|
| landvlag = {{NL-VLAG}}
| provincievlag =
| naam = West-FrieslandWestfriesland
| flag = West-Friesland vlag.svg
| vlagartikel = Vlag van West-FrieslandWestfriesland
| coa = West-Friesland wapen.svg
| wapenartikel = Wapen van West-FrieslandWestfriesland
| map = West Friesland-Position.png
| provincie = {{NL-vlag|Noord-Holland}}
| gemeenten = 13
| religie = [[Rooms-katholieke Kerk|Katholiek]] 30% <br /> [[Protestant]] 9,8%
| volkslied = [[West-FriesWestfries volkslied|Dut is ut land]]
| talen = [[Nederlands]]
| dialecten = [[West-FriesWestfries (dialectgroep)|West-FriesWestfries]]
}}
'''West-FrieslandWestfriesland''' is een [[Lijst van Nederlandse streken|regio]] in het noorden van de [[Nederlandse provincies|provincie]] [[Noord-Holland]], omsloten door de [[Westfriese Omringdijk]] en gelegen ten zuiden van de [[Wieringermeer]]. [[Hoorn (Noord-Holland)|Hoorn]], [[Enkhuizen]], [[Medemblik (stad)|Medemblik]] en [[Schagen (plaats)|Schagen]] zijn de belangrijkste plaatsen in de regio. Een gedeelte van de gemeente [[Alkmaar (gemeente)|Alkmaar]] valt binnen de Westfriese Omringdijk. De binnenstad van Alkmaar behoort niet tot West-FrieslandWestfriesland.
== Gemeenten ==
== Karakter ==
West-FrieslandWestfriesland heeft voornamelijk een agrarisch karakter, met lange [[lintdorp]]en. In West-FrieslandWestfriesland is een aantal grotere plaatsen zoals Hoorn (centrumfunctie voor West-FrieslandWestfriesland), Heerhugowaard, Enkhuizen, Schagen en Medemblik. Vooral de havenplaatsen Hoorn en Enkhuizen hebben een historisch karakter, hetgeen zij te danken hebben aan de [[Vereenigde Oostindische Compagnie|VOC]]. Heerhugowaard, daarentegen, is vooral gegroeid door aangemerkt te zijn als [[groeikern]], inclusief [[VINEX|VINEX-wijken]].
Binnen de regio is ook de [[watersport]] van economisch belang, dit doordat de regio aan het [[IJsselmeer]] en het [[Markermeer]] ligt. De stad [[Medemblik (stad)|Medemblik]] heeft meerdere jachthavens en hier vindt tevens de [[Spa Regatta]] plaats, Enkhuizen en Hoorn hebben ook meerdere havens.
== Dialect ==
[[Bestand:Taalwf.png|thumb|Gebruikte taal in percentages|300px]]
{{Zie hoofdartikel|West-FriesWestfries (dialectgroep)}}
In West-FrieslandWestfriesland spreekt men het [[West-FriesWestfries (dialectgroep)|West-FrieseWestfriese dialect]]. Behalve de dialecten van het eigenlijke West-FrieslandWestfriesland binnen de omringdijk worden ook het [[Tessels]] en het [[Wierings]] als West-FriesWestfries beschouwd, zij het als conservatieve vormen van het dialect.
Het dialect kent variaties van dorp tot dorp, maar heeft opvallende algemene kenmerken, zoals het gebruik van ''sk-'' in plaats van ''sch-'' en andere grammaticale en lexicale opvallendheden. Over de plaats van het West-FriesWestfries in ons taalgebied is veel discussie. Vaak wordt verwezen naar een aantal opvallende overeenkomsten met het [[Friese talen|Fries]]. Vanouds wordt er dan ook van uitgegaan dat het West-FriesWestfries een van [[Oudfries]] afgeleide taalvorm is, die veel meer dan het echte Fries door het [[Hollands (dialect)|Hollands]] is beïnvloed. Sommige spreken zelfs van een [[overgangsdialect]]. Andere taalwetenschappers noemen de overeenkomsten met het Fries eerder toevallig. Ook tegenwoordig is er nog veel discussie over de juiste indeling van het West-FriesWestfries – zie verder het hoofdartikel over het [[West-FriesWestfries (dialectgroep)|West-FrieseWestfriese dialect]].
