Piano (instrument): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Martix (overleg | bijdragen)
k Nu is-tie weer *precies* zoals ie was voor het vandalisme
aparte alinea's
Regel 23:
 
Pianoforte betekent in het Italiaans letterlijk ''zacht (en) sterk''. Doordat de kracht<ref>Noot: De snelheid van de massa van de hamerkop is uiteindelijk bepalend voor de energie die de snaar in trilling brengt.</ref> waarmee een hamer van het speelmechaniek de snaren bespeelt, afhangt van de wijze van bespelen van een toets,<ref>Noot: De snelheid die men de toets geeft bepaalt uiteindelijk hoe snel de hamer de snaar raakt, hetgeen door middel van diverse technieken gerealiseerd kan worden, zoals gebruik van spierspanning, beweging, en gebruik van het gewicht dat men met een bepaalde snelheid vanuit de arm via de hand en vinger doorgeeft aan de toets</ref> kan elke toon afzonderlijk zowel luid als zacht (en de nuances daartussen) gespeeld worden. Dit ontbrak bij de voorlopers van de piano, waaronder bijvoorbeeld het [[klavecimbel]]. Later werd de naam verder ingekort tot piano; tegenwoordig heeft de term [[pianoforte]] de betekenis gekregen van "authentiek instrument" van de barok- en klassieke periode. Soms ziet men ook wel de term '''fortepiano''', wanneer men de voorloper van de moderne piano bedoelt. <br>
In het Italiaans is de gewone term nog steeds ''pianoforte'', de vleugelpiano heet ''pianoforte a coda'', letterlijk piano met staart. Het Russisch spreekt omgekeerd van ''fortepiano'' als algemene naam voor de moderne piano ''(pjanino)'' of vleugel ''(royal’royal)''.
 
==Buffetpiano en vleugel==
Regel 34:
 
== Geschiedenis ==
De piano is tussen [[1698]] en [[1709]] door [[Bartolomeo Cristofori]] in [[Florence (stad)|Florence]] uitgevonden, en heette toen ''Gravicembalo col piano’e forte'', [[pianoforte]], [[Fortepiano (instrument)|fortepiano]], of [[hammerklavier]]. [[Gottfried Silbermann|Silbermann]] was een van de eerste Duitse pianobouwers, en [[Johann Sebastian Bach]] heeft ook al kennis gehad van diens instrumenten. De vernieuwing van [[klavecimbel]] naar pianoforte was enorm, er was een nieuw type instrument ontwikkeld, dat een totaal andere klank had. Aanvankelijk waren de hamertjes met hard leer omspannen, later werd dat vervangen door het zachtere samengeperste vilten hamertje, wat grote invloed op de klank had, en een rondere meer zangerige toon opleverde. Het mechaniek werkte aanvankelijk als volgt: Drukte men een toets in, dan sloeg een hamertje tegen een [[snaar (muziek)|snaar]]. Dat was een vernieuwing, want tot die tijd kende men alleen hetde door een toets getokkelde snaar principe. Bij het [[stoss-mechaniek]] (het latere Engelse mechaniek) zit de hamer op een aparte hamerlijst, bij het [[prell-mechaniek]] (werd later het Duitse of Weense mechaniek) is de hamer onmiddellijk op het achtereinde van de toets bevestigd. Dit mechaniek speelde veel lichter dan het stoss-mechaniek.

[[Broadwood & Sons|Broadwood]] kreeg het patent op de uitvinding van het pedaal in 1783. Sindsdien hadheeft elke piano twee of drie pedalen. In beide gevallen was hetHet ''linkerpedaal'' dient om de toon zachter te laten klinken, en het ''rechterpedaal'' om de toondempers te latenlichten zodat de tonen doorklinken als de toets wordt "galmen"losgelaten. HadHeeft een piano drie pedalen, dan waskan het ''middelste'' pedaal heteen repetitiepedaal.studiepedaal Hetzijn, repetitiepedaalwat zorgdezorgt voor een nogal muffe klank, maarwaarbij zo hadden jede buren er geen last van. Vooral niet als je thuis een net gecomposeerd lied ging spelen, dat voor hen klonk als raargehinderd gerammelworden.<ref>Worner, K., ''Geschiedenis van de muziek'', 1977, Spectrum</ref><ref>Kloppenburg, W., ''Van monochord tot moderne vleugel'', Broekmans & Van</ref> Heeft een vleugel een middelste pedaal, dan dient dat om de dempers te lichten van de toetsen die op dat moment ingedrukt zijn, maar niet de andere dempers.

In 1822 vond [[Sébastien ErardÉrard|ErardÉrard]] het repetitiemechaniek uit ([[Echappement (mechaniek)|mechanisme à double échappement]]), waarbij de hamer na de aanslag niet in de rusttoestand terugvalt, doch halverwege wordt opgevangen door een met leer bespannen vanger.

Het voordeel was dat er nu sneller achtereen op dezelfde toets kon worden gespeeld ofwel gerepeteerd. Het [[Pantserraam|gietijzeren raam]] en het kruissnarige systeem werden voor het eerst in Amerika toegepast. Hierdoor konden er ook grotere spanningen op de snaren komen dan bij de houten frames van voor die tijd, wat resulteerde in krachtiger fortes en betere [[Stemmen_(muziek)|stembaarheid]].
 
In de 18e en 19e eeuw werd de piano een steeds geliefder object en nam het instrument een grote vlucht onder de gegoede burgerij. Op een piano kon men arrangementen van symfonieën spelen, of salonesque stukken, en het was een bron van burgerlijk vertier. Pianoles werd voor velen een deel van de muzikale opvoeding. Dit is ook de periode waarin een zeer aanmerkelijk deel van de pianoliteratuur werd geschreven. In de 20e eeuw is de piano een volwaardig instrument geworden, hoewel de concurrentie van geluidsdragers veel van de oorspronkelijke functie overnam. Desondanks bleef de pianomuziek een populair genre, tot op de dag van vandaag.
 
== Modern mechaniek ==
[[File:RestenVanPianoNaVal2.jpg|thumb|Onderdelen van een piano.]]
De klank van een piano ontstaat wanneer een pianist toetsen indrukt, die via een mechanisme de hamers tegen de snaren slaan.
 
Regel 99 ⟶ 105:
* [[Broadwood & Sons]], Brits
* [[Piano's Maene|Chris Maene]]
* [[Sébastien ErardÉrard|ErhardÉrhard]], Frans (merknaam ErardÉrard)
* [[Fazioli]], Italiaans
* [[Feurich]], Duits