Versie van 16 mrt 2013 15:00 bewerken Addbot (overleg \| bijdragen) 914.850 bewerkingen k Robot: Verplaatsing van 8 interwikilinks. Deze staan nu op Wikidata onder d:q952940 ← Oudere bewerking		Versie van 8 jan 2018 13:42 bewerken ongedaan maken Grutman (overleg \| bijdragen) uitgebreid bevestigde gebruikers 11.069 bewerkingen Geen bewerkingssamenvatting Nieuwere bewerking →
Regel 1: [[Afbeelding:Yakhchal.jpg\|miniatuur\|Een Yakh-chāl in de provincie [[Kerman (provincie)\|Kerman]].]] Een '''yakh-chāl''' ([[Perzisch]]: '' یخچال '', betekent 'ijsruimte') ~~werd~~is ~~vroeger in~~een [[Iran\|Iraans]] ~~gebruikt~~type ~~als~~ijsruimte ~~koelruimte~~waar vroeger ijs geproduceerd en/of bewaard werd. Het woord ''yakh-chāl'' betekent ook [[gletsjer]] in het Perzisch. Bovengronds heeft een yakh-chāl een conusvorm. Ondergronds bevindt zich de koelruimte. In tegenstelling tot "gewone" ijsruimtes steunt de yakhchal niet (enkel) op [[isolatie]], maar wordt er ook gebruik gemaakt van verdampingskoeling. Zo kan er, in tegenstelling tot gewone ijsruimtes niet gewoon ijs bewaard worden, maar (in de winter) ook ijs geproduceerd worden. Het water wordt aangevoerd via een [[qanat]] (een ondergrondse [[aqueduct]]) en bevriest binnen de yakhchal. De koude temperaturen die hiervoor nodig zijn worden bereikt door de specifieke vorm van de yakhcal. Er stroomt koude lucht binnen via toegangen bij de basis van de structuur. De koude lucht zakt naar het laagste deel van de yakhchal, dat zich vaak onder de grond bevindt. Tegelijkertijd laat de hoge conische vorm van het gebouw toe dat de resterende warmte kan opstijgen en via de opening in de top wordt afgevoerd. Door dit actieve proces blijft de lucht in de yakhchal kouder dan de omgeving. Bovengronds heeft een yakh-chāl een conusvorm. Ondergronds bevindt zich de koelruimte. Vaak werd er 's winters ijs in gelegd dat uit de bergen was gehaald. De ondergrondse ruimte en het gebruikte (isolerende) materiaal hield de temperatuur er koel. Naast ijs werd er dan ook vaak [[voedsel]] opgeslagen. In sommige yakhchals werd er ook ijs gebracht van nabij gelegen bergen voor opslag of om de ijsproductie op gang te brengen. Naast ijs werd er ook vaak [[voedsel]] opgeslagen. In het hedendaagse Iran zijn nog veel yakh-chāls overgebleven, al worden ze meestal niet meer gebruikt voor koeling. De yakh-chāls zijn als monument gerestaureerd.

Yakhchal: verschil tussen versies