Elagabalus: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
0 (onbereikbare) links aangepast en 1 gemarkeerd als onbereikbaar #IABot (v1.5.4) |
kGeen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 46:
De cultus van de godheid verspreidde zich in de 2e eeuw naar andere delen van het Romeinse Rijk. Er is bijvoorbeeld een wijding gevonden in het [[castellum]] [[Laurium (Woerden)|Laurium]] op het grondgebied van de huidige Nederlandse stad [[Woerden]].<ref>"[http://www.livius.org/ga-gh/germania/woerden-elagabal.html Een vroege wijding aan Elagabal]" op [[Livius.org]]; de inscriptie bevindt zich nu in [[Woerden]] [http://www.stadsmuseumwoerden.nl/stadsmuseum].</ref>
De god werd later in het Romeinse pantheon geïntroduceerd en daarin gelijkgesteld aan de Romeinse zonnegod die tijdens de [[Romeinse Republiek]] bekendstond onder de naam [[Sol Indiges]] en gedurende de 2e en 3e eeuw als [[Sol Invictus]]<ref>{{Citeer web | author = Devlaminck, Pieter | title = De Cultus van Sol Invictus: un Vergelijkende Studie Tussen keizer Elagabalus (218-222) en Keizer Aurelianus (270-275) | publisher = Universiteit van Gent | jaar = 2004 | taal = nl | url = http://www.ethesis.net/invictus/invictus_inhoud.htm}}</ref> In de Griekse taal
==Machtsgreep==
[[Bestand:As Elagabalus 218-leg 3 Gallica.jpg|thumb|[[Denarius]] ter ere van de machtsovername door Elegabalus]]
Toen keizer [[Macrinus (keizer)|Macrinus]] aan de macht kwam, onderdrukte hij de dreiging tegen zijn bewind door [[Julia Maesa]], haar twee dochters en haar oudste kleinzoon Elagabalus, de familie van zijn vermoorde voorganger, [[Caracalla]], naar hun landgoed bij [[Emesa]] in [[Syria|Syrië]] te verbannen.<ref name="herodian-history-v-3" /> Meteen na aankomst in Syrië begon Julia Maesa in samenwerking met haar adviseur en Elagabalus' tutor [[Gannys]]
Elagabalus' moeder verklaarde publiekelijk, dat Elagabalus een onwettige zoon van Caracalla was en om die reden de loyaliteit verdiende van de Romeinse soldaten en senatoren die trouw hadden gezworen aan Caracalla.<ref name="herodian-history-v-3" /> Nadat Julia Maesa haar rijkdom aan het [[Legio III Gallica|derde legioen]] in [[Raphana]] had getoond, zwoeren zij trouw aan Elagabalus. Bij zonsopgang op 16 mei 218 riep [[Publius Valerius Comazon|Publius Valerius Comazon Eutychianus]], commandant van het derde legioen, hem tot keizer uit.<ref>{{aut|Cassius Dio}}, ''Roman History'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/79*.html#78-31 LXXIX.31]</ref> Om zijn legitimiteit verder te versterken nam Elagabalus Caracalla's namen, ''Marcus Aurelius Antoninus'', aan.<ref>Cassius Dio,'' Romeinse geschiedenis'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/79*.html#78-32 LXXIX.32]</ref>
In reactie op deze gebeurtenissen zond Macrinus zijn [[Praetoriaanse prefect]] [[Ulpius Julianus]] naar de regio met een contingent van troepen dat hij sterk genoeg achtte om de [[rebellie]] van het 3e legioen neer te slaan. Deze troepenmacht keerde zich echter tijdens de slag tegen
Macrinus zond nu brieven naar de [[Romeinse Senaat|Senaat]] waarin hij Elagabalus aan de kaak stelde als de ''Valse Antoninus'' en beweerde dat hij gek was <ref>{{aut|Cassius Dio}}, ''Roman History'' [http://penelope.uchicago .edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/79*.html#78-36 LXXIX.36]{{dode link|datum=september 2017 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Beide [[Consul (Rome)|consul]]s en andere hooggeplaatste leden die deel uitmaakten van het Romeinse leiderschap veroordeelden Elagabalus. De Senaat verklaarde de oorlog aan zowel Elagabalus als aan Julia Maesa.<ref>{{aut|Cassius Dio}}, ''[http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/79*.html#78-38 LXXIX.38 Roman History]''</ref>
De regering van Macrinus en zijn zoon
Elagabalus riep de datum van de overwinning in de slag bij Antiochië als de begindatum van zijn regering uit. Hij nam de keizerlijke titel aan zonder voorafgaande instemming van de Senaat.<ref name="dio-history-lxxx-2">{{aut|Cassius Dio}}, ''Roman History'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/80*.html#79-2 LXXX.2]</ref> Dit was in strijd met de traditie, maar zou gangbare praktijk worden onder 3e-eeuwse keizers. Hij zond verzoenende brieven naar [[Rome (stad)|Rome]] waarin [[amnestie]] aan de Senaat werd aangeboden en de wetten erkend werden. De regering van Macrinus en zijn zoon werd veroordeeld.<ref>{{aut|Cassius Dio}}, ''Roman History''[http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/80*.html#79-1 LXXX.1]</ref>
Regel 66:
==Keizerschap==
[[Bestand:Elagabalus Forchtenstein.jpg|thumb|Elegabalus op een wandschildering in het kasteel van [[Forchtenstein]] in Oostenrijk.]]
