Visserijdagen gehouden. De [[Clipper Round The World Race]] heeft Den Helder meerdere keren aangedaan. Sinds augustus 2008 wordt jaarlijks op de dijk het evenement Racing Aeolus gehouden.<ref>[https://www.ecn.nl/news/newsletter-nl/archief-2008/augustus-2008/racing-aeolus/ ECN behaalt eerste prijs voor mooiste ontwerp en tweede prijs voor de snelste WPV in Racing Aeolus] ecn.nl, augustus 2008.</ref><ref>[https://www.noordhollandsdagblad.nl/den-helder-eo/volop-animo-voor-windrace-racing-aeolus-den-helder Volop animo voor windrace Racing Aeolus in Den Helder] noordhollandsdagblad.nl, 1 juli 2017.</ref>
Jaarlijks wordt eind mei de ''Dag van de Muziek'' gehouden. Op deze dag zijn er in de binnenstad de hele dag optredens van artiesten op meer dan 20 podia. In juni wordt in [[Julianadorp (Nederland)|Julianadorp]] het festival [[Julianapop]] gehouden. Het festival [[Last Minute Summer Event]] vond tot en met 2015 plaats in recreatiepark Quelderduyn.
Elk jaar is in juli op het Koningsplein de [[kermis|zomerkermis]] te vinden. Met Pinksteren is er kermis op het dorpsplein van [[Huisduinen]]. Op Willemsoord werd in 2016 een [[Pasen|paaskermis]] gehouden.<ref>[http://www.denhelderactueel.nl/2016/03/tijdens-paasweekend-kermis-op-willemsoord/ Tijdens Paasweekend kermis op Willemsoord] Den Helder Actueel, 20 maart 2016.</ref>
=== Media ===
[[Bestand:Den Helder - Kantoor Helderse Courant.jpg|{{largethumb}}|Kantoor van de ''Helderse Courant'']]
De ''[[Helderse Courant]]'' is de regionale krant van Den Helder en wordt uitgegeven sinds 1873, tegenwoordig als onderdeel van het ''[[Noordhollands Dagblad]]'', een uitgave van [[Holland Media Combinatie]]. Wekelijks verschijnen de [[huis-aan-huisblad]]en het ''Helders Weekblad'' en het ''Zondagochtendblad''. Deze werden tot en met juli 2017 uitgegeven door HMC, sindsdien door BDUmedia.<ref>[http://barneveldsekrant.nl/zakelijk/bdumedia-neemt-47-kranten-over-224123 Barneveldse Krant.nl] BDUmedia neemt 47 kranten over, 24 maart 2017.</ref>
De [[Lokale Omroep Stichting Den Helder]] (LOS) is sinds 1988 actief op radio en televisie. De LOS onderhoudt een [[kabelkrant]] die wordt afgewisseld met eigen reportages van evenementen en activiteiten in de stad. Radio wordt uitgezonden in de [[Ether (medium)#Ether als beeldspraak bij de omroep|ether]] op 105.6 [[FM-omroep|fm]] in Den Helder en omgeving.
Op internet is sinds 2008 de website Den Helder Actueel actief met nieuws en wetenswaardigheden over Den Helder.
== Economie en werkgelegenheid ==
Den Helder heeft een potentiële beroepsbevolking van ongeveer 42.000 mensen, hiervan zijn er zo'n 27.000 daadwerkelijk werkzaam.<ref name= "EWI">[https://www.denhelder.nl/bestuur/publicatie/economie-werk-en-inkomen Economie, werk en inkomen] Website gemeente Den Helder, geraadpleegd 2 februari 2018.</ref> Er zijn bijna 3.000 bedrijven in de gemeente en ongeveer 26.500 banen.<ref name= "EWI" />
=== Marine ===
[[Bestand:Holland201170 DSC2110.JPG|{{largethumb}}|Gebouwen van de Koninklijke Marine aan Het Nieuwe Diep]]
Sinds de Fransen in 1814 uit Nederland vertrokken, is Den Helder een belangrijke haven voor de [[Koninklijke Marine]]. De [[Nieuwe Haven (Den Helder)|Nieuwe Haven]] aan het Marsdiep is de thuishaven van alle Nederlandse [[oorlogsschip|marineschepen]]. Daarnaast is er een (onderhouds-)[[scheepswerf|werf]] en zijn er diverse werkplaatsen en opleidingen (onder andere het [[Koninklijk Instituut voor de Marine]] (K.I.M.) en de Defensie Duikschool). [[Vliegveld de Kooy|Maritiem Vliegkamp De Kooy]] is het vliegkamp van de Koninklijke Marine en is de thuisbasis voor de [[NH90]]'s van [[Defensie van Nederland|Defensie]].<ref>[https://www.defensie.nl/organisatie/luchtmacht/vliegbases-en-luchtmachtonderdelen/maritiem-vliegkamp-de-kooy Maritiem Vliegkamp De Kooy] Website Defensie, geraadpleegd 23 januari 2018.</ref>
=== Offshore ===
[[Bestand:Den Helder - Marinehaven Willemsoord - View West.jpg|{{largethumb}}|Een gedeelte van de haven]]
Vanaf vliegveld Den Helder Airport vertrekken veel helikopters naar [[boorplatform]]en in de [[Noordzee]]. In de haven van Den Helder zijn voornamelijk bedrijven te vinden gericht op [[offshore]]. De economie en werkgelegenheid in de offshore-sector staat onder invloed van de olieprijs: bij een lage olieprijs zijn er minder helikoptervluchten en is er minder werk in de haven.