== Religie ==
[[Bestand:Religiewf.png|thumb|Religies in percentages|300px]]
Zoals ook in andere delen van Nederland boven de rivieren, is het merendeel van de West-FrieseWestfriese bevolking niet religieus. Van de minderheid in West-FrieslandWestfriesland die gelovig is, is de grootste groep gelovigen rooms-katholiek. West-FrieslandWestfriesland, [[Twente]] en de [[Achterhoek]] zijn regio's buiten het zuiden van Nederland waar de rooms-katholieke kerk meer aanhangers heeft dan de protestantse kerken tezamen (alhoewel ook in die regio's het aantal niet-gelovigen de grootste groep is).
Na de rooms-katholieke kerk (28%) is in West Friesland de protestantse Kerk het grootst (12%). Daarna volgt de islam (2%) en overige geloven (2%).{{Bron?||2010|06|22}}
== Historisch ==
[[Bestand:West-Frise.jpg|thumb|West-FrieslandWestfriesland in de 17e eeuw]]
{{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van West-FrieslandWestfriesland}}
Een van de oudste sporen van bewoning in de regio is gedateerd in de [[Nieuwe Steentijd]] met de vondst van een skelet ([[Cees de steentijdman]]).
In de oudheid deelde de rivier het ''[[Vlie|Flehi]]'', die in de [[Waddenzee]] uitmondde, [[Friesland in brede zin|Friesland]] in een oostelijk en westelijk deel. Door [[kustafslag]] van het [[Almere (meer)|Almere]] verdween een deel van de gouw [[Westflinge]].
Historisch is de betekenis van ''West-FrieslandWestfriesland'' (of soortgelijke uitdrukkingen) meerdere malen verschoven.
In de Middeleeuwen werd het gebied tussen het [[Zwin (zeearm)|Zwin]] en het [[Vlie]] vaak aangeduid als ''[[West-Frisia]]'' of ''[[Fresia (Friesland)|Frisia]]'' ten westen van het Vlie. De eerste vermelding van West-FrieslandWestfriesland onder deze naam, ''occidentalis Fresia'', stamt uit [[1101]]. Dit betreft echter een geografisch kleiner gebied ter onderscheiding van Holland, dat dat jaar ook voor het eerst genoemd wordt.
Vanaf de 11e eeuw was dit West-FrieslandWestfriesland gedurende drie eeuwen een ''de facto'' [[autonomie|autonome]] [[heerlijkheid (bestuursvorm)|heerlijkheid]], de [[Friese Vrijheid]], aangezien de [[West-FriezenWestfriezen]] zich niet aan de [[graven van Holland]] wilden onderwerpen. Men spreekt in dit verband wel van een 'boerenrepubliek'. Nadat [[Floris V van Holland|graaf Floris V]] West-FrieslandWestfriesland veroverd had, volgden opstanden die onder [[Jan I van Holland|graaf Jan I]] door [[Jan III van Renesse]] in [[1297]] met de [[West-FrieseWestfriese Oorlogen#Slag bij Vronen|slag bij Vronen]] werden onderdrukt. Sedert die tijd is West-FrieslandWestfriesland een deel van het [[graafschap Holland]]. De naam West-FrieslandWestfriesland wordt dan gebruikt voor de twee [[baljuw]]schappen binnen de [[Westfriese Omringdijk]], de betekenis die het nu nog heeft, maar men duidde er ook wel het gehele [[Noorderkwartier]] buiten [[Kennemerland]] mee aan, zoals bij de [[Staten van Holland en West-FrieslandWestfriesland]].
== Volksgebruiken ==
In West-FrieslandWestfriesland is vooral [[luilak]] nog een traditie die is behouden. Luilak valt altijd op de zaterdag voor [[Pinksteren]] en het gaat er vooral om de mensen wakker te maken door herrie te maken. Een tweede folkloristische traditie is het [[ringsteken]], dat onder andere in deze regio vaak plaatsvindt. Het Nederlands kampioenschap ringsteken vindt traditiegetrouw plaats in de stad Hoorn. Ook wordt er nog altijd trouw op 11 november [[Sint-Maarten (feest)|Sint-Maarten]] gelopen.