Elagabalus en zijn entourage brachten de winter van 218 in [[Nicomedia]] in [[Bithynië]] door. Hier werd voor het eerst duidelijk dat de religieuze overtuigingen van de keizer een probleem vormden. De eigentijdse historicus [[Cassius Dio]] suggereert dat de nieuwe keizer Gannys liet vermoorden, omdat hij Elagabalus dwong "gematigd en voorzichtig" te leven.<ref name="dio-history-lxxx-6">Cassius Dio, ''Roman History'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/80*.html#79-6 LXXX.6]</ref> Om de Romeinen te laten wennen aan het idee dat zij nu een Orientaalse priester als keizer hadden, liet [[Julia Maesa]] een schilderij van Elagabalus in priesterlijke gewaden naar Rome sturen. Daar werd dit schilderij over een [[standbeeld]] van de godin [[Victoria (mythologie)|Victoria]] in de [[Curia Julia]] (het gebouw van de Senaat) opgehangen. Dit plaatste senatoren in de lastige positie dat
De legioenen waren ontzet over het gedrag van de keizer. Zij kregen al snel spijt over het feit dat zij met zijn troonsbestijging hadden ingestemd .<ref>''Historia Augustae'', Life of Elagabalus [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Historia_Augusta/Elagabalus/1*.html#5 5]</ref> Nog terwijl Elagabalus op weg was naar Rome, braken korte opstanden uit van zowel het [[Legio IV Flavia Felix|vierde legioen]] (op instigatie van [[Gellius Maximus]]) als het derde legioen (dat verantwoordelijk was geweest voor de verheffing van Elagabalus op de troon, onder commando van de senator [[Verus (tegenkeizer)|Verus]]).<ref name="dio-history-lxxx-7">Cassius Dio, ''Roman History''[http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/80*.html#79-7 LXXX.7]</ref> De opstanden werd snel neergeslagen en het derde legioen werd ontbonden.<ref>{{Citeer web| last=van Zoonen | first= Lauren | title = Heliogabalus | url=http://www.livius.org/he-hg/heliogabalus/heliogabalus2.html#Life1 | year=2005 | publisher = [http://www.livius.org/livius.org]}}</ref>
Regel 84:
Elagabalus veroorzaakte verdere aanstoot toen hij in huwelijk trad met de [[Vestaalse Maagd]] [[Aquilia Severa]]. Hij beweerde dat uit dit huwelijk "godengelijkende kinderen" zouden voortkomen.<ref name="dio-history-lxxx-9">{{aut|Cassius Dio}} ,''Roman History'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/80*.html#79-9 LXXX.9]</ref> Dit was een flagrante schending van Romeins recht en traditie. Daarin werd gesteld dat elke Vestaalse Maagd die zich schuldig had gemaakt aan seksuele handelingen [[levend begraven|levend moest worden begraven]].<ref>{{aut|Plutarchus}}, ''Parallel Lives'', Life of Numa Pompilius, [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Lives/Numa*.html#10 10]</ref>
Aan de oostelijke zijde van het [[Palatijn]] werd een royale tempel gebouwd om [[El Gebal]] te huisvesten. In dit [[Tempel van Elagabal|Elagabalium]] werd Elagabal vertegenwoordigd door een zwarte conische [[Baitylia|meteoriet]] uit Emesa. [[Herodianus]] schreef: "Deze steen wordt aanbeden alsof hij uit de hemelen gezonden is; uit deze steen
Om hogepriester van zijn nieuwe religie te kunnen worden, liet Elagabalus zijn [[voorhuid]] [[Circumcisie|besnijden]].<ref name="dio-history-lxxx-11" /> Hij dwong senatoren om toe te kijken, terwijl hij begeleid door [[trommel]]s en [[Bekken (muziekinstrument)|cymbalen]] rond het altaar van Deus Sol Invictus [[dansen|danste]].<ref name="herodian-history-v-5" /> Elke zomer hield hij bij gelegenheid van de [[zonnewende]] een aan de zonnegod
{{cquote|Een door zes paarden getrokken strijdwagen vervoerde de godheid, de paarden waren enorm en vlekkeloos wit, bekleed met dure gouden gespen en rijke ornamenten. Niemand hield de [[tuigage (rij- of trekdier)|teugel]]s, en niemand bestuurde de wagen, het voertuig werd begeleid alsof de god zelf de [[wagenrennen|wagenmenner]] was. Elagabalus liep achteruit aan de voorkant van de wagen, met uitzicht op de god. Hij hield de teugels van de paarden in zijn handen. Hij legde het gehele parcours, opkijkend naar het gezicht van zijn god, al achteruitlopend af}}
Regel 106:
== Verlies aan macht ==
[[Bestand:Head from a Bronze Statue of the Roman Emperor Alexander Severus.jpg|thumb|[[Severus Alexander]] werd door [[Julia Maesa]], grootmoeder van Elagabalus, naar voren geschoven om Elagabalus te vervangen.]]
