Euthanasie in België: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
→Externe links: 1 link correctie + 1 nieuwe link |
volgorde gewijzigd: eerst wet + commissies, dan voorwaarden |
||
Regel 2:
België is, na Nederland, het tweede land ter wereld waar [[euthanasie]] onder voorwaarden is gelegaliseerd.
==Voorwaarden==▼
De voorwaarden voor euthanasie in België zijn: het moet gaan om [[aanhoudend lijden|aanhoudend]] [[ondraaglijk lijden|ondraaglijk]] en [[uitzichtloos lijden|uitzichtloos]] [[fysiek lijden|fysiek]] of [[psychisch lijden]], dat het gevolg is van een [[ernstige aandoening|ernstige]] en [[ongeneeslijke aandoening|ongeneeslijke]], door [[ongeval]] of [[ziekte]] veroorzaakte [[aandoening]] (waaraan de patiënt evenwel niet noodzakelijk binnen afzienbare tijd wordt verwacht te overlijden). Het verzoek tot euthanasie dient [[vrije wil|vrijwillig]], overwogen en herhaald te zijn, en niet tot stand gekomen als gevolg van enige externe druk. Ook de verder in de wet beschreven voorwaarden en procedures moeten nageleefd worden.<ref name="Wet betreffende de euthanasie" />▼
België kent geen 'recht' op euthanasie. Een arts kan weigeren te euthanaseren en kan niet gedwongen worden tot euthanasie over te gaan<ref>[http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&cn=2002052837&table_name=wet Wet betreffende de euthanasie], Artikel 14</ref>. Een [[rechtspersoon]] ([[ziekenhuis]], [[zorginstelling]]) kan euthanasie verbieden binnen hun instelling.<ref>[http://www.lachambre.be/flwb/pdf/50/1488/50k1488009.pdf Verslag namens de commissie voor de justitie], 23 april 2002, p. 178, "De voorzitter ([[Fred Erdman]]) besluit dat in de juiste interpretatie van het voorliggende ontwerp instellingen het recht hebben om de toepassing van euthanasie te verbieden binnen de muren van de instelling. Geen lid verzet zich tegen deze interpretatie van de voorzitter".</ref>▼
==Bijkomende voorwaarden en procedure==▼
Deze verschillen naargelang de patiënt op het ogenblik dat de euthanasieaanvraag aan de orde komt [[bewust]] is dan wel onomkeerbaar [[buiten bewustzijn]] verkeert, en naargelang hij of zij zoals de wet zegt "kennelijk binnen afzienbare tijd" zal sterven ('[[terminaal]]') of "kennelijk niet binnen afzienbare tijd" ('niet-terminaal').▼
===Bewust en terminaal===▼
Wanneer de patiënt bewust en [[terminaal]] is - wat het meest voorkomt - moet de patiënt zijn vraag niet alleen mondeling maar ook onder de vorm van een 'schriftelijk verzoek' bevestigen. Dit is een handgeschreven euthanasieverzoek - bijvoorbeeld: "Ik, [''voornaam'' ''familienaam''], vraag dat de [[arts]] euthanasie op mij uitvoert." Indien de patiënt niet meer kan schrijven mag een meerderjarige derde die door de patiënt gekozen is en geen materieel belang heeft bij het overlijden dit neerschrijven in aanwezigheid van een arts. Het schriftelijk verzoek wordt bewaard in het [[medisch dossier]]. Tussen de vraag en de uitvoering voorziet de wet dat de arts “meerdere gesprekken voert met de patiënt die, rekening houdend met diens gezondheidstoestand, over een redelijke periode worden gespreid” [28 mei 2002, art. 3.§2 2°]. Een andere arts, onafhankelijk en bevoegd om over de aandoening te oordelen, vergewist zich ervan dat het gaat om aanhoudend ondraaglijk fysiek of psychisch lijden dat niet gelenigd kan worden. Iedere arts kan deze rol opnemen. In de praktijk zijn het vaak artsen bekwaam in [[palliatieve zorg]]<ref>[http://www.palliatief.be www.palliatief.be]</ref> en artsen van de pressiegroep [[LEIF]]<ref>https://web.archive.org/web/20110914010444/http://www.leif.be/nl/professioneel/opleiding-leifartsen.html LevensEinde InformatieCentrum</ref><ref>[Ons levenseinde humaniseren, druk 1995 en 2004, 221 blz., uitgeverij VUBPRESS - Brussel, ISBN 9054873736] ''Ons levenseinde humaniseren'' [[Hugo Van den Enden]].</ref>.▼
===Bewust en niet terminaal===▼
