Polder: verschil tussen versies

 

Heel West-Nederland, met uitzondering van de [[duin]]en, bestaat uit polderland. Dit betreft het deel van West-Nederland, gelegen tussen Den Helder en de [[Nieuwe Waterweg]]. Dit is geen land dat is drooggelegd uit de zee. Het is veenland dat oorspronkelijk enkele meters boven zeeniveau lag. Rond de tijd 800 à 1000 na Chr. is men het veen gaan ontginnen. Dat bracht drainage en ontwatering van het veen met zich mee. Levend [[hoogveen]] bestaat voor 90% uit water. Door ontwatering verloor het veen dus een groot deel van zijn volume en klonk daardoor in. Hierdoor trad een aanzienlijke daling van het veenoppervlak op. Bovendien kwam het veen, dat uit afgestorven plantenresten bestaat, door akkerbouw intensief in contact met de lucht. Daardoor verteerde (oxideerde) het veen voor zover gelegen boven de grondwaterspiegel. Dit droeg in belangrijke mate bij aan de daling van het veenoppervlak. Door inklinking en oxidatie is het veenoppervlak in de periode tussen 1000 en 1200 A.D. gedaald tot het niveau van gemiddeld hoogwater op de [[Zuiderzee (water)|Zuiderzee]]. Toen werd bedijking van het veenland noodzakelijk. Achter de [[Dijk (waterkering)|dijken]] ging de bodemdaling door en werd bemaling noodzakelijk om het overtollige water te kunnen lozen. De opgetreden bodemdaling is er de oorzaak van dat de bodem van West-Nederland nu enkele meters beneden zeeniveau ligt. In het Hollandse veengebied zijn enkele grote meren ontstaan. Deze meren zijn in de 17e eeuw en later drooggemalen ([[Veenpolder (poldertype)|veenpolders]]). Voorbeelden van dergelijke droogmakerijen zijn de [[Schermer (droogmakerij)|Schermer]], de [[Beemster]] (beide in de 17e eeuw) en de [[Haarlemmermeer]] (in de 19e eeuw). Voorts heeft in Noord-Holland landaanwinning plaatsgevonden door inpoldering van land boven de lijn Schagen-Medemblik dat in de 12e – 14e eeuw een prooi was geworden van de zich uitbreidende Zuiderzee.

In het gebied ten zuiden van de Nieuwe Waterweg is vanaf 500 vóór Chr. via riviermondingen de Noordzee binnengedrongen in het veenlandschap en heeft daar het door geulen doorsneden getijdengebied doen ontstaan dat we nu nog kennen. Dit gebeurde in fasen. Het veen is door de binnendringende zee bedekt geraakt met een laag zeeklei van ongeveer 1 m dik. In de geulen is het veen weggeslagen. Delen van het getijdengebied slibden op tot boven gemiddeld hoogwater en kwamen min of meer permanent droog te liggen, zogenaamde kwelders. Na bewoning in de Romeinse tijd vond in de 9e eeuw bewoning in het getijdengebied plaats op kunstmatig verhoogde ringwalburgen, onder andere ter plaatse van Burgh, Oost-Souburg en Middelburg. In de 12e eeuw begon men met de systematische bedijking van enkele grotere kweldercomplexen. De oudste dijken omgaven en beschermden het zogenaamde Oud- en Middelland van Zeeland. Walcheren, Beveland en Schouwen behoren daartoe. Vanaf het jaar 1200 werden vervolgens droogvallende buitendijkse gronden bedijkt en toegevoegd aan het Oud- en Middelland. Dat was het Nieuwland, bestaande uit zogenaamde op- en aanwaspolders. Het veen onder de kleilaag in het getijdengebied bevat een zeker percentage zeezout. Het is daarom in de Late Middeleeuwen op grote schaal afgegraven voor de winning van het zout. Dit wordt aangeduid als "darinckdelven", "moernering" of "selnering". Het heeft geleid tot een oppervlakteverlaging van rond 1 m. Dat bracht de bedijkte gebieden in gevaar. Verder afgraven van het veen werd daarom in de 13e eeuw verboden. Het is echter nog tot in de 16e eeuw doorgegaan. Het Oudland ligt nu lager dan -1 m, het Middelland op -1 tot +0,5 m en het Nieuwland op +0,5 tot +1,5 m NAP. In Zeeland is veel land weer verloren gegaan door dijkdoorbraken en overstromingen. Zo kent men [[Lijst_van_verdronken_dorpen_in_Zeeland|117 verdronken dorpen in Zeeland]].

 

[[Categorie:Waterbouwkunde]]

[[Categorie:Waterbeheer]]