Op bedrijventerrein Oostoever heeft de [[Nederlandse Aardolie Maatschappij]] (NAM) een van de grootste gasbehandelingsinstallatie ter wereld. Onder andere de [[NOGAT-pijpleiding|NOGAT-]] en de [[BBL-pijplijn]] komen er aan land. De NAM behandelt het gas namens verschillende bedrijven die gas produceren op de Noordzee. De capaciteit bedraagt 92 miljoen m³ gas per dag. Na de behandeling wordt het gas aan de [[Nederlandse Gasunie]] geleverd.
=== Visserij en ecologie===
Eeuwen geleden was Huisduinen een [[Walvisvaart|walvisvaardersdorp]] en tegenwoordig wordt er nog steeds visserij bedreven in Den Helder. De stad heeft zijn eigen visafslag aan Het Nieuwe Diep waar voornamelijk [[Tong (vis)|tong]] en [[Schol (vis)|schol]] binnenkomt. In 2014 bezochten 2.000 visserijschepen de haven.<ref>[https://www.nu.nl/ondernemen/3977494/haven-helder-profiteert-van-offshore.html Haven Den Helder profiteert van offshore] NU.nl, 22 januari 2015.</ref>
[[Wageningen Marine Research]], een onderzoeksinstituut van de [[Wageningen University & Research|Wageningen Universiteit]], heeft een vestiging in de voormalige Zeevaartschool.<ref>[https://denhelderactueel.nl/2014/12/imares-neemt-intrek-in-zeevaartschool/ IMARES neemt intrek in Zeevaartschool] Den Helder Actueel, 8 december 2014.</ref>
=== Toerisme ===
Sinds bezuinigingen bij de Marine is toerisme een belangrijke inkomstenbron voor inwoners van Den Helder. Tussen 2006 en 2012 waren er gemiddeld zo'n 950.000 toeristische overnachtingen per jaar in de gemeente.<ref>{{Pdf}}[https://www.denhelder.nl/data/publicatie-website/_XA8906150152EA2DC7AAC88D3BE1583A/Aantal%20toeristische%20overnachtingen%20Den%20Helder%202006-2012.pdf?_dc= 1455700381986&_dc= 1455700381999 Aantal toeristische overnachtingen Den Helder 2006-2012]</ref> Toeristen overnachten vooral in de badplaats [[Julianadorp aan Zee]]. Deze plaats bestaat voor het grootste deel uit vakantiebungalows en [[bungalowpark]]en. In de vakantieperioden zijn er vooral [[Duitsland (hoofdbetekenis)|Duitse]] toeristen te vinden.
=== Winkels en markten ===
[[Bestand:Den Helder - Juttersmarkt in Stadspark.jpg|{{largethumb}}|Het Stadspark met een gedeelte van de Juttersmarkt]]
De binnenstad van Den Helder kent een verscheidenheid aan winkels. Net als in andere delen van het land is er sinds de komst van [[webwinkel]]s en door faillissementen een terugloop van het aantal fysieke winkels.<ref>[http://www.nhnieuws.nl/nieuws/184619/Den-Helder-zucht-onder-leegstand-winkels-Ik-vind-er-niks-meer-aan-hier Den Helder zucht onder leegstand winkels: "Ik vind er niks meer aan hier"], NH Nieuws, 6 mei 2016.</ref> Onder andere [[winkelketen]]s zoals de [[V&D]], [[Free Record Shop]], [[Schoenenreus]] en [[Kijkshop]] verdwenen uit het straatbeeld. In het winkelgebied Ravelijncenter in De Schooten zijn diverse [[bouwmarkt]]en en meubelzaken te vinden.
Elke zaterdag is er in de binnenstad een [[Markt (winkel)|markt]] in de Beatrixstraat. Deze markt is in de 20e eeuw meermaals verhuisd, vanuit de Molenstraat via het Bernhard- en Julianaplein naar de huidige locatie.<ref>[https://tijdschriften.archiefalkmaar.nl/issue/LV/2004-03-01/edition/0/page/25 Levend Verleden, 1 maart 2004] Regionaal Archief Alkmaar.</ref> De [[koopavond]] in de binnenstad is op donderdag en elke laatste zondag van de maand is er een [[koopzondag]]. In de zomermaanden wordt iedere dinsdag de Juttersmarkt georganiseerd in de binnenstad. Naast professionele [[Handelaar|marktlui]] kunnen particulieren op deze markt hun gebruikte voorwerpen verkopen.
In Nieuw-Den Helder is iedere woensdag een markt in de Marsdiepstraat en in De Schooten iedere dinsdag in de Baljuwstraat. In Julianadorp is er op donderdag een markt bij winkelcentrum Dorperweerth.
=== Bedrijvigheid ===
Er zijn in de gemeente meerdere bedrijventerreinen: Het Nieuwe Diep en Het Arsenaal in de Stad Binnen de Linie, Dirks Admiraal en De Dogger in Nieuw-Den Helder, Westoever en de Ambachtsweg in De Schooten en [[Kooypunt (bedrijventerrein)|Kooypunt]] en [[Oostoever (bedrijventerrein)|Oostoever]] buiten de [[bebouwde kom]] van de stad. Veel bedrijven op die terreinen zijn gericht op de [[Olie-industrie|olie- en gasindustrie]].
== Onderwijs, welzijn en sport ==
=== Onderwijs ===
[[Bestand:Junior College, Julianadorp.jpg|{{largethumb}}|Het Junior College in Julianadorp]]
Sinds 1854 is het [[Koninklijk Instituut voor de Marine|K.I.M.]], het opleidingsinstituut voor toekomstige marineofficieren, in Den Helder gevestigd.<ref>[https://web.archive.org/web/20170825185945/https://denhelder.vandaag.nl/afgestoft-naar-het-kim/ Afgestoft naar het KIM] denhelder.vandaag.nl, 21 oktober 2014.</ref> Door [[NHL Hogeschool|NHL]], [[Hogeschool Van Hall Larenstein|VHL]] en Maritime Campus Netherlands wordt in Den Helder de [[bijvak|minor]] HBO Olie & Gas verzorgd.<ref>[https://www.fluxenergie.nl/den-helder-behoudt-zijn-hbo-opleiding-olie-gas/ Den Helder behoudt zijn HBO-opleiding Olie & Gas] fluxenergie.nl, 30 juli 2015.</ref> [[ROC Kop van Noord-Holland]] organiseert diverse [[Middelbaar beroepsonderwijs|mbo-opleidingen]] in de gemeente.
