Waarneming (perceptie): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
versie van Rembert Andy van 7 nov 2017 10:17 (50326844) teruggeplaatst |
||
Regel 14:
Waarneming hoeft niet altijd gepaard te gaan met een bewuste beleving. Soms worden objecten waargenomen of geluiden gehoord (dat wil zeggen dringen zij tot de hersenen door) zonder dat men zich daarvan bewust is. Dit wordt [[impliciete waarneming]] genoemd. Men heeft bijvoorbeeld ontdekt dat een woord dat heel kort wordt aangeboden (zodat men het niet doorheeft, bijvoorbeeld HOND) de herkenning van een woord dat kort daarop volgt, kan beïnvloeden. Het tweede woord wordt namelijk sneller herkend als het eerste woord qua betekenis verwant is aan het tweede woord (zoals bij POES, in beide gevallen gaat het om huisdieren). Het eerste woord heeft dan als het ware de hersenen al 'klaargezet'. Dit verschijnsel wordt ook wel [[Priming (geheugen)|priming]] genoemd. Een ander voorbeeld van onbewuste waarneming is ontleend aan neurologie en heet [[blindzien]]. Blindzien wil zeggen dat sommige patiënten met een beschadiging in hun [[visuele schors]], het visuele projectiegebied in de hersenen) reageren op visuele prikkels die in het blinde deel van hun [[gezichtsveld]] worden aangeboden. Deze patiënten hebben geen besef van de aangeboden prikkels, maar reageren er toch op.
=== Sociale perceptie ===
Soms wordt de term perceptie ook gebruikt bij het waarnemen en interpreteren van vormen van gedrag, processen of relatievormen die men in de samenleving kan tegenkomen. Men spreekt dan van [[sociale perceptie]] of [[interpersoonlijke perceptie]]. Onder sociale perceptie valt een proces als het vormen van een mening over een ander persoon. Deze vorm van perceptie kan worden gekleurd door onze eigen ervaringen, culturele achtergrond, levensgeschiedenis en persoonlijkheidskenmerken. De mening die wij over anderen hebben kan negatief of positief gekleurd of [[Vooroordeel|bevooroordeeld]] zijn. Soms kan een persoon als te positief worden beoordeeld op grond van zijn uiterlijk. Dit wordt ook wel het [[halo-effect]] genoemd.
== Waarnemingsvraagstukken ==
=== Wat komt eerst in de waarneming? ===
Het lijkt logisch dat de informatiestroom van zintuigen naar de hersenen begint bij de analyse van elementaire kenmerken, en dan geleidelijk overgaat naar verwerking van meer complexe eigenschappen. Een woord kan bijvoorbeeld pas worden herkend als de meer basale kenmerken (zoals letters) eerst zijn verwerkt in de hersenen. Het leesonderwijs aan kleuters is op dit principe gebaseerd. Toch blijkt dit principe niet altijd op te gaan. Een interessant vondst uit de [[Functieleer|experimentele psychologie]] is het [[woordsuperioriteit]]seffect. Als men proefpersonen vraagt zo snel mogelijk aan te geven met welke letter een woord begint, dan doen zij dat sneller als het een echt woord betreft (zoals AUTO) dan een nepwoord (AXHO), of zelfs als de letter los voorkomt (A). Kennelijk is het zo dat het brein als heel snel de context van de letter heeft waargenomen. De informatiestroom lijkt in dit geval eerder omgekeerd, van complex naar elementair, te lopen.
=== Het bindingprobleem ===
Een nog niet opgelost probleem is hoe en waar in de hersenen waarneming van objecten tot stand komt. Hoe zijn de hersenen bijvoorbeeld in staat de elementaire kenmerken van een gezicht of een tafel zoals vorm en kleur samen te voegen tot een geheel? Dit probleem noemt men in de neurobiologie het [[bindingsprobleem]]. Vermoedelijk is het zo dat de kleinere gebiedjes (verzamelingen van zenuwcellen) in de hersenen waar elementaire kenmerken worden geanalyseerd, met elkaar samenwerken. Dit principe heet [[ensemblecodering]]. Een andere mogelijkheid, die echter minder waarschijnlijk lijkt, is dat de waarneming van het complexe object plaatsvindt in een enkele 'supercel'. Dit laatste wordt ook wel de [[Representatie (psychologie)|grootmoederceltheorie]] genoemd.
| |||