Willem Hupkes (Nederlandse Spoorwegen): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Infobox toegevoegd |
k dubbel lidwoord, replaced: ISBN 9071542459 → {{ISBN|9071542459}} (3), de de s → de s met AWB |
||
Regel 21:
Na de [[hogereburgerschool|HBS]] in Arnhem studeerde Hupkes van 1898 tot 1904 [[werktuigbouwkunde]] aan de [[Polytechnische school]] (tegenwoordig de [[Technische Universiteit Delft]]). In 1904 trad hij in dienst bij de [[Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij]] (HSM), waar hij in de functie van [[ingenieur]] de opdracht kreeg een [[stoomlocomotief]] voor [[sneltrein]]en te ontwerpen. Deze serie HSM 500, later [[NS 2100]], is tot in de [[1950-1959|jaren vijftig]] in dienst gebleven.
Na de [[fusie (economie)|fusie]] tussen HSM en [[Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen|SS]] tot Nederlandse Spoorwegen werd Hupkes in 1920 adjunct-chef en in 1928 chef van de Dienst van Materieel en Werkplaatsen, waarbij hij zich vooral bezighield met de ontwikkeling van nieuwe tractievormen, zoals [[Verbrandingsmotor|motortractie]] en [[elektrificatiesysteem|elektrificatie]]. Hij speelde een leidende rol bij de introductie van de [[Mat '34|"diesel-drie"]]-[[Stroomlijnmaterieel|stroomlijn]][[treinstel]]len in 1934, waarmee een belangrijke stap werd gezet naar de modernisering van het NS-bedrijf.
In 1938 werd Hupkes opgenomen in de NS-directie, nadat de post van president-directeur, waarop hij had gerekend, gegaan was naar de niet uit het spoorwegbedrijf voortkomende [[Jan Goudriaan]]. Toen deze het doelwit werd van een [[laster]]campagne ontstond tussen beide mannen een animositeit die voortduurde tot na de [[Tweede Wereldoorlog]] en die naast de persoonlijke en karakterologische verschillen ook een inhoudelijke kant had. Goudriaan had als voortvarend en ongeduldig [[econoom]] duidelijke ideeën over noodzakelijke veranderingen in de [[bedrijfsvoering]], terwijl voor de ervaren spoorman Hupkes de ontwikkelingen veel geleidelijker zouden moeten gaan, een opvatting die het op [[traditie]] ingestelde personeel met hem deelde.
===Oorlogsjaren===
Hupkes was in de [[Nederland in de Tweede Wereldoorlog|Tweede Wereldoorlog]] waarnemend president-directeur van de Nederlandse Spoorwegen, na de [[arrestatie]] en het daaropvolgende ontslag van Goudriaan door de [[Bezetting (militair)|Duitse bezetters]]. Aan hem was de moeilijke taak het spoorwegbedrijf gaande te houden door enerzijds de bezetters te vriend te houden (hij droeg de NS-werknemers op [[Trouw (ethiek)|loyaal]] te zijn aan de nieuwe machthebbers) en anderzijds het personeel te beschermen. Door de Duitsers - die beseften hoeveel vertrouwen hij genoot bij het overgrote deel van het personeel - slim uit te spelen, wist hij zijn personeelsleden te behoeden voor [[Arbeitseinsatz]] in [[Duitsland]]. Dankzij hem hebben de bezetters geen greep op het spoorwegbedrijf kunnen krijgen, al kwam de NS er niet onderuit diensten voor de Duitsers te verrichten. Zo werden materieel en personeel van de NS ingezet voor de [[deportatie]] naar de [[concentratiekamp]]en.