Den Helder en Julianadorp hebben bij elkaar zo'n 25 basisscholen. Het voortgezet onderwijs in de gemeente wordt verzorgd door Stichting Scholen aan Zee. Onder deze stichting vallen de scholen Beroepsonderwijs aan Zee, Mavo aan Zee, [[Lyceum aan Zee]] en het [[Lyceum aan Zee#Junior College|Junior College]].<ref>[https://www.scholenaanzee.nl/nl/website/portal/onze-scholen-en-opleidingen.html Scholenaanzee.nl: Onze scholen en opleidingen]</ref> In november 2015 opende Schakel aan Zee, een school voor [[asielzoeker]]sleerlingen. Daarnaast zorgen De Pijler voor [[praktijkonderwijs]]<ref>[http://www.de-pijler.nl/ de-pijler.nl Voortgezet onderwijs in de praktijk]</ref> en De Spinaker voor scholing aan jongeren met gedrags- en psychiatrische problemen.<ref>[http://vsodenhelder.despinaker.nl/page/1000000701/missie_en_visie De Spinaker: Missie en visie]</ref>
Triade is een centrum voor kunsteducatie waar onder andere les wordt gegeven in muziek en dans. Dit centrum ontstond door de fusie in 1985 van de Helderse Muziekschool, een expressiecentrum en de Dienst Kunstzinnige Vorming.<ref>[https://web.archive.org/web/20170607233535/https://www.ontdekdenhelder.com/verhalen/kunsteducatiecentrum-triade/ Triade kunsteducatie] Ontdek Den Helder.</ref>
=== Gezondheidszorg ===
In 1826 kreeg Den Helder haar eerste [[ziekenhuis]], een drijvend hospitaal: het fregat [[Zr. Ms. Maria Reigersbergen]]. In 1842 werd dit hospitaal vervangen door het Marine Hospitaal. Vanaf 1848 werd er gepleit voor een eigen ziekenhuis in de stad. Tot dan toe werden patiënten uit Den Helder opgenomen in het [[Buitengasthuis (Amsterdam)|Buitengasthuis]] in Amsterdam. In 1862 werd er voor het eerst een "echt" ziekenhuis geopend in Den Helder; het telde 24 bedden.
[[Bestand:Den Helder - Gemini Ziekenhuis zijkant.jpg|{{largethumb}}|Het Gemini Ziekenhuis aan de Huisduinerweg]]
Vanaf 1920 was het voortbestaan van zowel het Gemeentelijke Ziekenhuis als het Marine Hospitaal onzeker. Uiteindelijk werd in 1924 het Gemeente Ziekenhuis gesloten. Na een overeenkomst tussen de gemeente Den Helder en het Rijk mochten burgers ook verpleegd worden in het Marine Hospitaal.
In 1929 werd echter alweer een nieuw ziekenhuis opgericht, het katholieke Lidwina Ziekenhuis. In 1940, bij het begin van de [[Tweede Wereldoorlog]], werd het Marine Hospitaal verwoest door oorlogsgeweld terwijl het Lidwina Ziekenhuis door de [[Duitsland|Duitsers]] gevorderd werd. Een noodhospitaal moest daarom uitkomst brengen. Na de oorlog werd in 1965 weer een gemeentelijk ziekenhuis opgericht, het Parkzicht Ziekenhuis.
De Ziekenhuizen Lidwina en Parkzicht fuseerden in 1982 en gingen verder onder de naam [[Gemini Ziekenhuis]]. In 2015 ging het Gemini samen met het [[Medisch Centrum Alkmaar]]. Deze ziekenhuizen dragen nu de naam [[Noordwest Ziekenhuisgroep]].<ref>[https://web.archive.org/web/20160130033944/http://www.noordhollandsdagblad.nl/stadstreek/alkmaar/article27523118.ece MCA en Gemini verder als Noordwest Ziekenhuisgroep] noordhollandsdagblad.nl via archive.org, 6 oktober 2015.</ref>
De [[Gemeentelijke gezondheidsdienst|GGD]] in de gemeente wordt verzorgd door GGD Hollands Noorden. Den Helder zit samen met 16 andere gemeenten in een verzorgingsregio van 648.000 inwoners.<ref>[https://www.ggdhollandsnoorden.nl/over-de-ggd.aspx Over de GGD Hollands Noorden] ggdhollandsnoorden.nl</ref> De [[Geestelijke gezondheidszorg|GGZ]] wordt verzorgd door GGZ Noord-Holland-Noord.
=== Sport ===
Den Helder kent verscheidene sportverenigingen. De basketbalclub [[Den Helder Suns]], die door de jaren heen onder vele namen speelde, won tussen 1989 en 1998 zesmaal het [[Nederlands kampioenschap basketbal|Nederlands kampioenschap]].<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2013/01/14/basketbalbolwerk-den-helder-na-jaren-weer-tot-leven-1196731-a658164 Basketbalbolwerk Den Helder na jaren weer tot leven gewekt] NRC, 14 januari 2013.</ref> Deze profclub is afgesplitst van de amateurbasketbalclub [[BV Noordkop]].