Indien de patiënt bewust maar niet terminaal is, kan de euthanasie ten vroegste een maand na de datum van het schriftelijk verzoek worden uitgevoerd. Bovendien moet in dat geval nog een derde arts geraadpleegd worden, eveneens onafhankelijk van de patiënt en de behandelende arts, en psychiater of specialist in de aandoening in kwestie.▼
De arts moet zowel de terminale als de niet terminale patiënt inlichten over zijn gezondheids-toestand en zijn levensverwachting, met hem overleg plegen over zijn verzoek en met hem de eventueel nog resterende therapeutische mogelijkheden bespreken, alsook die van de palliatieve zorg. Hij moet met de patiënt tot de overtuiging komen dat er geen redelijke andere oplossing is.▼
De arts moet de naasten die de patiënt aanduidt op de hoogte brengen. Als de patiënt dat echter niet wil, moet de arts dat niet doen, zelfs niet bij chronisch depressieve personen<ref>[http://www.demorgen.be/binnenland/na-elf-jaar-euthanasie-eerste-klacht-tegen-pionier-distelmans-bccb77e8/ Na elf jaar euthanasie: eerste klacht tegen pionier Distelmans], Bjorn Maeckelbergh en Sara Vandekerckhove, De Morgen, 22 februari 2014</ref>.▼
===Niet meer bij bewustzijn===▼
Hoe zit het nu met euthanasie bij patiënten die volgens de huidige stand van de wetenschap onomkeerbaar ‘niet meer bij bewustzijn zijn’ zijn (bv. [[vegetatieve toestand]] na ongeluk of [[cerebrovasculair accident]])? Euthanasie is bij deze patiënten enkel mogelijk indien de persoon voordien een ‘voorafgaandelijke wilsverklaring betreffende euthanasie’ heeft opgesteld. Deze wilsverklaring dient mede ondertekend te zijn door twee [[meerderjarig]]e [[getuige]]n (waarvan minstens één geen materieel belang mag hebben bij het overlijden) en geldt alleen indien zij minder dan vijf jaar vóór het moment waarop de betrokkene zijn wil niet meer kan uiten, is opgesteld of bevestigd. In deze wilsverklaring kunnen één of meer meerderjarige vertrouwenspersonen aangewezen worden, die de behandelende arts in dat geval op de hoogte zullen brengen van de wil van de patiënt. Dit document kan – maar hoeft niet – geregistreerd te worden bij de dienst bevolking van de stad of gemeente. Belangrijker dan registratie is dat relevante personen een exemplaar van dit document ontvangen: de huisarts en/of behandelende arts-specialist, familieleden of vertrouwenspersoon, of dat dit gevoegd wordt bij het medisch dossier van de instelling waar men verblijft.▼
Deze ’Voorafgaande wilsverklaring ingeval ik onomkeerbaar buiten bewustzijn ben’ is niet vereist voor een euthanasie bij een [[bewust]]e patiënt. Daar volstaat het schriftelijk verzoek zoals hierboven beschreven. Met dergelijke wilsverklaring euthanasie kan men ook geen euthanasie verkrijgen wanneer men onomkeerbaar [[verwardheid|verward]] is maar wel nog bewust, bijvoorbeeld in geval van [[dementie]].▼
Bij alle euthanasievragen, terminaal of niet, [[coma (geneeskunde)|comateus]] of niet, bespreekt de arts deze met het verplegend team indien dit er is en in regelmatig contact staat met de patiënt, alsook met de vertrouwenspersoon en de naasten indien de patiënt dit wenst. Te allen tijde blijft elke arts vrij om al of niet op een euthanasieverzoek in te gaan. Hij dient hierover tijdig en open te communiceren.▼
Na de euthanasering is er ten slotte een toetsing voorzien door de Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie: de arts is verplicht elke uitgevoerde euthanasie aan te geven aan deze commissie door middel van een registratiedocument.<ref name="leif.be">[http://www.leif.be/images/stories/De_Huisarts_-_Open_brief_aan_de_onderhandelaars_-_Het_levenseinde_behoort_ons_allemaal_toe_10-11-11.pdf ''Open brief aan alle onderhandelaars: Het levenseinde behoort ons allemaal toe'' - De Huisarts - n°1032, 10 november 2011.]{{dode link|datum=september 2017 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>▼