== Friese invloed ==
West-FrieslandWestfriesland heeft lange tijd tot het Friese grondgebied behoord, dit is terug te zien in het dialect, namen en nog een aantal kenmerken. De namen Iefie en Aafje zijn bijvoorbeeld echte West-FrieseWestfriese namen, deze namen stammen af van de Friese namen Iefke en Aafke. In het West-FrieseWestfriese dialect zijn ook veel overeenkomsten te vinden met de Friese taal, een paar voorbeelden zijn: algedurig (WF) en algeduerigen (FRY), beide woorden betekenen voortdurend. Ook is er het woord pop, dat zowel in het West-FriesWestfries als in het Fries baby betekent. Het Friese en het West-FrieseWestfriese landschap hadden ook veel overeenkomsten, een gedeelte is daar nog van bewaard gebleven, maar door de ruilverkaveling in vooral West-FrieslandWestfriesland is veel van hetzelfde landschap verloren gegaan.
In West-FrieslandWestfriesland vindt men veel [[stolpboerderij]]en. Deze stolpboerderijen behoren tot de [[Noordelijke huisgroep]], een boerderijtype dat tevens voorkomt in Friesland en Groningen. In Friesland vindt men de zogenaamde [[stelpboerderij]]en. Net als de stolpboerderij bevinden zich het woongedeelte en het werkgedeelte onder één dak.
== Samenwerkingsregio ==
West-Friesland (in deze context vaak gespeld als ''Westfriesland'') is daarnaast een samenwerkingsregio in de regio West-FrieslandWestfWestfriesland. Het gebied komt overeen met het ''Streekplan voor Westfriesland-Oost'' van de [[Noord-Holland|provincie Noord-Holland]] uit 1969 en omvat de gemeenten [[Drechterland (gemeente)|Drechterland]], [[Enkhuizen]], [[Hoorn (Noord-Holland)|Hoorn]], [[Koggenland]], [[Medemblik (gemeente)|Medemblik]], [[Opmeer]] en [[Stede Broec]].
De regio is een overblijfsel van het in 2005 opgeheven [[Samenwerkingsorgaan Westfriesland]] (SOW), een in 1968 opgerichte [[gemeenschappelijke regeling]] waarin de aangesloten gemeenten samenwerkten op het gebied van openbare diensten, zoals de [[politie]], de [[brandweer]] (Regionale Brandweer Westfriesland), gezondheidszorg (GGD Westfriesland) en het ophalen van huisvuil (Centraal Afvalverwijderingsbedrijf, waarin ook de gemeente [[Wieringermeer]] deelnam). De meeste hiervan zijn inmiddels op een grotere schaal met andere regio's gefuseerd of verzelfstandigd. Hiermee kwam de grond voor het SOW te vervallen, en het SOW werd op 1 januari 2005 opgeheven.<ref>[http://www.nieuwsbank.nl/inp/2004/12/14/F069.htm SOW houdt op te bestaan], gemeente Hoorn, 14 dec 2004</ref> Enkele onderdelen van het voormalige SOW vormen thans zelfstandige gemeenschappelijke regelingen, waarin deze gemeenten deelnemen (onder meer het Recreatieschap Westfriesland en WerkSaam, dat de participatiewet uitvoert).
{{Zusterproject klein
| commons = Category:West Friesland
| commons titel = West-FrieslandWestfriesland
}}
* [[Luilak]]
{{Appendix|1=alles|2=
* {{Aut|Nierop, H. van}} (1999): ''Het verraad van het Noorderkwartier : oorlog, terreur en recht in de Nederlandse Opstand'', Bakker, Amsterdam, pp. 22–23.
* [http://www.westfriesgenootschap.nl westfriesgenootschap.nl - Vereniging die zich inzet voor het behoud en de ontwikkeling van de cultuur en de historie van West-FrieslandWestfriesland]
* [https://web.archive.org/web/20060101011709/http://home.tiscali.nl/~wr2777/West-Friesland.htm#Late%20Middeleeuwen%20%281050%20-%201500%20AD%29 Het ontstaan van West-FrieslandWestfriesland]
* [http://www.westfriesarchief.nl westfriesarchief.nl - Historische informatiecentrum voor (oostelijk) West-FrieslandWestfriesland]
----
{{References}}
}}
{{Navigatie West-FrieslandWestfriesland}}
{{Navigatie landstreken Noord-Holland}}
{{Coor title dms|52|41|0|N|5|00|0|E|scale:200000_region:NL}}
[[Categorie:West-FrieslandWestfriesland| West-FrieslandWestfriesland (regio)]]
| 