In oktober 1888 werd met de stichting van [[Adelborsten Voetbalvereniging|AFC Concordia]] de eerste Helderse voetbalclub opgericht, die zeven seizoenen uitkwam in de [[Tweede klasse (Nederlands amateurvoetbal)|Tweede Klasse]] van de [[Koninklijke Nederlandse Voetbalbond|NVB]]. Begin 20e eeuw had de stad Den Helder voor haar grootte bijzonder veel voetbalverenigingen. Er bestond een [[Heldersche Voetbalbond]] en een [[Helders voetbalelftal]], waarvan de laatste op traditionele wijze bleef bestaan en het district Den Helder nog altijd vertegenwoordigt in regionale en internationale wedstrijden. De bekendste en succesvolste voetbalclubs waren [[HFC Helder]] en [[HRC (voetbalclub)|HRC]], die beiden tussen de [[1920-1929|jaren 20]] en de [[1950-1959|jaren 50]] op een hoog niveau van het [[Voetbal in Nederland|Nederlands voetbal]] uitkwamen. De hedendaagse voetbalclubs in de gemeente zijn [[FC Den Helder]], [[HCSC]], [[MSV Zeemacht (voetbal)|MSV Zeemacht]] en [[JVC Julianadorp]]. Van 1981 tot en met 2012 werd het [[Maritiem Toernooi]] georganiseerd waaraan veel nationale en enkele internationale clubs meededen. Sinds 1927 wordt in Den Helder het [[KNVB Schoolvoetbal|schoolvoetbaltoernooi]] georganiseerd.
In het zuiden van de wijk De Schooten heeft wielerclub [[HRTC DOK]] een mountainbiketerrein met buitenwielerbaan. Atletiekverenigingen [[SV Noordkop]] en [[SV Sportlust]] hebben haar thuishaven op het [[Marine Sportpark]]. Omnisportverenigingen [[MSV Zeemacht|Marine Sport Vereniging Zeemacht]] en [[SV OKK]] verzorgen trainingen in meerdere takken van sport. Verder zijn onder andere [[RC Den Helder|Rugby Club Den Helder]], [[TTV Noordkop|tafeltennisvereniging Noordkop]], hockeyclub [[HSC Hermes]] en [[Golfclub Ooghduyne]] met golfbaan in de gemeente te vinden. Naast de golfbaan in Julianadorp is er een golfbaan op het terrein van Maritiem Vliegkamp De Kooy. Die wordt bespeeld door Marine Golfclub "Nieuwediep".
Daarnaast zijn er enkele jaarlijkse sportevenementen in Den Helder. De tweede zondag in april wordt de [[Halve van Den Helder]], een [[halve marathon]], georganiseerd. Sinds 1955 wordt de wielerronde [[Tour de Lasalle]] verreden. Op de atletiekbaan wordt in maart de Scholierenveldloop gehouden. Er worden twee [[avondvierdaagse]]n georganiseerd in de gemeente, namelijk in mei in Julianadorp en in juni in Den Helder. Sinds 2013 wordt begin september de Ronde van Julianadorp georganiseerd, een fiets- en hardloopwedstrijd. De [[Beachclassic Hoek van Holland - Den Helder]] eindigde tot de laatste editie in Huisduinen en ook de sinds 1959 georganiseerde [[Strandzesdaagse]] en de sinds 2016 georganiseerde [[Kitesurfen|kitesurf]]marathon Hoek tot Holland eindigen aldaar.
[[Bestand:Den Helder - Panorama wielerterrein HRTC DOK.jpg|center|thumb|700px|Wielerterrein van HRTC DOK]]
{{Clearleft}}
== Verkeer en vervoer ==
=== Wegvervoer ===
Den Helder wordt ontsloten door twee [[rijksweg]]en, namelijk de [[Rijksweg 9|N9]] naar [[Alkmaar (Nederland)|Alkmaar]] (en verder als [[Rijksweg 9|A9]] richting [[Haarlem (hoofdbetekenis)|Haarlem]] en [[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]]) en de [[Rijksweg 99|N99]] naar [[Den Oever (Noord-Holland)|Den Oever]] (waar ze aansluiting geeft op de autosnelweg [[Rijksweg 7|A7]]). Aangezien dit enkelbaanswegen zijn, pleiten gemeente Den Helder en ondernemers voor een betere bereikbaarheid van Den Helder. Suggesties hiertoe zijn het opwaarderen van de N9 of N99 tot [[Rijksweg 9|snelweg]] en het aanleggen van een geheel nieuwe aftakking vanaf de A7 bij [[Wieringerwerf]] richting Den Helder. Vooralsnog is de [[Minister van Verkeer en Waterstaat|minister van Infrastructuur en Milieu]] niet van plan om veel geld te steken in de bereikbaarheid van de [[Kop van Noord-Holland]].
De provinciale weg [[provinciale weg 502|N502]] is een [[gebiedsontsluitingsweg]] die eindigt in Julianadorp. Vanaf de veerhaven naar [[Texel]] loopt dwars door Den Helder de provinciale weg [[Provinciale weg 250|N250]], die bij [[De Kooy]] overgaat in de N9 richting [[Alkmaar (Nederland)|Alkmaar]].
In Den Helder begint de [[landelijke fietsroute 1]], die de Noordzee volgt naar [[Boulogne-sur-Mer]]. Ze is onderdeel van de [[North Sea Cycle Route|Internationale Noordzeeroute]].
=== Openbaar vervoer ===
{{Zie hoofdartikel|Openbaar vervoer in Den Helder}}
[[Bestand:Den Helder - Station.jpg|{{largethumb}}|Station Den Helder]]
In de gemeente Den Helder zijn twee stations te vinden. Het hoofdstation [[station Den Helder]] is [[kopstation]] van de [[spoorlijn Den Helder - Amsterdam]]. Het andere station is [[station Den Helder Zuid]] aan de westrand van de wijk De Schooten. Elk halfuur rijdt er een [[intercity]] van Den Helder naar [[station Nijmegen]]. Deze trein stopt tussen Den Helder en [[station Alkmaar|Alkmaar]] in alle stations.