Aan de [[april-meistaking]] [[1943]] werd niet meegedaan door het spoorwegpersoneel. Een jaar later, bij de [[spoorwegstaking van 1944]], staakte dat personeel wel, mede doordat Hupkes inzag dat die enkel zou slagen als het draagvlak onder het personeel vergroot zou worden door een oproep van de [[Londens kabinet|Nederlandse regering in Londen]]. Hij spande zich in om dit te realiseren. Na een oproep van [[Radio Oranje]] op 17 september (via het codebericht ''"De kinderen van Versteeg moeten onder de wol"''), legden 30.000 personeelsleden van de NS het werk neer. De Duitsers hadden gewaarschuwd dat een staking de voedselvoorziening in gevaar zou brengen. Ze maakten dat dreigement waar: terwijl Duitse militairen met ingereden treinen eigen transporten verzorgden, leed vooral het westen van Nederland onder de [[Hongerwinter]]. Het staat echter ook vast dat de staking de Duitse oorlogsmachine heeft gehinderd, en een stimulans betekende voor het [[Nederlands verzet in de Tweede Wereldoorlog|Nederlandse verzet]].
===Na de oorlog===
[[File:De spoorbrug over de IJssel bij Zwolle weer in gebruik genomen-508193.ogv|thumb|Willem Hupkes opent
Hoewel hij de [[pensioen]]leeftijd al bereikt had, was Hupkes na de [[bevrijding]] nog van juni 1945 tot 1 januari 1947 president-directeur van de NS, opnieuw als opvolger van Goudriaan. Die had in 1944-45 leiding gegeven aan het herstel van het spoorwegnet in het bevrijde zuiden van Nederland, maar werd als te controversieel beschouwd om weer permanent aan het hoofd te staan. Hijzelf beschouwde Hupkes als de kwade genius achter dit besluit. Het was Hupkes' taak de oorlogsschade te herstellen en een begin te maken met de [[wederopbouw]] van het NS-bedrijf, die vervolgens door zijn opvolger [[Frans den Hollander|F.Q. den Hollander]] ter hand werd genomen. Hupkes trad toen toe tot de [[Raad van commissarissen]] van de NS.
Na de oorlog ontving Hupkes van de [[Verenigde Staten|Amerikaanse]] regering de ''[[Medal of Freedom|Medal of Freedom with silver palm]]''. In Nederland werd hij in 1946 [[eredoctoraat|doctor honoris causa]] aan de [[Technische Universiteit Delft|Technische Hogeschool Delft]]. De [[spoorbrug]] over de [[Waal (rivier)|Waal]] bij [[Zaltbommel (stad)|Zaltbommel]] werd naar hem vernoemd (de [[Dr. W. Hupkesbrug]]).
Regel 40:
== Publicaties ==
* ''Nieuwe sneltreinlocomotieven der H.IJ.S.M.''. In: ''De Ingenieur'', jrg. 31, 1916, p.
* ''Benzine-motorrijtuigen der Nederlandsche Spoorwegen''. In: ''De Ingenieur'', jrg. 40, 1925, p.
* ''Werkplaatsbeheer bij de Nederlandsche Spoorwegen''. In: ''De Ingenieur'', jrg. 46, 1931, p.
* ''Nieuwjaarsredevoeringen tijdens oorlogstijd gehouden door ir. W. Hupkes, 1941-1945''. Brochure, [z.j.].
== Literatuur ==
* [[Nomen nescio|N.N.]]: ''Afscheid van ir. W. Hupkes''. In: ''Spoor- en tramwegen'', jrg. 20 nr. 2, 16 januari 1947, p.
* [[Adolf Johann Cord Rüter|A.J.C. Rüter]]: ''Rijden en staken: de Nederlandse Spoorwegen in oorlogstijd''. M. Nijhoff, Den Haag, 1960.
* [[Jan Goudriaan]]: ''Vriend en vijand - herinneringen aan de Nederlandse Spoorwegen - 1938-1948''. [[De Bezige Bij]], Amsterdam, 1961.
* S. Buys: ''Herinnering aan een president''. In: ''De Koppeling'', 19 maart 1965.
* [[Arie van der Zwan|A. van der Zwan]]: ''Goudriaan in botsing met NS - koopman in dienst van de gemeenschap''. Scriptum, Schiedam, 1991. {{ISBN
* C. Huurman: ''Het spoorwegbedrijf in oorlogstijd 1939-'45''. Uquilair, Rosmalen, 2001. {{ISBN
== Externe link ==
Regel 58:
{{commonscat|Willem Hupkes}}
{{Navigatie Medal of Freedom}}
{{DEFAULTSORT:Hupkes, Willem}}
[[Categorie:Nederlands topfunctionaris]]
| |||