Naafversnelling: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Repareer link naar doorverwijspagina met Zeusmodus, Mechanisme → Mechanisme (techniek) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 1:
Een '''naafversnelling''' is een versnellingssysteem voor [[fiets]]en dat geheel in de [[naaf]] van het achterwiel is weggewerkt. Hierdoor is het versnellingssysteem relatief onderhoudsarm.
[[Sturmey-Archer]] was in de 20e eeuw nog de bekendste producent van versnellingsnaven, maar dat is sindsdien veranderd.
== Werking ==
[[
Een naafversnelling werkt met een systeem van [[tandwiel]]en, een [[planeetwielmechanisme]]. Door het manipuleren van de [[versteller (fiets)|versteller]] aan het stuur, die via een [[bowdenkabel]] met het [[Mechanisme (techniek)|mechanisme]] is verbonden, worden de tandwielen geschakeld en verandert de [[overbrengingsverhouding]]. Er bestaan ook naven die worden bediend door even terug te trappen.
De basis van het [[planeetwielmechanisme]]
Epicyclische systemen zijn gebaseerd op het rollerprincipe; als we een plank (zwart) op twee rollen (blauw) leggen, zoals boven in de afbeelding, is de snelheid van de plank twee keer zo groot als die van de rollen. We voorzien alles van tanden, en rollen de bodem en de plank op tot een cirkel. Een planetair stelsel bestaat uit: een zonnewiel (geel), de planeetwielen (blauw) die gekoppeld worden in een stalen planeetwieldrager (rood), en een overkoepelend ringwiel (zwart). Het zonnewiel staat stil en de planeetwieldrager draait langzamer dan het ringwiel.
Regel 11 ⟶ 14:
Het planetair stelsel zit in een naaf; de naaf bevat een as, een naafhuis waar het wiel aan vastzit en een aandrijfkop waar het kettingwiel aan vastzit. De as zit vast in het frame; het zonnewiel zit vast op de as. We gaan nu schakelen door het naafhuis en de aandrijfkop te verbinden met de planeetwieldrager of het ringwiel. Als we de aandrijfkop verbinden met het ringwiel (snel), en de planeetwieldrager (langzaam) met het naafhuis hebben we een vertraging. Het kettingwiel gaat nu vaker rond dan het naafhuis. Als we de aandrijfkop verbinden met de planeetwieldrager (langzaam) en het ringwiel (snel) met het naafhuis, hebben we een versnelling. In de drieversnellingsbak bestaat niet alleen de mogelijkheid om te versnellen of te vertragen. In de tweede versnelling wordt de aandrijfkop direct aan het naafhuis gekoppeld. De driebak kent dus: 1. een vertraging, 2. een directe aandrijving, 3. een versnelling.
Grootte van de versnelling. Als zonnewiel en ringwiel Z resp. R tanden hebben, dan correspondeert met één omwenteling van de planeetwieldrager 1+Z/R omwentelingen van het ringwiel. De versnelling bedraagt dus Z/R ofwel 100 Z/R %.
Dat dit zo is kan als volgt worden ingezien. Draai het zonnewiel één omwenteling linksom, terwijl de planeetdrager wordt vastgehouden.
Het passeren van de Z tanden van het zonnewiel wordt door de (rechtsom draaiende) planeten doorgegeven aan het ringwiel, dat dus gelijkertijd rechtsom draait over eveneens Z tanden. Het ringwiel maakt dus een gedeelte Z/R van een hele omwenteling rechtsom. Draai vervolgens het hele mechanisme één omwenteling rechtsom. Dit resulteert in de volgende eindtoestand: Het zonnewiel is weer terug in zijn uitgangspositie. De planeetwieldrager was eerst gefixeerd, en maakte dus in totaal alleen die éne omwenteling rechtsom mee. Het ringwiel draaide eerst een gedeelte Z/R van een omwenteling rechtsom, en vervolgens nog een hele omwenteling, tezamen dus de gestelde 1+Z/R omwenteling.
Anders dan bij een [[derailleur]] verandert bij een naafversnelling de [[fietsketting]] niet van plaats. De ketting kan dus altijd in een rechte [[Kettinglijn (fiets)|kettinglijn]] blijven lopen. Een ander voordeel van een naafversnelling boven een derailleur is dat het tandwielsysteem opgesloten is in de behuizing van de naaf, en daar stof- en vochtvrij werkt. Ook kan daardoor beter voor smering worden gezorgd zodat met bijzonder weinig wrijving kan worden geschakeld.
Regel 38 ⟶ 23:
== Mogelijkheden ==
Het aantal versnellingen is 2 tot 14; het gangbaarst zijn de naven met 3, 5 en 7 versnellingen. Bij meer dan 3 versnellingen worden meerdere planetaire stelsels gecombineerd. Het grootste aantal van 14 versnellingen is te vinden in de [[Rohloff]] [[Speedhub 500/14]]. Er bestaat ook een naaf met traploze verstelling, de NuVinci; dit is echter een
In sommige ontwerpen wordt naast het versnellingsmechanisme ook een [[dynamo]] of een [[rem]]mechanisme in de naaf ingebouwd. Vaak is dat een [[trommelrem]] maar ook [[terugtraprem]]men komen voor. Een buitenbeentje is de kabelloze Torpedo tweeversnellingsnaaf Duomatic uit 1964 van [[Sachs|Fichtel & Sachs]]. Deze schakelt door even terug te trappen en remt door krachtig terug te trappen. In 1974 werd hier een zelf-schakelende versie uit ontwikkeld: de Automatic; het schakelen gebeurt op basis van vliegwielwerking. Rond 1980 is de productie van deze naven gestaakt. In 2011 heeft Sturmey-Archer een nieuwe versie van de Duomatic uitgebracht en de firma SRAM een nieuwe versie van de Automatic.
Regel 152 ⟶ 137:
|}
==
* {{en}}{{Cite web |url=http://www.sturmey-archer.com/userfiles/manuals/X-RD3-Parts-List.pdf |title=Handleiding met "exploded view" van de gangbaarste fiets-naafversnelling, 3 versnellingen met trommelrem |format=pdf}}
* SUTHERLAND'S HANDBOOK of COASTER BRAKES and INTERNALLYGEARED HUBS - SUTHERLAND PUBLICATIONS; ISBN 0-914578-08-1. Via: {{Cite web|url=http://sheldonbrown.com/sutherland.html|title= Sheldon Brown}}
Regel 164 ⟶ 144:
[[Categorie:Fiets]]
[[Categorie:Overbrenging]]▼
[[Categorie:Werktuig]]
▲[[Categorie:Overbrenging]]
| |||