Tussen Den Helder en [['t Horntje]] op het eiland [[Texel]] onderhoudt de [[Koninklijke N.V. Texels Eigen Stoomboot Onderneming|TESO]] een [[veerboot]]dienst. In Den Helder rijden bussen van station Den Helder naar de veerhaven en verder naar station Den Helder Zuid en Julianadorp via Nieuw-Den Helder en naar [[De Schooten (Den Helder)|De Schooten]].
Daarnaast vertrekken vanuit Den Helder drie door [[Connexxion]] geëxploiteerde regionale bussen. Dit zijn vanaf station Den Helder: lijn 135 (naar [[Hoorn (Noord-Holland)|Hoorn]]), lijn 652 (naar [[Schagen (plaats)|Schagen]], scholierenlijn, vier keer per dag) en in de zomermaanden lijn 851, de kustbus naar [[Petten]].
=== Scheepvaart ===
Over het [[Marsdiep (zeegat)|Marsdiep]] tussen Den Helder en Texel onderhoudt de [[Koninklijke N.V. Texels Eigen Stoomboot Onderneming|TESO]] sinds 1908 een veerdienst. Naast de veerhaven is een reddingstation van de [[Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij]] gevestigd. Het georganiseerde reddingwezen vindt zijn oorsprong in 1824 toen een schip verging voor de kust van Huisduinen.
Bij gemaal [[Noordhollandsch Kanaal#Gemaal De Helsdeur|De Helsdeur]] is het begin van het [[Noordhollandsch Kanaal]] dat loopt via [[Alkmaar]] en [[Purmerend]] en eindigt in [[Amsterdam-Noord]] in het [[IJ (rivier)|IJ]]. Via de Kooysluis en het Balgzandkanaal is het [[Amstelmeer]] te bereiken. In de gemeente liggen twee bruggen over het kanaal, de Kooybrug en de Koegras-spoorbrug. Tussen de Rijksweg ter hoogte van [[Noorderhaven (Den Helder)|Noorderhaven]] vaart [[veerboot]] Westeinde over het kanaal naar de Molenvaart in de gemeente [[Hollands Kroon (gemeente)|Hollands Kroon]].
=== Luchtvaart ===
De luchthaven [[Vliegveld de Kooy|Den Helder Airport]] ligt net ten zuiden van Den Helder. Verschillende bedrijven verzorgen chartervluchten en rondvluchten vanaf deze luchthaven. [[Zweefvliegclub Den Helder]] was sinds 1955 gevestigd in Den Helder maar is sinds 1998 onder dezelfde naam te vinden in de [[Wieringermeer]]polder.
[[Bestand:Den Helder sluis.jpg|center|thumb|700px|Burgemeester Visserbrug bij Den Helder]]
{{Clearleft}}
== Politiek en bestuur ==
=== Politieke geschiedenis ===
{{Zie ook|Zie ook de artikelen [[Lijst van schouten van Huisduinen en Helder]] en [[Lijst van burgemeesters van Den Helder]].}}
[[Bestand:Den Helder Oud stadhuis 03.JPG|{{largethumb}}|Het voormalige gemeentehuis aan de Kerkgracht]]
Toen Huisduinen in 1805 de uitoefening van haar eigen recht verloor werd Helder verheven tot zetel van het bestuur. In 1824 werd [[Jan in 't Velt]] benoemd tot [[schout]] en op 21 december 1825 tot eerste burgemeester van, wat toen nog heette, gemeente Helder en Huisduinen. Hij was tevens [[Strandjutten|opperstrandvonder]].<ref>[http://www.hvsg.net/files/de-morgen-september-2014.pdf De Morgen, september 2014, pagina 15] Helderse vereniging voor sociale geschiedenis.</ref> In 1835 verdween de naam Huisduinen definitief uit de gemeentenaam.<ref>[http://www.westfriesgenootschap.nl/wfon-pdf/030/WGE001000030_0123.pdf De bestuurlijke historie van Den Helder tot en met de Franse tijd] West-Frieslands Oud en Nieuw, 1963, blz. 82-93.</ref> In 't Velt was 25 jaar lang burgemeester, tot zijn dood in 1850.
In 1943, tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]], werd burgemeester [[Govert Ritmeester|G. Ritmeester]] vervangen door [[Engelbert Frinking]] van de [[Nationaal-Socialistische Beweging|NSB]]. Na de oorlog trad Ritmeester weer aan.
De gemeenteraad van Den Helder kwam in 2005 landelijk in het nieuws toen burgemeester [[Jeroen Staatsen|Staatsen]] een [[motie van wantrouwen]] niet overleefde nadat alle [[wethouder]]s hun ontslag hadden ingediend.<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2005/10/06/in-den-helder-speelt-iedereen-op-de-man-10636166-a905850 In Den Helder speelt iedereen op de man] NRC, 6 oktober 2005.</ref> In 2009 trad burgemeester [[Stefan Hulman|Hulman]] af nadat hij in opspraak was gekomen door zijn woonkostenvergoeding en zijn declaratiegedrag.<ref>[https://www.parool.nl/binnenland/hulman-legt-zich-neer-bij-ontslag~a185546/ Hulman legt zich neer bij ontslag] Het Parool, 26 februari 2009.</ref> In augustus 2010 stapte wethouder Paul Walgering op.<ref>[https://www.noordhollandsdagblad.nl/den-helder-eo/bonje-binnen-trots-wethouder-walgering-stapt-op-update Bonje binnen Trots, wethouder Walgering stapt op (UPDATE)] NHD, 24 augustus 2010.</ref> Wethouder Geurt Visser werd in 2015 ontslagen nadat hij in opspraak was gekomen.<ref>[https://nos.nl/artikel/2039005-wethouder-den-helder-weg-na-ongepaste-berichten.html Wethouder Den Helder weg na ongepaste berichten] NOS.nl, 2 juni 2015.</ref> Nadat wethouder Lolke Kuipers in september 2017 een motie van wantrouwen overleefde,<ref>[https://www.noordhollandsdagblad.nl/den-helder-eo/wethouder-kuipers-overleeft-motie-van-wantrouwen Wethouder Kuipers overleeft motie van wantrouwen] NHD, 6 september 2017.</ref> wilde hij in maart 2018 een nieuwe motie van wantrouwen niet afwachten. Hij nam daarom op 12 maart 2018, na ophef over een vergunning voor een coffeeshop, ontslag als wethouder.<ref>[https://www.noordhollandsdagblad.nl/den-helder-eo/wethouder-kuipers-van-den-helder-stapt-op Wethouder Kuipers van Den Helder stapt op] NHD, 12 maart 2018.</ref>
=== Gemeenteraad ===
De [[gemeenteraad]] van Den Helder bestaat uit 31 leden en wordt sinds 1 januari 2010 voorgezeten door burgemeester [[Koen Schuiling]].
