Willem Witsen: verschil tussen versies

Willem Witsen was een zoon van de koopman in ijzer Jonas Jan Witsen (1819-1901) en Jacoba Elisabeth Bonekamp (1826-1873). Hij groeide op aan de Prinsengracht 530. In 1867 verhuisde de familie naar het [[Westeinde (Amsterdam)|Westeinde]], in het hoekhuis met de Nicolaas Witsenkade. Van 1876 tot 1884 nam hij tekenlessen aan de [[Rijksakademie van beeldende kunsten]] aan de Stadhouderskade; aanvankelijk 's avonds, vanaf 1878 voltijds. In die periode was hij bestuurslid van de naar de schutspatroon van de schilderkunst vernoemde [[kunstenaarsvereniging Sint Lucas]]. In 1880 werd hij vrijgesteld voor militaire dienst; zijn fysieke kenmerken werden genoteerd.<ref>[https://archief.amsterdam/indexen/militieregisters_1828-1940/voorbeeld/index.nl.html Stadsarchief Amsterdam Militieregister]</ref> Tot december 1881 verbleef hij samen met [[Piet Meiners]] in [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] om daar lessen te nemen. Witsen wilde stadsgezichten schilderen, maar in de trant van de [[Haagse School (schilderkunst)|Haagse school]]. Tussen 1882-84 woonde hij in de Govert Flinckstraat 82, toen nieuwbouw, samen met Piet Meiners. In 1885 richtte hij de [[Nederlandsche Etsclub]] op.<ref>{{Citeer web| url=http://www.dbnl.org/tekst/_nie002nieu06_01/_nie002nieu06_01_0007.htm| titel=''De Nieuwe Gids'' (1891) Jaargang 6}}</ref> In 1881 kocht zijn vader landgoed [[Ewijckshoeve]] bij [[Lage Vuursche]], waar Witsen in 1885 regelmatig verbleef, samen met [[Jacobus van Looy]]. Vanaf april 1887 werkte hij enkele maanden in het atelier van zijn vriend [[George Breitner]] aan de Oude Schans 5, met uitzicht op de [[Montelbaanstoren]]. Van 1888 tot 1891 verbleef Witsen in [[Camden (Londen)]]. Hier zag hij het werk van [[James McNeill Whistler (schilder)|James McNeill Whistler]] en kreeg hij interesse in fotografie. In 1891 keerde hij terug naar Amsterdam waar hij lid werd van kunstenaarsvereniging [[Arti et Amicitiae]].

Witsen behoorde tot [[de Tachtigers]], een groep jonge kunstenaars met grote artistieke en zelfs politieke invloed in de jaren tachtig van de 19e eeuw. Schilders als [[George Hendrik Breitner]], [[Isaac Israëls]], [[Eduard Karsen]] en [[Jan Veth]], de componist [[Alphons Diepenbrock]] en schrijvers als [[Lodewijk van Deyssel]], [[Albert Verwey]], [[Hein Boeken]], [[Frans Erens]] en [[Herman Gorter]] behoorden tot zijn directe vriendenkring. Het statige pand aan het Oosterpark, waar Israels werkte, werd in 1891 een ontmoetingsplek voor zijn vrienden. Hij was vooral goed bevriend met de dichter [[Willem Kloos (dichter)|Willem Kloos]], die een aantal gedichten aan hem had opgedragen in ''[[De Nieuwe Gids (Nederland)|De Nieuwe Gids]]'' van oktober 1888. Witsen publiceerde enkele kunstrecensies onder [[pseudoniem]] in ''De Nieuwe Gids''en steunde het maandblad financieel.

In 1890 had Witsen zich met de dichter en schrijver [[Betsy van Vloten]], de dochter van een hoogleraar en vrijdenker, verloofd. Zij leerden elkaar kennen bij [[Frederik van Eeden (schrijver)|Frederik van Eeden]], haar zwager. Hij huurde een kamer in Haarlem - waar Betsy woonde - maar hield ook zijn kamers in Londen aan. In 1893 trouwde het paar en betrok twee jaar later de villa ''Zonneberg'' in Ede. Witsen tekende in Laren (NH), Oisterwijk, en in 1898 in Rotterdam. Zijn prenten van Dordrecht maakte hij naar schetsen vanuit een roeibootje.<ref>{{Citeer web| url=http://www.kunstpedia.com/articles/351/1/Een-Amsterdamse-Impressionist-in-Dordrecht/Page1.html| titel=Jaap Versteegh (2008) Een Amsterdamse Impressionist in Dordrecht| dodeurl=ja| archiefurl=https://web.archive.org/web/20090107015433/http://www.kunstpedia.com/articles/351/1/Een-Amsterdamse-Impressionist-in-Dordrecht/Page1.html| archiefdatum=2009-01-07}}</ref> Het echtpaar kreeg drie zonen, maar hun huwelijk zou in juni 1902 worden ontbonden. Willem verhuisde van de Jacob van Lennepkade 63 naar de Overtoom 75. In september 1905 betrok Augusta Maria Schorr, de ex van zijn neef, de tweede verdieping op Oosterpark 82. In mei 1906 liet ook Witsen zich overschrijven. In april 1907 trouwden zij op huwelijkse voorwaarden. Hij schilderde bij Wijk bij Duurstede en [[Valkeveen]], maar gaf het fotograferen op.

