Conservatisme: verschil tussen versies

Essentieel stelt het conservatisme zich kritisch op tegenover het idee van [[maakbaarheid]] van de samenleving, zoals dat leeft in de [[ideologie]]ën van de [[Moderne Tijd|moderniteit]], [[liberalisme]] en [[socialisme]].

 

Over de inhoud van het politieke conservatisme zijn de meningen verdeeld. Doorgaans wordt echter de [[achttiende eeuw|18e-eeuwse]] staatsman [[Edmund Burke]] gezien als de grondlegger van het conservatisme, toen hij zich afzette tegen de [[Franse Revolutie]] in zijn ''Reflections on the French Revolution'' (1791) en pleitte voor politici met de "dispositie te behouden en de vaardigheid te verbeteren". Toch komt het conservatisme in een hoop soorten en maten voor, en verschillen conservatieve bewegingen van land tot land.

 

In de ethiek is conservatisme het standpunt toegedaan dat wat traditioneel groeit, intrinsieke merites heeft en het waard is om te behouden, omdat de traditie middels het beginsel van "[[trial-and-error]]" oftewel "gissen en missen" gevormd zou worden. Zij is dan het moeizame resultaat van beslissingen en compromis. Slechte of onwerkbare zaken zullen in die opvatting door de tijd heen in een traditionele samenleving weggefilterd worden. Conservatieven hebben om die reden een afkeer van ondoordachte [[innovatie]] en [[revolutie]]. Hiervoor in de plaats zetten zij organische ontwikkeling, "evolutie" (als antoniem van revolutie) en het [[historie|historisch]] gegroeide. Conservatieven kenmerken zich ook veelal door ethisch [[scepticisme]], het standpunt dat de menselijke [[rede]] niet toereikend is voor het vaststellen van [[Goed en kwaad|deugdelijke]] normen. Men kan zich daarom beter baseren op wat traditioneel gegroeid is dan op "abstracte" denkbeelden.

 

 

Hoewel het conservatieve oorspronkelijk afwijzend stond tegenover het [[nationalisme]], zijn conservatieven langzaam nationalistische of [[patriottisme|patriottistische]] standpunten gaan delen. Veel conservatieven in Europa zijn tegenwoordig aanhangers van de eigen [[natiestaat|nationale staat]], [[identiteit (eigenheid)|identiteit]] en [[cultuur]]. Trouw aan "[[God (christendom)|God]], [[Koning (titel)|Koning]] en [[Vaderlandsliefde|Vaderland]]" is in die zin een onversneden conservatieve houding. De verbinding tussen het nationalisme en het conservatisme was het sterkst in Duitsland. Sommige leden van de Konservatieve Revolution, zoals [[Carl Schmitt]], sloten zich later aan bij het Duitse fascisme, terwijl andere leden, zoals [[Stefan George]], juist afstand namen van de [[fascistisch]]e verwikkelingen. Weer andere conservatieven, zoals [[Claus Schenk von Stauffenberg]] en [[Dietrich Bonhoeffer]], kwamen zelfs in verzet tegen het nationaalsocialisme. In [[Spanje]] werkten de conservatieve [[carlisten]] samen met het bewind van [[Francisco Franco]]. Ook de conservatieve oud-premier [[José María Aznar]] was in zijn jeugdjaren een Spaanse [[falangisme (Spanje)|falangist]]. Veel, maar niet alle, [[Vlaams]] conservatieven staan afwijzend tegenover [[België]] en zijn nationale symbolen, waaronder de monarchie, en pleiten voor een [[Vlaanderen|Vlaamse nationale staat]]. Een minderheid binnen de Europese conservatieven is pan-Europees gericht, en streeft naar een Europese [[Bondsstaat|federatie]] van nationale of [[etnisch]]e groepen.

 

Het conservatisme in [[Nederland]] is geen monolithisch geheel en onder de schaarse conservatieven zijn toch een hoop verschillende invalshoeken te onderscheiden. Sommige Nederlandse conservatieven, zoals [[Joshua Livestro]], pleiten voor het behoud van [[jodendom|joods]]-[[christelijk]]e [[normen en waarden]] zoals die gegolden zouden hebben in de [[1950-1959|jaren vijftig]], die sinds de 'culturele revolutie' van de [[1960-1969|jaren zestig]] vaak met spruitjesgeur werden geassocieerd. Nederlandse conservatieven worden er nogal eens van beschuldigd door hun tegenstanders dat ze terug willen naar de jaren vijftig. Andere conservatieven wijzen echter ook die tijd af. Christelijke conservatieven leggen de nadruk op [[medisch-ethische kwesties]], zoals [[abortus]], [[euthanasie]] en het [[homohuwelijk]]. Weer andere conservatieven streven juist vooral naar een herstel van de [[nachtwakersstaat]] met minder overheidsinmenging en meer particulier initiatief en [[marktwerking]].

Conservatieve standpunten komen bij meerdere politieke partijen in Nederland naar voren, waaronder de partijen met een confessionele oorsprong. De partij [[Forum voor Democratie]] zou men op cultureel vlak conservatief kunnen noemen; op veel andere fronten wil de partij juist breken met de status quo. Het [[Christen-Democratisch Appèl|CDA]] heeft een christelijk-conservatieve en een liberaal-conservatieve (niet te verwarren met conservatief-liberale) vleugel. De [[ChristenUnie]] heeft een christelijk-conservatieve maar ook een christelijk-sociale vleugel; de [[Staatkundig Gereformeerde Partij|SGP]] is [[orthodox]]-[[protestants]] en staatkundig [[gereformeerd]] en kan met enige creativiteit betiteld worden als christelijk-conservatief; de [[Volkspartij voor Vrijheid en Democratie|VVD]] is een liberale partij, met conservatief- en progressief-liberale elementen; de [[Partij voor de Vrijheid]] van [[Geert Wilders]] is een VVD-afsplitsing die een conservatievere koers voert dan de VVD zelf.