Het [[college van burgemeester en wethouders]] bestaat sinds juni 2018 uit een coalitie van Beter voor Den Helder, [[Christen-Democratisch Appèl|CDA]], [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]], [[Partij van de Arbeid (Nederland)|PvdA]], [[ChristenUnie]], Seniorenpartij en de [[Stadspartij Den Helder|Stadspartij]].<ref>[https://denhelderactueel.nl/2018/06/coalitie-den-helder-is-rond/ Coalitie Den Helder is rond!] Den Helder Actueel, 22 juni 2018.</ref> De burgemeester en wethouders zijn:<ref>[https://denhelderactueel.nl/2018/07/gemeenteraad-akkoord-met-nieuwe-wethouders/ Gemeenteraad akkoord met nieuwe wethouders] Den Helder Actueel, 9 juli 2018.</ref>
* [[Koen Schuiling]] (burgemeester, VVD)
* Pieter Kos (Stadspartij Den Helder)
* Peter de Vrij (PvdA)
* Heleen Keur (CDA)
* Remco Duijnker (Seniorenpartij)
* Michiel Wouters (Beter voor Den Helder)
* Tjitske Biersteker (ChristenUnie)
* Kees Visser (VVD)
==== Gemeenteraadsverkiezingen ====
De uitslag van de [[gemeenteraadsverkiezing]]en in aantallen zetels.<ref>[http://www.nlverkiezingen.com/GR_NH.html Gemeenteraadsverkiezingen - 1982 t/m 2014, Noord-Holland] nlverkiezingen.nl</ref>
{| class= "wikitable sortable"
! colspan= "11"|'''Zetelverdeling gemeenteraad'''
|-
! '''Partij''' || '''[[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 1982|1982]]''' || '''[[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 1986|1986]]''' || '''[[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 1990|1990]]''' || '''[[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 1994|1994]]''' || '''[[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 1998|1998]]''' || '''[[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 2002|2002]]''' || '''[[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 2006|2006]]''' || '''[[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 2010|2010]]''' || '''[[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 2014|2014]]''' || '''[[Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen 2018|2018]]'''
|-
| Beter voor Den Helder || - || - || - || - || - || - || - || - || - || 6
|-
| [[Christen-Democratisch Appèl]] (CDA) || 8 || 7 || 7 || 5 || 5 || 6 || 4 || 3 || 4 || 5
|-
| [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie]] (VVD) || 13 || 9 || 6 || 9 || 9 || 6 || 6 || 5 || 4 || 4
|-
| [[Partij voor de Vrijheid]] (PVV) || - || - || - || - || - || - || - || - || - || 3
|-
| [[Democraten 66]] (D66) || 2 || 3 || 11 || 8 || 4 || 3 || 2 || 4 || 4 || 2
|-
| Seniorenpartij || - || - || - || - || - || - || - || - || - || 2
|-
| [[Stadspartij Den Helder]] || - || - || - || - || - || 3 || bgcolor= "#E0FFFF"| 2 || bgcolor= "#E0FFFF"| 3 || bgcolor= "#E0FFFF"| 11 || 2
|-
| [[ChristenUnie]] || - || - || - || - || - || 2 || 2 || 2 || 1 || 2
|-
| [[Partij van de Arbeid (Nederland)|Partij van de Arbeid]] (PvdA) || 9 || 12 || 7 || 7 || 7 || 5 || 8 || 4 || 2 || 2
|-
| [[GroenLinks]] || - || - || 1 || 2 || 3 || 2 || 1 || 1 || 1 || 1
|-
| Behoorlijk Bestuur || - || - || - || - || - || - || - || - || 1 || 1
|-
| Gemeentebelangen Den Helder || - || - || - || - || - || - || - || - || - || 1
|-
| Helder Onafhankelijk! || - || - || - || - || - || - || - || - || bgcolor= "#E0FFFF"| 2 || -
|-
| Vrije Socialisten || - || - || - || - || - || - || - || - || 1 || -
|-
| [[Trots op Nederland]] || - || - || - || - || - || - || - || bgcolor= "#E0FFFF"| 5 || - || -
|-
| [[Socialistische Partij (Nederland)|Socialistische Partij]] (SP) || - || - || - || - || - || - || bgcolor= "#E0FFFF"| 4 || 3 || - || -
|-
| PRINS-Voor Behoorlijk Bestuur || - || - || - || - || - || - || 1 || 1 || - || -
|-
| KiesKees || - || - || - || - || - || - || 1 || - || - || -
|-
| Leefbaar Den Helder || - || - || - || - || - || 5 || - || - || - || -
|-
| Algemeen Ouderen Verbond || - || - || - || - || - || 1 || - || - || - || -
|-
| Algemeen Ouderen Verbond/Unie 55+ || - || - || - || - || 3 || - || - || - || - || -
|-
| [[Gereformeerd Politiek Verbond|GPV]]/[[Reformatorische Politieke Federatie|RPF]] || - || - || - || - || 2 || - || - || - || - || -
|-
| [[Gereformeerd Politiek Verbond|GPV]]/[[Reformatorische Politieke Federatie|RPF]]/[[Staatkundig Gereformeerde Partij|SGP]] || - || - || 1 || 2 || - || - || - || - || - || -