Tegen 221 werkten de excentriciteiten van Elagabalus, in het bijzonder zijn relatie met Hierocles,<ref name="dio-history-lxxx-15" /> steeds meer op de zenuwen
Zij overtuigde Elagabalus ervan zijn neef Alexander tot erfgenaam te benoemen, en Alexander kreeg de titel ''[[Caesar (titel)|Caesar]]''. Hij deelde dat jaar het consulaat met de keizer.<ref name="herodian-history-v-7" /> Elagabalus kwam echter op deze regeling terug toen hij begon te vermoeden dat de Praetoriaanse Garde de voorkeur gaf aan zijn neef boven hem.<ref name="herodian-history-v-8">{{aut|Herodianus}}, ''Roman History'' [http://www.livius.org/he-hg/herodian/hre508.html V.8]</ref>
Regel 113:
== Moord op Elagabalus (222)==
De keizer voldeed aan deze eis en presenteerde zich op 11 maart 222 gezamenlijk met zijn neef en hun beider moeders in het kamp van de Praetoriaanse Garde. Bij hun aankomst begonnen de soldaten te juichen voor Alexander. Zij negeerden Elagabalus, die vervolgens de opdracht gaf om iedereen
{{cquote|Hij ondernam een poging om te vluchten, en zou ook ontsnapt zijn door zich in een kist te verbergen, als hij niet was ontdekt en vermoord. Hij was 18 jaar. Zijn moeder, die hem omhelsde en zich aan hem vastklampte, vond ook de dood; hun hoofden werden afgehakt; hun lichamen werden naakt uitgekleed en door de hele stad gesleept. Daarna werd het lichaam van zijn moeder ergens ter zijde geschoven, terwijl het lichaam van Elagabalus in de rivier werd gegooid.<ref name="dio-history-lxxx-20">{{aut|Cassius Dio}}, ''Roman History'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/80*.html#79-20 LXXX.20]</ref>}}
Regel 140:
Een andere tijdgenoot van Elagabalus was [[Herodianus]], een lagere Romeinse ambtenaar die leefde van ca. 170 tot ca. 240. Zijn werk, ''Geschiedenis van het Romeinse Rijk sinds Marcus Aurelius'', gewoonlijk afgekort als ''Romeinse geschiedenis'', is een ooggetuigenverslag van de regering van [[Commodus]] tot het begin van de regeerperiode van [[Gordianus III]]. Zijn werk overlapt grotendeels met de ''Romeinse geschiedenis'' van Cassius Dio. Beide teksten lijken onafhankelijk van elkaar tot stand te zijn gekomen en lijken ook consistent met elkaar te zijn.<ref name="livius-herodian">{{Citeer web | last = Lendering | first = Jona | authorlink = Jona Lendering | title = Herodian | year = 2004 | url = http://www.livius.org/he-hg/herodian/herodian.html | publisher = Livius.org}}</ref>
Hoewel Herodianus geldt als minder betrouwbaar
===19e eeuw===
Regel 150:
Sommige hedendaagse historici zijn begonnen om het bewijsmateriaal aangaande Elagabalus te herevalueren. Hieruit komt een heel ander beeld van zijn leven en regering en de redenen voor zijn ondergang naar voren. Martijn Icks haalt in ''Images of Elagabalus'' (2008; in 2012 herdrukt als de ''De misdaden van Elagabalus'') de onbetrouwbaarheid van de oude bronnen aan. Icks concludeert dat het eerder zijn onorthodoxe religieuze praktijken dan zijn seksuele gedrag was, dat de machtselite van Rome zodanig van hem vervreemdde, dat zijn eigen grootmoeder het nuttig vond om hem van kant te laten maken om hem daarna te vervangen door zijn neef.
Leonardo de Arrizabalaga y Prado is in ''The Emperor Elagabalus: Fact or Fiction?'' (2008) nog kritischer op de antieke historici en speculeert dat noch religie, noch seksualiteit een rol hebben gespeeld in de val van de jonge keizer. Elagabalus was simpelweg de verliezer in een machtsstrijd binnen de keizerlijke familie; de loyaliteit van de [[Praetoriaanse Garde]] was te koop en Julia Maesa had de middelen om haar kleinzoon te slim af te zijn. Nadat Elagabalus, zijn moeder, en zijn directe kring van vertrouwelingen waren vermoord, resulteerde een grootschalige [[propagandaoorlog]] om zijn herinnering zo zwart mogelijk af te schilderen in een [[karikatuur]] die tot de huidige dag is blijven bestaan, herhaald en vaak verfraaid door latere historici, die hun eigen vooroordelen tegen [[verwijfdheid]] en andere "ondeugden", die de persoon van Elagabalus was komen te belichamen, de vrije loop lieten.
==Voetnoten==
| |||