De zwaarmoedige, tobberige Witsen was geen echte [[impressionisme|impressionist]]. Daarvoor zijn de vaak winterse voorstellingen onder sombere luchten wat te streng. Tijdens zijn eerste eenmanstentoonstelling, bij kunsthandel Van Wisselingh en Co. in 1895, wilde de verkoop van de donkere schilderijen aanvankelijk niet erg vlotten. Een paar jaar later, na zijn tweede tentoonstelling, bleken zijn Rotterdamse prenten, een Amsterdamse serie, enkele gezichten op Ede, maar vooral een serie aquarellen, een groot succes. Prijzen op de [[Wereldtentoonstelling van 1900|Wereldtentoonstellingen in Parijs]] en [[Wereldtentoonstelling van 1904|St. Louis]] bezorgden hem internationale belangstelling.

Verstilde Amsterdamse stadsgezichten, zoals die van de Herengracht en Leidsegracht, ''[[Turfschepen in de Oude Schans]]'' en ''[[Huizen langs de Oude Waal]]'' behoren tot zijn sterkste werk.<ref>{{Citeer web| url=http://www.rijksmuseum.nl/aria/aria_artists/00016980?lang=nl |titel=Willem Witsen, Rijksmuseum Amsterdam| bezochtdatum=26-01-2009}}</ref> Tussen 1910/11 en 1914 experimenteerde Witsen met een drijvend atelier om vanaf het water te kunnen werken. Dat is duidelijk te zien aan het lage gezichtspunt in veel van zijn werk, bijvoorbeeld ''[[Pakhuizen aan een Amsterdamse gracht op Uilenburg]]''. Hij maakte prenten en schilderijen van zijn [[Venetië (stad)|Venetiaanse]] indrukken opgedaan tijdens zijn korte verblijf in 1914. (Diverse van zijn prenten zijn spiegelbeeldig.) Hij experimenteerde met kleuretsen en [[aquatint|aquatinten]]en. Gedurende zijn hele carrière schilderde Witsen portretten en bloemstillevens.

Witsens in literair- en kunsthistorisch opzicht belangwekkende correspondentie staat op de site van de DBNL.<ref>{{Citeer web| url=http://www.dbnl.org/tekst/wits009brie01_01/ | titel=Volledige Briefwisseling DBNL}}</ref>. Als gevolg van de samenwerking tussen de [[Koninklijke Bibliotheek (Nederland)|Koninklijke Bibliotheek]] en een groot aantal instellingen zijn duizenden persoonlijke documenten en foto’s betreffende Witsen en zijn kring digitaal toegankelijk via de online beeldbank [[Het geheugen van Nederland]] onder de titel: ''Willem Witsen, Tachtiger in brief en beeld'' <ref>[http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/collecties/willem_witsen] ''Willem Witsen: Tachtiger in brief en beeld''. Het Geheugen van Nederland</ref>.

Het Witsenhuis is het voormalige [[atelier]] van Willem Witsen in Amsterdam. Daar werkten ook [[ Isaac Israëls]], Breitner en de beeldhouwster [[Saar de Swart]]. Witsen huurde een atelier vanaf 1891. Op 7 tot 11 november 1892 kwam [[Paul Verlaine]] op bezoek en schonk niet Witsen, maar Israels een dichtbundel.<ref>[http://www.onsamsterdam.nl/tijdschrift/jaargang-2017/55-tijdschrift/tijdschrift-jaargang-2017/3606-nummer-8-september-2017?showall=&start=2 Paul Verlaine in Amsterdam door Jessica Voeten]</ref> Kloos en Boeken betrokken een verdieping in het pand tot de eerste ondergebracht werd in een inrichting in Velp (1895). Vervolgens huurde Witsen het hele pand; zijn echtgenote in spé en haar nichtje, werden onderhuurster. Vanaf 1906 bewoonde hij het pand permanent. In het hoge atelier liet Witsen een tussenverdieping aanbrengen. In december 1924 kocht Maria Schorr, de weduwe, Oosterpark 82. Schorr stelde zich op als schatbewaarder van haar overleden echtgenoot; haar huis werd een kluis, vermeldt [[Jessica Voeten]], die als kind in het pand opgroeide als dochter van de dichter-vertaler [[Bert Voeten]] en de schrijfster [[Marga Minco]]. In 1934 is de weduwe acht maanden lang opgenomen geweest in de [[Valeriuskliniek]]. In 1936 bracht zij opnieuw een bezoek aan haar broer op Oost-Java. In 1940 schonk zij het pand aan de Nederlandse staat, bestemd als onderkomen van armlastige schrijvers. Aan de inrichting van de eerste verdieping is weinig veranderd en beperkt voor het publiek toegankelijk.

* [http://brieven-correspondenten-1900.huygens.knaw.nl/ Brieven van Albert Verwey en Willem Witsen, Huygens ING]