Rij (wiskunde): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Wijzigingen door 81.241.40.40 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door InternetArchiveBot
Madyno (overleg | bijdragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 3:
In de [[wiskunde]] is een '''rij''' een opeenvolging van objecten, ''elementen of termen van de rij'' genoemd. Vaak worden de elementen genummerd, met als nummer steeds een [[geheel getal]], en wel opeenvolgend en oplopend. Het nummer van een element in een rij wordt meestal als ''index'' genoteerd. Een rij kan uit [[Eindige verzameling|eindig]] of [[aftelbaar]] oneindig veel elementen bestaan. De objecten die in een rij kunnen staan, zijn net zo algemeen als de [[Element (wiskunde)|elementen]] van een [[Verzameling (wiskunde)|verzameling]] en een object kan meer dan één keer als element voorkomen. Voor een eindige rij nummert men gewoonlijk met de getallen 1 tot en met een zekere ''N'', hoewel de index van het eerste element soms ook anders gekozen wordt. De elementen van een oneindige rij met een eerste element worden gewoonlijk genummerd met de getallen 1, 2, ... Ook in dit geval wordt als eerste index wel een ander getal gekozen. Een oneindige rij zonder eerste element, maar wel een laatste, nummert men met de gehele getallen, vaak tot en met 0. Is er noch een eerste element, noch een laatste, dan vindt de nummering plaats met de gehele getallen.
 
Een eindige rij met ''<math>N''</math> elementen wordt meestal weergegeven als
:<math>(a_1, a_2, \ldots, a_N),</math>
 
Regel 13:
 
en een rij zonder eerste en laatste element als
 
:<math>(\ldots,a_{-2}, a_{-1}, a_0, a_1, a_2, \ldots)=(a_n)_{n=-\infty}^\infty=(a_n)_{n\in\Z}</math>
 
==Formeel==
Een '''oneindige rij met eerste element''' is een [[afbeelding (wiskunde)|afbeelding]] met domein <math>\{1, 2, 3, ...\ldots\}.</math> Het argument is het [[rangnummer]]. Een '''eindige rij''' van ''<math>k''</math> elementen is een afbeelding met domein <math>\{1, 2, 3, ...\ldots, ''k''\},</math> zie ook [[tupel]]. Een '''oneindige rij met laatste element''' is een afbeelding met domein <math>\{...\ldots, -2, -1, 0\}.</math> Een '''tweezijdig oneindige rij''' is een afbeelding met domein <math>\Z</math>. Met een rij in ''<math>V''</math> wordt bedoeld dat het [[codomein]] ''<math>V''</math> is. De [[Beeld (wiskunde)|beeld]]en worden ''elementen van de rij'' genoemd. De afbeelding hoeft niet [[injectief]] te zijn, dat wil zeggen dat een element van <math>V</math> meer dan één keer in de rij kan voorkomen.
 
Een rij wordt wel genoteerd als <math>(a_n)_{n=M}^N</math>, met <math>N - M\ge ≥ -1,</math> inclusief de mogelijkheid <math>M=-\infty</math> en/of <math>N=\infty</math>. In het geval van een oneindige rij met eerste element, met ''<math>r''</math> de betreffende afbeelding, geldt dan <math>a_n=r(n-M+1)</math>. Op de plaats van <math>a_n</math> kan ook expliciet een uitdrukking in ''<math>n''</math> staan. Zo is er bijvoorbeeld de rij <math>(n^2)_{n=3}^\infty,</math>, die onder meer ook genoteerd kan worden <math>((n+2)^2)_{n=1}^\infty.</math>. Als de eerste elementen van een rij al suggereren hoe die verdergaat, en dat inderdaad het geval is, wordt een rij ook wel genoteerd door opsomming van die eerste elementen, gevolgd door puntjes. Zo kan de genoemde voorbeeldrij ook genoteerd worden (9, 16, 25, ...). Bij een tweezijdig oneindige rij (dus een afbeelding met domein <math>\Z</math>) wordt, indien niet anders aangegeven, met de variabele buiten de haakjes het argument van de afbeelding bedoeld. <math>(n^2)_{n=-\infty}^\infty</math> is dus een andere tweezijdig oneindige rij dan <math>((n+2)^2)_{n=-\infty}^\infty</math>. Een notatie als (..., -4, -1, 0, 1, 4, ...) is niet eenduidig, omdat er niet uit blijkt bij welk element het argument 0 is.
 
In plaats van de notatie <math>(a_n)_{n=M}^\infty</math> wordt ook wel de notatie <math>(a_n)_{n\ge M}</math> gebruikt.
Regel 35 ⟶ 34:
:<math>x_{32}=32^2=1024.</math>
 
Een bekend voorbeeld van een [[recursie]]f gedefinieerde rij is de [[rij van Fibonacci]], <math>(f_n)_{n=1}^\infty</math>, gedefinieerd door <math>f_1 = 1</math>,\ <math>f_2 = 1</math> en <math>f_{n}f_n = f_{n-2}+f_{n-1}</math> voor elke <math>n>2</math>. Merk op dat er twee beginwaarden moeten worden gegeven om het recursieve proces op gang te krijgen.
 
Niet voor elke getallenrij bestaat een wiskundige formule waarmee men een element kan uitrekenen. Het bekendste voorbeeld hiervan is de rij van [[priemgetal]]len, waarvan element ''<math>n''</math> slechts beschreven kan worden als het ''<math>n''</math>-de priemgetal.
 
Een voorbeeld van een rij met elementen buiten de wiskunde is de (eindige) rij, beginnend met een bepaald persoon en verder bestaande uit mannelijke personen, waarin elk volgend element de vader is van het vorige.
Regel 56 ⟶ 55:
 
dus met
:<math> y_n=\tfrac1n </math>.
Deze rij convergeert naar het getal 0, omdat de getallen uit de rij willekeurig dicht bij het getal 0 komen. Men noteert
:<math>\lim\limits_{n\to\infty}y_n=0.</math>
 
== Divergentie ==
Regel 75 ⟶ 74:
***Nu zeggen we simpelweg dat de rij divergeert.
 
;Als de rij uit elementen van een willekeurige [[metrische ruimte]] ''<math>V''</math> bestaat.
*De rij is geen [[cauchyrij]], de rij divergeert.
*De rij is een cauchyrij, maar de elementen van de rij naderen naar een buiten <math>V</math> gelegen waarde. De rij heeft geen limiet in ''<math>V''.</math>
**Bijvoorbeeld: ''<math>V''</math> is het reële interval <math>(0,\infty)</math> en de rij is <math>1, \tfrac12, \tfrac13, \tfrac14, \ldots </math>
 
== Monotonie ==
Regel 96 ⟶ 95:
 
==Topologische ruimten met oneindig als element==
In <math>\overline{\R}</math> en <math>\widehat{\mathbb{R}}</math> (zie [[Oneindigheid#Topologische_ruimten_met_oneindig_als_element|topologische ruimten met oneindig als element]]) geldt voor een rij met een oneindige limiet (net als voor een rij met een eindige limiet) dat deze rij convergent is.
 
== Zie ook ==