Communistische Partij van Nederland: verschil tussen versies

De illegale CPN werd fel vervolgd. De Duitsers en de politie konden de actieve CPN-leden betrekkelijk makkelijk opsporen doordat de Nederlandse regionale inlichtingendiensten meteen na de Nederlandse capitulatie hun vooroorlogse [[infiltrant]]en in de partij ook voor de [[Sicherheitsdienst]] inzetten. Zo heeft de infiltrant Van Soolingen, actief sinds 1923 en tot maart 1945, in Den Haag honderden mensen laten arresteren, waarvan er minstens 130 om het leven zijn gekomen. Het gevolg van de vervolging was dat halverwege 1942 de helft van het illegale kader was gearresteerd en uitgeschakeld. In 1943 wilde het driemanschap De Groot, Dieters en Jansen zich om veiligheidsredenen uit de illegale leiding terugtrekken en deze overdragen aan een andere leiding, bestaande uit Piet Vosveld, Jaap Brandenburg en Gerrit van den Bosch. Zover kwam het niet. Vosveld werd door de SD gepakt en werd vervolgens onder zware druk gezet om als verklikker en lokvogel te fungeren. In april 1943 werden daardoor Jansen en Dieters gearresteerd. Vooral Jansen liet onder druk van de zware SD-verhoren veel informatie los over organisatie en personen van de CPN. Beiden werden voor hun verzetsactiviteiten ter dood veroordeeld en op [[9 oktober]] [[1943]] op de [[Waalsdorpervlakte]] gefusilleerd. Nadat De Groot in 1942 -– in tegenstelling tot zijn in Auschwitz vermoorde joodse vrouw en dochter -– ternauwernood aan arrestatie op zijn onderduikadres in Gorssel (Ov.) wist te ontsnappen, gebeurde dit in 1943 opnieuw, waarna hij zich gedurende de rest van de oorlog uit het illegale werk terugtrok. Op voorspraak van Goulooze nam nu [[Jan Postma (CPN)|Jan Postma]], districtleider van Amsterdam, de leiding op zich. De nieuwe top sloeg een gematigder, meer op samenwerking met het sociaaldemocratische verzet gerichte koers in. De Militaire Commissie werd opgeheven; Wagenaar werd vertegenwoordiger van de CPN in de nieuwe [[Raad van Verzet]], waarin de overgebleven sabotagegroepen opgingen. Jan Postma werd op zijn beurt gearresteerd in november 1943 en in 1944 gefusilleerd. Vervolgens ontstond gedurende korte tijd een leiding met Brandenburg en de vóór 1940 door De Groot uit het partijbestuur gezette Ko Beuzemaker en Cees Schalker. Ook de beide laatsten werden opgepakt en terechtgesteld. De laatste illegale leiding tot de bevrijding bestond uit onder meer (wederom) Brandenburg, Reuter, Wagenaar, Koejemans, Puister en Baruch.

De [[Binnenlandse Veiligheidsdienst]] probeerde tegelijk de interne verdeeldheid binnen de CPN te vergroten. Verdeeldheid ontstond binnen de partij vooral over de ingezette destalinisatie in de Sovjet-Unie naar aanleiding van de rede van [[Nikita Chroesjtsjov]] tijdens het 20e partijcongres van de CPSU in 1956 over de onder verantwoordelijkheid van Stalin gepleegde misdaden en over de aansturing van de Eenheidsvakcentrale [[Eenheids Vakcentrale|EVC]]. Paul de Groot leidde een partijlijn die zich tegen serieus doorgevoerde destalinisatie verzette en de macht in de EVC trachtte over te nemen - en toen dit mislukte de EVC probeerde te liquideren -, terwijl een minderheid zich daartegen keerde.<ref>[http://dare.uva.nl/document/2/99071 C.A.M. van der Heijden, ''Dat nooit meer: de nasleep van de Tweede Wereldoorlog in Nederland'', Deel 2, p.211]</ref><ref name="Wagenaar">[http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn5/wagenaar A.A. de Jonge, 'Wagenaar, Gerben (1912-1993)', in ''Biografisch Woordenboek van Nederland''.]</ref> Door deze interne strijd werden vooral door het toedoen van [[Paul de Groot]] diverse gezaghebbende partijprominenten met een respectabel verzetsverleden geroyeerd, zoals [[Gerben Wagenaar]], [[Henk Gortzak]], [[Rie Lips]], [[Bertus Brandsen]] en [[Frits Reuter]]. Een grote rol hierbij vervulde het Tweede-Kamerlid [[Marcus Bakker]]. Hij werd lange tijd beticht de auteur te zijn geweest van de geruchtmakende brochure "''De CPN in de oorlog,"''. In het boek "''Dwars, duivels en dromend"'' van Ger Verrips, dat de geschiedenis van de CPN beschrijft, citeert de schrijver (pag. 491) Marcus Bakker, die zelf aangeeft de integrale tekst van de brochure te hebben geschreven. Leo Molenaar, in zijn biografie van Marcus Bakker, beweert echter dat De Groot de eigenlijke opsteller was. In de brochure werd naar stalinistisch model de geschiedschrijving over de rol van de CPN in de oorlog "bijgesteld", waarbij een aantal geroyeerden met terugwerkende kracht in een kwaad daglicht werd gesteld; zij werden ervan beschuldigd tijdens de Bezetting geen verzetsstrijders doch bij nader inzien eigenlijk verraders en Engelse spionnen te zijn geweest.<ref name="Wagenaar" /><ref>[http://www.npogeschiedenis.nl/nieuws/2009/december/Marcus-Bakker-overleden.html Marcus Bakker overleden: Bekendste communist van Nederland]</ref><ref>[http://deorkaan.nl/eind-2014-verschijnt-biografie-marcus-bakker/ Eind 2014 verschijnt biografie Marcus Bakker]</ref>

In de jaren `'60 en `'70 nam de aanhang weer geleidelijk toe, vooral onder invloed van acties in de Groningse strokartonindustrie onder leiding van [[Fré Meis]], steunbetuigingen van de partij aan diverse studentenacties en door de groeiende populariteit van het welbespraakte kamerlid Marcus Bakker met zijn met vileine humor en sarcasme doorspekte -– in die tijd veelvuldig op de televisie uitgezonden -– redevoeringen in de Tweede Kamer. Ook de veroordeling door de CPN van de inval van de legers van het [[Warschaupact]] in [[Tsjecho-Slowakije]] in augustus 1968 zal toenemende sympathie voor de partij in de hand hebben gewerkt. Zo verwierf de partij bij de verkiezingen van 1971 zes, en bij die van 1972 zelfs zeven zetels. Vanaf het midden van de jaren '70 schoof de CPN, vooral op initiatief van De Groot in haar oriëntatie weer dichter naar Moskou toe.