Aoristus: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 1:
De '''aoristus''' ([[Grieks]]: αόριστοςἀόριστος, vertaling: onbepaald, vaag) is een [[Werkwoordstijd|tempus]] die voorkomt in verschillende [[Taal|talen]], zoals het [[Oudgrieks]], het [[Sanskriet]], het [[Oudkerkslavisch]] en het [[Georgisch]]. In het [[Nederlands]] is er geen formele equivalent van de aoristus, maar wel bepaalde werkwoordsvormen die dezelfde betekenis uitdrukken. In het [[Latijn]] wordt dezelfde betekenis uitgedrukt door het [[Voltooid tegenwoordige tijd|perfectum]].
 
In het [[Oudgrieks]] geeft de aoristus een [[perfectief aspect]] aan. De gebeurtenissen die door het werkwoord worden beschreven zijn reeds beëindigd en worden medegedeeld of verteld. In de indicativus heeft de aoristus een [[Augment (taalkunde)|augment]] waardoor deze ook verleden tijd aangeeft. In de andere wijzen geeft de aoristus geen tijd aan, zoals in de [[gebiedende wijs]] in "Κύριε έλεισον", [[Kyrie (mis)|Kyrie eleison]]: ''Heer, ontfermt U''. De aoristus geeft een afgesloten handeling aan, in tegenstelling tot het [[Imperfectum (Latijn)|imperfectum]]. Verder is de vertaling van de indicativus van de aoristus en het imperfectum gelijk.
Regel 5:
Er zijn verschillende vormen van aoristi, alle met dezelfde [[Semantiek|semantische]] waarde (betekenis):
* Sigmatische aoristus
* Pseudo-sigmatischePseudosigmatische aoristus/ aoristus van verba liquida
* Thematische aoristus/ Asigmatischeasigmatische aoristus
* Stamaoristus/ Athematischeathematische aoristus
* Aoristus passivus met θ/ Thetatischethetatische aoristus
* Aoristus passivus zonder θ/ Athetatischeathetatische aoristus
* Aoristus mixtus
 
Regel 15:
De '''sigmatische aoristus''' is in het [[Oudgrieks]] een manier van de werkwoordsvervoeging aoristus waarbij een sigma als tussenvoegsel wordt gebruikt.
 
De aoristus gaat uit van een andere stam: de aoristusstam. De sigmatische aoristusstam wordt in het Oud-GrieksOudgrieks gevormd door een sigma achter de wortel te plakken. In de praktijk wordt de sigmatische aoristus meestal gevormd door achter de [[Praesens (Latijn)|praesensstampresensstam]] de letters σα te plakken: λυ-σα. Of de alphaalfa bij de stam hoort is de vraag.
 
Verder wordt voor deze aoristusstam nog het [[Augment (taalkunde)|augment]] van de verleden tijd gezet: de ἐ.
Regel 58:
|}
 
== Pseudo-sigmatischePseudosigmatische aoristus of aoristus van verba liquida ==
In tegenstelling tot de gewone (sigmatische) aoristus, waarbij de stam eindigt op -σ-, komt deze letter bij de pseudo-sigmatische aoristus te vervallen. De sigma vervalt als de wortel van een werkwoord eindigt op een μ, λ, ν of ρ (de medeklinkers van het woord '''''m'''o'''l'''e'''n'''aa'''r'''''). Deze woorden worden ook wel de [[verba liquida]] genoemd.
 
In plaats daarvan wordt soms de klinker van de wortel gerekt. Een voorbeeld:
* φαινω → ἐφ'''η'''να (ik schijn, resp. ik scheen).
Alleen bij een -ει-, -ι- of -υ- in de praesensstampresensstam is de verlenging in de aoristus niet zichtbaar.
 
De uitgangen zijn wel gelijk aan die van de gewone aoristus, voor zowel actief als medium. In het passief wordt de aoristus hier gewoon gevormd met thèta en gewone uitgangen van het passief.
 
== Thematische Aoristusaoristus of asigmatische aoristus ==
De thematische aoristus heeft weer een andere verbuiging. In de indicativus heeft deze de uitgangen van het imperfectum. In andere wijzen zijn er de uitgangen van het praesenspresens. De aoristus van deze groep werkwoorden is te onderscheiden van het praesenspresens door het verschil in de stam.
 
== Aoristus Passivuspassivus (Thetatischethetatische aoristus) ==
In zijn passieve vorm wordt de aoristus in het Grieks op een geheel eigen wijze gevormd. Men neemt de verbaalstam van het werkwoord en voegt daar een thèta aan toe (vandaar de naam thetatische aoristus) gevolgd door de bindklinkers en uitgangen.