IJs (water): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Wijzigingen door 213.125.45.234 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door MoiraMoira |
|||
Regel 7:
== Structuur ==
De meest voorkomende [[IJskristal|kristalvorm]] van ijs is [[Hexagonaal kristalsysteem|hexagonaal]] met ribben a = 452,12 [[picometer|pm]] en c = 736,66 pm. De [[ruimtegroep]] is P6<sub>3</sub>/mmc. Er bestaan echter ten minste vijftien verschillende vaste [[fase (stof)|fasen]] voor water, die in de wetenschap als ijs-I tot en met ijs-XV bekendstaan. Elk van deze soorten ijs is stabiel onder een andere combinatie van [[Druk (grootheid)|druk]] en [[temperatuur]]. De [[kristalstructuur]] van de verschillende soorten ijs is niet eenvoudig te bepalen, niet het minst omdat het erg moeilijk is om een enkel geïsoleerd kristal te analyseren.
== Fysische eigenschappen ==
Een unieke eigenschap van ijs is dat het bij de [[Smelten (vloeistoffysica)|smelttemperatuur]] een ca. 10% lagere dichtheid heeft dan vloeibaar water. Door de beperkingen die de [[waterstofbrug]]gen aan de watermoleculen opleggen ([[Viervlak|tetraëdrische]] omringing van de moleculen) in combinatie met het kristalrooster is het niet mogelijk een dichtere vaste stapeling te verkrijgen. In de [[thermodynamica]] heeft de lage dichtheid van ijs tot gevolg dat het onder hogere druk een lagere smelttemperatuur heeft; een vrij unieke eigenschap.
De lagere dichtheid van ijs heeft als gevolg dat ijs op water blijft drijven, en daardoor een isolerende laag vormt die ondiep water in de winter voor totale bevriezing behoedt. Dit heeft waarschijnlijk een grote rol gespeeld bij het ontstaan van het leven op aarde. Water krijgt vanaf 275 watermoleculen de typische ijskristalstructuur.<ref>Pradzynski, C. (2012). ''A Fully Size-Resolved Perspective on the Crystallization of Water Clusters.'' {{DOI|10.1126/science.1225468}}</ref>
== Voorkomen ==
IJs komt in grote hoeveelheden voor op [[Antarctica]] en [[Groenland]], vormt vele [[gletsjer]]s en bedekt vele hoge bergketens. Deze ijslagen worden gevormd door neerslag in vaste vorm, en kunnen over een termijn van honderdduizenden jaren worden opgebouwd; in de klimaatanalyse vormen uitgeboorde [[cilinder (meetkunde)|cilinders]] uit deze ijslagen met hun ingesloten luchtbellen de beste historische archieven voor de samenstelling van de lucht over de eeuwen.
Vorming en smelting van de grote ijslagen heeft een grote invloed op onze planeet:
* Het ijs reflecteert een groot deel van de binnenkomende zonnestraling waardoor de atmosfeer koeler is
* Als er veel landijs is is het zeeniveau laag; als dit ijs smelt stijgt het zeeniveau
IJs dat zich op de bodem van een waterbekken bevindt, wordt [[grondijs]] genoemd. Een [[IJsplateau|ijsplateau]] (of ijsplaat, ijsbarrière, schelfijs of ijsschol) is een stuk ijs dat in zee drijft na te zijn losgeraakt van een gletsjer of [[IJskap|ijskap]].
== Zie ook ==
* [[Consumptie-ijs]]
* [[IJsbloemen]]
* [[IJskristal]]
* [[IJssculptuur]]
* [[Natuurijs]]
* [[Pancake ice]]
* [[IJshaar]]
==Afbeeldingen==
<gallery>
Bestand:Arctic ice melt.jpg|IJs op de pool
Bestand:Frozen_Smith_Mountain_Lake.jpg|Dichtgevroren meer
Bestand:Blok ijs.JPG|Blok ijs, ca. 20 cm lang
Bestand:FrozenFountainJardinLuxembourg.JPG|Een bevroren fontein in Parijs
</gallery>
{{Appendix}}
{{commons|Ice|IJs}}
[[Categorie:Vorm van water]]
[[Categorie:IJs| IJs]]
[[Categorie:Glaciologie]]
| |||