|-
| Rechtsgelijkheid voor iedereen || - || 1 || - || - || - || - || - || - || - || -
|-
| [[Politieke Partij Radikalen|PPR]]/[[Communistische Partij van Nederland|CPN]]/[[Pacifistisch Socialistische Partij|PSP]] || 1 || 1 || - || - || - || - || - || - || - || -
|-
! class= "unsortable"| '''Opkomst in %''' || 59,2 || 65,8 || 53,2 || 54,2 || 51,9 || 50,9 || 48,4 || 45,3 || 47,4 || 48,6
|}
{{legenda|#E0FFFF|Wijzigingen in aantal zetels tussen verkiezingen in. (vanaf 2006)}}
Tijdens de raadsperiode 2006-2010 splitsten drie leden van de SP-fractie<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2006/03/23/afsplitsing-sp-in-raad-den-helder-11101333-a250302 Afsplitsing SP in raad Den Helder] NRC, 23 maart 2006.</ref> en één lid van de Stadspartij zich af. In de periode 2010-2014 zijn twee leden van Trots overgestapt naar de Stadspartij. Op 1 juni 2014 splitste Helder Onafhankelijk! zich in twee afzonderlijke eenmansfracties, te weten 'Sociaal Lokaal Den Helder' en 'Fractie Vermooten'. In oktober 2015 werden vijf raadsleden uit de Stadspartij gezet, deze gingen met vijf zetels verder onder de naam 'Beter voor Den Helder'.<ref>[https://denhelderactueel.nl/2015/10/beter-voor-den-helder-nieuwe-fractie-in-gemeenteraad/ Beter voor Den Helder nieuwe fractie in gemeenteraad] Den Helder Actueel, 23 oktober 2015.</ref> In januari 2018 splitste een eenmansfractie zich af van 'Beter voor Den Helder'.<ref>[https://denhelderactueel.nl/2018/01/helderse-gemeenteraad-weer-fractie-rijker/ Helderse gemeenteraad weer een fractie rijker] Den Helder Actueel, 9 januari 2018.</ref>
==== Coalitiesamenstellingen ====
*2002-2005: VVD (6), CDA (6), Leefbaar Den Helder (5), D66 (3)<ref>[http://www.noordtopics.nl/onroerendgoed/04_113.shtm Binnen vier jaar bouw ten oosten van Julianadorp] NoordTopics, 11 april 2002.</ref><ref>[https://tijdschriften.archiefalkmaar.nl/issue/LV/2005-12-01/edition/0/page/24 Hedendaagse Historische Voorvallen september 2005] Levend Verleden via archiefalkmaar.nl, december 2005.</ref>
*2006-2010: PvdA (8), VVD (6), CDA (4)<ref>[https://tijdschriften.archiefalkmaar.nl/issue/LV/2006-09-01/edition/0/page/27 Hedendaagse Historische Voorvallen april 2006] Levend Verleden via archiefalkmaar.nl, september 2006.</ref>
*2010-2014: Trots op Nederland (5), VVD (5), D66 (4), CDA (3)<ref>[http://www.noordtopics.nl/algemeen/2010_04_21-3.shtm Nieuwe coalitie in Den Helder rond] NoordTopics, 21 april 2010.</ref>
*2014-2015: Stadspartij Den Helder (11), GroenLinks (1), ChristenUnie (1), Vrije Socialisten (1), Behoorlijk Bestuur (1), Fractie Vermooten (1)<ref>[https://web.archive.org/web/20140729015008/http://www.noordhollandsdagblad.nl/stadstreek/denhelder/article27096194.ece Coalitie Den Helder is rond, dinsdag presentatie] Noordhollands Dagblad via Archive.org, 14 juni 2014.</ref>
*2015-2017: Stadspartij Den Helder (6), VVD (4), D66 (4), CDA (4), PvdA (2)<ref>[https://denhelderactueel.nl/2015/10/bespreking-coalitieakkoord-en-installatie-nieuwe-wethouders-live-op-los/ Bespreking coalitieakkoord en installatie nieuwe wethouders live op LOS] Den Helder Actueel, 4 oktober 2015.</ref>
*2017-2018: Stadspartij Den Helder (6), D66 (4), CDA (4), PvdA (2)<ref>[https://denhelderactueel.nl/2017/10/coalitie-gaat-nog-even-vertrek-vvd/ Coalitie gaat nog even door na vertrek VVD] Den Helder Actueel, 4 oktober 2017.</ref>
*2018-heden: Beter voor Den Helder (6), CDA (5), VVD (4), Seniorenpartij (2), Stadspartij (2), ChristenUnie (2), PvdA (2)
=== Stedenband ===
Den Helder heeft sinds 1980 een [[Partnerstad|jumelage]] met het [[Duitsland|Duitse]] [[Lüdenscheid]], gelegen in de deelstaat [[Noordrijn-Westfalen]].
=== Symboliek ===
[[Bestand:De Naalden.JPG|{{largethumb}}|Het gemeentehuis van Den Helder met het voormalige logo en de vlag van de gemeente]]
Het [[wapen van Den Helder]] vindt zijn oorsprong in het wapen van de [[Huis Egmont|graven van Egmond]]. Het is een rood en goudkleurig schild met een gouden kroon erboven. Het wapen werd in 1816 officieel aan de toenmalige gemeente Helder toegekend; voor die tijd was het al in gebruik als wapen van Huisduinen.
