Kracht: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
lol Labels: Misbruikfilter: Kwebbelen Misbruikfilter: Leeghalen Visuele tekstverwerker |
k Wijzigingen door 81.83.14.74 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Paul B |
||
Regel 1:
{{Zie dp}}
[[Bestand:Force_examples.svg|thumb|Enkele voorbeelden van optredende krachten.]]
Een '''kracht''' is een [[natuurkundige grootheid]] die een [[lichaam (natuurkunde)|voorwerp]] van vorm of van snelheid kan veranderen. Door de werking van een kracht kan [[arbeid (natuurkunde)|arbeid]] verricht worden. Krachten kunnen worden genoemd naar de werking die ze op een voorwerp hebben, zoals '''trekkracht''', '''drukkracht''' en '''dwarskracht'''. Krachten kunnen ook worden genoemd naar hun oorzaak of werking, zoals [[wrijving]]skracht, [[zwaartekracht]] en [[middelpuntvliedende kracht]].
Een kracht kan worden overgebracht door contact tussen voorwerpen of [[deeltje]]s die in [[vaste stof|vaste]], [[vloeistof|vloeibare]], [[gas (aggregatietoestand)|gasvormige]] [[aggregatietoestand]] verkeren, of door een krachtenveld; in de klassieke natuurkunde zijn deze krachtenvelden van [[elektromagnetisme|elektromagnetische]] of [[gravitatie|gravitationele]] aard.
Kracht heeft een grootte en een richting, en kan daardoor grafisch (visueel) worden voorgesteld als een [[vector (wiskunde)|vectorgrootheid]].
==Begripsontwikkeling==
Het woord kracht is van [[Oergermaans]]e oorsprong, verbonden met het beeld van [[spier (anatomie)|spier]]spanning. Kracht betekent aanvankelijk de lichamelijke (spierkracht) of geestelijke (geestkracht) voorwaarde voor bepaalde handelingen, en later ook de uitvoering van de handeling, de kracht uitoefenen.
In de rechtspraak betekent kracht de geldigheid of werkzaamheid; een wet wordt van kracht of is niet meer van kracht. Ook buiten de rechtspraak komt de betekenis van werkzaamheid, vermogen voor: geneeskracht, daadkracht, overredingskracht.
Sinds ongeveer het einde van de 18e eeuw wordt het begrip kracht ook op mensen als drager van kracht betrokken: strijdkrachten, leerkracht, mankracht. In de 20e eeuw ook op machinaal opgewekte energie: krachtbron, krachtcentrale.
In het Engels heeft 'craft' zich ontwikkeld tot ambacht, handwerk, bekwaamheid.
Van het Griekse woord voor kracht, δύναμις, is de [[CGS]]-eenheid [[dyne]] afgeleid en het begrip [[dynamica]], de leer van beweging onder invloed van krachten. In de natuurkundige terminologie is 'kracht' al zeker sinds de 17e eeuw gelijkgesteld met het [[Latijn]]se 'vis'.
Het lange tijd weinig precieze en volgens tegenwoordige inzichten gedeeltelijk verkeerde gebruik van het begrip 'kracht' in de natuurkunde is grotendeels terug te voeren op de visie van Aristoteles op beweging, die tot ver in de Renaissance doorgewerkt heeft. In deze visie is de grondslag van iedere beweging een werkende oorzaak, die we nu 'kracht' zouden noemen. Een daardoor veroorzaakte beweging eindigt vanzelf als de kracht niet meer werkt. Deze kracht kan alleen werken door direct contact, en wordt daarom in verband gebracht met de snelheid van het lichaam, een verband dat door latere commentatoren als [[evenredig]] uitgelegd werd.
In de [[Middeleeuwen]] ontstond uit de leer van Aristoteles de nu achterhaalde [[impetus-theorie]] die een groep bewegingsleren samenvat.Hun gemeenschappelijke kern is het idee van een opgelegde kracht, de 'impetus', die door een 'eerste beweger' aan een lichaam wordt meegegeven. Deze impetus bevindt zich in het lichaam en slaapt met de tijd in, wat versterkt wordt door de weerstand van het medium, zoals lucht. Ook in deze theorie eindigt een beweging vanzelf wanneer het lichaam "geen kracht meer heeft". In tegenstelling tot Aristoteles was er geen externe beweger nodig. De prangende vraag op welke wijze een in de lucht geworpen voorwerp in beweging wordt gehouden, was daarmee schijnbaar opgelost. Wel werd vastgehouden aan de evenredigheid van kracht en snelheid.
Ook Galilei steunde op de ideeën van Aristoteles, maar hij kwam dicht bij de [[traagheid]]swet. In deze wet is een kracht niet meer nodig om een beweging in stand te houden, maar juist om een beweging te veranderen. Het was Newton die in zijn bewegingswetten uit 1687 het begrip kracht beschreef op de manier waarop het nu nog gebruikt wordt. Tot ver in de 19e eeuw gebruikten natuurkundigen het woord 'kracht' ook in betekenissen die niet door de wetten van Newton gedekt worden, in het bijzonder in de betekenis van energie. Zo werd bijvoorbeeld, voordat het moderne energiebegrip ingevoerd was, de kinetische energie met de, door Leibniz bedachte en nog door Helmholtz gebruikte, uitdrukking 'vis viva' (''levende kracht'') gebruikt.
| |||