Fraseologisme: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k [ http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1208 ], replaced: naar gelang → naargelang met AWB |
|||
Regel 1:
Een '''fraseologisme''', '''fraseem''', '''fraseologische eenheid''' of '''vaste verbinding''' is in de [[fraseologie]] een vaste combinatie van twee of meer afzonderlijke woorden met een specifieke betekenis binnen het grotere geheel van de [[Zin (taalkunde)|zin]]. Een dergelijke vaste verbinding vormt in het algemeen een [[syntaxis (taalkunde)|syntactische]] eenheid en bestaat uit drie tot vijf à zes woorden. De [[redekundige ontleding|grammaticale]] functie komt vaak overeen met die van een [[bijwoord]], [[bijwoordelijke bepaling]] of [[naamwoordelijk deel]]. Daarnaast nemen deze verbindingen soms de functie over van individuele woorden en [[woordsoort]]en.
Een fraseologische eenheid wordt door sommige taalkundigen (zoals [[Kunin A.V.]]) gedefinieerd als "een vaste woordcombinatie met een geheel of gedeeltelijk [[
==Vorming==
Regel 13:
Het eerste type fraseologismen bestaat uit een combinatie van een [[voorzetsel]] en een [[naamwoord]] of [[naamwoordgroep]]. Enkele willekeurige voorbeelden in het [[Nederlands]]: ''het zwarte goud'', ''aan de drank'', ''in mijn/zijn/haar ''(etc.)'' sas'', ''op de hoogte''<ref group="noten">De huidige betekenis van deze uitdrukking, "ingelicht", heeft zich ontwikkeld uit een eerder [[metafoor|metaforisch]] gebruik waarbij "op het vereiste niveau" werd bedoeld. Zodoende kon men bijv. "op de hoogte zijn" van een vak, de wetenschap, een bepaalde taak enz. Inmiddels is laatstgenoemde betekenis echter weer uit het Nederlands verdwenen, waardoor het verband met de normale betekenis van "hoogte" in ''op de hoogte'' ondoorzichtig is geworden (van der Horst, pp. 142-146)</ref>.
Het tweede type heeft een [[werkwoord]] als basis. Dit werkwoord wordt zoals gewoonlijk vervoegd
Het derde type vaste verbinding betreft de zogeheten voorzetseluitdrukkingen. Dit zijn vaste verbindingen die in het algemeen met een [[voorzetsel]] beginnen en eindigen, terwijl hun grammaticale functie tevens overeenkomt met die van een individueel voorzetsel als zodanig: ''aan de hand van'', ''in plaats van'', ''door toedoen van'', ''in verband met''. Met name in dit type vaste verbinding levert het zelfstandig naamwoord veel van zijn syntactische eigenschappen in; zo heeft het bijvoorbeeld vaak geen [[lidwoord]] en is het niet meer combineerbaar met andere naamwoorden.
==Fraseologisering in historisch perspectief==
In veel [[Europese talen]] – waaronder het Nederlands en [[Engels]] – is de trend waar te nemen dat fraseologismen in de loop van eeuwen een steeds belangrijkere rol zijn gaan spelen.
Zeker is dat het [[Oudnederlands]] nog vrijwel geen vaste verbindingen kende. Hoewel er wel een verband is gesuggereerd tussen het verdwijnen van [[naamval]]len in een taal en de opkomst van vaste verbindingen – de belangrijke rol die het individuele woord voorheen had zou als het ware zijn vervangen door een "teamverband" van woorden die elk afzonderlijk weinig kunnen – , wordt dit onder meer door [[Joop van der Horst]] in twijfel getrokken. Hij wijst erop dat bijvoorbeeld het [[Pools]] ook zeer veel vaste verbindingen heeft, terwijl deze taal tegelijk nog steeds zeer rijk is aan naamvallen.
Regel 38:
}}
[[Categorie:
| |||