De [[vlag van Den Helder]] bestaat uit vier rode en drie gele horizontale banen die elkaar afwisselen, afgeleid van het gemeentewapen, met in de linkerbovenhoek twee gekruiste ankers. De gemeenteraad nam de vlag, naar een ontwerp door Kl. Sierksma uit Groningen, in 1962 aan. In 2017 stemde de gemeenteraad in met een motie om, in navolging van de [[Tweede Kamer]], de Nederlandse vlag in de raadszaal neer te zetten; ook de vlag van Den Helder staat sindsdien in de raadszaal.<ref>[https://denhelderactueel.nl/2017/11/vlaggen-maken-opwachting-helderse-raadzaal/ Vlaggen maken opwachting in Helderse raadzaal] Den Helder Actueel, 20 november 2017.</ref>
De gemeentelijke organisatie gebruikt daarnaast een [[beeldmerk]] in bijvoorbeeld brieven en op bedrijfsauto's. Het huidige logo bestaat uit een interpretatie van het gemeentewapen in verschillende blauwtinten met een goudkleurige kroon en de tekst "gemeente Den Helder". Het logo werd in december 2018 als onderdeel van een nieuwe [[huisstijl]] ingevoerd en verving het logo dat in 1997 werd geïntroduceerd.<ref>[https://denhelderactueel.nl/2018/11/de-nieuwe-huisstijl-van-de-gemeente/ De nieuwe huisstijl van de gemeente] Den Helder Actueel, 28 november 2018.</ref> Het voormalige logo bestaat uit een horizontale blauwe golf en een verticale rode golf welke de [[Contourlijn|contouren]] van de zuidelijke grens van [[Nederland]] en van de kust volgen. De rode golf eindigt bij een zwart vierkant dat de locatie van Den Helder weergeeft. Rechts naast de golven staat de tekst "gemeente Den Helder". De blauwe kleur verwijst naar de connectie met de zee en, samen met de rode kleur, naar de [[vlag van Nederland]].<ref>[https://web.archive.org/web/20040824225029fw_/http://www.dekleinemedia.nl:80/redactie/denhelder/gemeenteinfo/gemeente%20info%202004/040101logo.htm Gemeentegids Den Helder 2004] via archive.org.</ref> Tussen 2016 en 2018 gebruikte de gemeente een volledig witte versie van het logo op hun website.<ref>[https://denhelderactueel.nl/2016/02/nieuwe-website-voor-gemeente-den-helder/ Nieuwe website voor gemeente Den Helder] Den Helder Actueel, 10 februari 2016.</ref>
== Bekende Nieuwediepers ==
[[Bestand:Waaier Rudi van de Wint Hoorn.jpg|{{largethumb}}|Kunstwerk ''Waaier'' door R.W. van de Wint in het [[Hoornse Hop]]]]
{{Zie ook|Zie [[Lijst van personen uit Den Helder]] voor het hoofdartikel over dit onderwerp.}}
Als [[Zeescheepvaart|maritieme]] stad heeft Den Helder veel zeevaarders voortgebracht, waaronder onderzeebootcommandant [[Jan van Dulm]] en mensenredder [[Dorus Rijkers]]. Rijkers redde honderden [[schipbreuk]]elingen het leven en was een van de bekendste Nederlanders in de jaren 1920, toen zijn beeltenis bij vele wervingsacties van het [[Dorus Rijkers#Dorus Rijkersfonds|Helden der Zee-fonds]] te zien was.
Bekende politici en bestuurders uit Den Helder zijn onder andere [[Ed Nijpels]], [[Rijkman Groenink]], [[Paul Rosenmöller]] en [[Ger Klein]]. Natuurkundige en Nobelprijswinnaar [[Gerard 't Hooft]] is in Den Helder geboren. Een aantal kunstenaars, zoals [[Ruud van de Wint]], [[Anton Pieck]] en zijn broer [[Henri Pieck|Henri]] en ook muzikanten als [[Milly Scott]], de bandleden van [[Van Dik Hout]] en [[Quintino]] zijn geboren in Den Helder. Noemenswaardige sporters zijn judoka [[Edith Bosch]], voetballer [[Sieme Zijm]], roeister [[Elien Meijer]] en hockeyster [[Martine Ohr]].
Een aantal bekende Nederlanders die in Den Helder hebben gewoond maar er niet zijn geboren zijn predikant en dichter [[Piet Paaltjens]], tv-presentator [[Jaap Jongbloed]], kunstenaar [[Rob Scholte]] en voetballer [[Mark de Vries (1975, voetballer)|Mark de Vries]].
{{Appendix|2=
* {{aut|Peter Hovestad & Jan T. Bremer}} 'Ach, ik bid en smeek u, laat mij terugkomen in Den Helder' 75 jaar Woningstichting, Woningstichting Den Helder, 1997, {{ISBN|90-9011-079-8}}
* [https://www.regionaalarchiefalkmaar.nl/ Regionaal Archief Alkmaar]
* [https://www.denhelder.nl/bestuur/publicatie/den-helder-in-cijfers Den Helder in cijfers]
* [http://www.heldersehistorischevereniging.nl/ Helderse Historische Vereniging]
----
{{References|2= 2}}
}}
{{Commonscat|Den Helder}}
{{Navigatie gemeente Den Helder}}
{{Navigatie provincie Noord-Holland}}
{{Coor title dms|52|57|30|N|4|45|32|E|type:city(59238)_region:NL}}
{{Etalage|51791444|2018|06|14}}
[[Categorie:Den Helder| ]]
[[Categorie:Plaats in Noord-Holland]]
[[Categorie:Waddenhaven]]
| 