Het [[UZ Brussel]] ([[Jette]]) introduceerde in december 2011 de eerste 'levenseindekliniek' in België. Er wordt geen euthanasie uitgevoerd maar wel bemiddeld rond mogelijke vragen over het levenseinde. Het nieuwe centrum biedt ruimte voor consultatie en hospitalisatie voor die gevallen waar in andere zorginstellingen werd geoordeeld dat euthanasering niet geoorloofd was.<ref>''UZ Brussel'' opent 'levenseindekliniek' die vooral zal bemiddelen - 13 december 2011, De Morgen.</ref>▼
==Goedkeuring van de euthanasiewet van 2002==
Het wetsvoorstel van [[Philippe Mahoux]] (PS), [[Jeannine Leduc]] (PVV/VLD), [[Philippe Monfils]] (MR), [[Myriam Vanlerberghe]] (SP), [[Marie Nagy]] (Ecolo) en [[Jacinta De Roeck]] (Agalev) werd op [[16 mei]] [[2002]] door een [[Regering-Verhofstadt I|paarsgroene meerderheid]] in de [[Kamer van Volksvertegenwoordigers|Kamer]] goedgekeurd met 86 stemmen voor, 51 stemmen tegen en 10 onthoudingen.<ref>[http://www.dekamer.be/doc/PCRI/pdf/50/ip231.pdf Integraal Verslag met vertaald beknopt verslag van de toespraken], Kamer van Volksvertegenwoordigers, 16 mei 2002</ref> De leiding van de Waalse liberalen verbood hierbij haar fractie volgens het eigen geweten te stemmen, zoals het in dit soort ethische kwesties gebruikelijk is. In de [[Senaat (België)|Senaat]] werd het wetsontwerp eerder al goedgekeurd op [[25 oktober]] [[2001]]<ref>[http://www.senate.be/www/?MIval=/index_senate&MENUID=12440&LANG=nl Belgische Senaat Handelingen nr. 2-155, donderdag 25 oktober 2001 - Namiddagvergadering]</ref> met 44 stemmen voor, 23 tegen en 2 onthoudingen. De [[CD&V]] en het [[Vlaams Blok]] stemden samen met drie [[Parti réformateur libéral|Franstalige liberalen]] ([[Olivier de Clippele]] en [[Christine Cornet d'Elzius]] van de [[Parti réformateur libéral|PRL]] en [[Nathalie de t'Serclaes]] van het [[Mouvement des Citoyens pour le Changement|MCC]]) tegen. Een andere PRL’er ([[Alain Destexhe]]) en [[Paul Galand]] van [[Ecolo]] onthielden zich.
Regel 61 ⟶ 32:
Op de werking van de controle- en evaluatiecommissie is er zowel vanuit België als het buitenland kritiek geuit. Zo stelden Casteur en Mortier dat voorzitter Distelmans zich als rechter en partij profileert<ref>Is de Federale Controlecommissie Euthanasie een schijnvertoning ? Dr. Med. Georges Casteur en Dr. Sc. Tom Mortier, De Artsenkrant, 2344, 35-35 (2013)</ref> en gaf Theo Boer aan dat de positie van Distelmans in andere landen onhoudbaar zou zijn, omdat de toetsing van euthanasie in België lijkt op de slager die zijn eigen vlees keurt<ref>[http://www.demorgen.be/opinie/positie-van-distelmans-zou-elders-onhoudbaar-zijn-bbb69391/ Positie van Distelmans zou elders onhoudbaar zijn], De Morgen, 13 december 2015</ref>. Het feit dat in de eerste 13 jaar werking van de commissie slechts 1 casus werd doorgestuurd naar het parket roept bij sommige artsen vragen op<ref>[http://www.demorgen.be/opinie/ga-de-dialoog-aan-distelmans-bbde4843/ Ga de dialoog aan, Distelmans!], Dr. An Haekens, De Morgen, 14 december 2015</ref>. Critici vinden dan ook dat de commissie vervangen zou moeten worden door een college van [[magistraat|magistraten]], al dan niet geadviseerd door artsen, omdat ze de taak heeft te bepalen of handelingen eventueel onder de strafwet vallen.
▲==Voorwaarden==
▲De voorwaarden voor euthanasie in België zijn: het moet gaan om [[aanhoudend lijden|aanhoudend]] [[ondraaglijk lijden|ondraaglijk]] en [[uitzichtloos lijden|uitzichtloos]] [[fysiek lijden|fysiek]] of [[psychisch lijden]], dat het gevolg is van een [[ernstige aandoening|ernstige]] en [[ongeneeslijke aandoening|ongeneeslijke]], door [[ongeval]] of [[ziekte]] veroorzaakte [[aandoening]] (waaraan de patiënt evenwel niet noodzakelijk binnen afzienbare tijd wordt verwacht te overlijden). Het verzoek tot euthanasie dient [[vrije wil|vrijwillig]], overwogen en herhaald te zijn, en niet tot stand gekomen als gevolg van enige externe druk. Ook de verder in de wet beschreven voorwaarden en procedures moeten nageleefd worden.<ref name="Wet betreffende de euthanasie" />
▲België kent geen 'recht' op euthanasie. Een arts kan weigeren te euthanaseren en kan niet gedwongen worden tot euthanasie over te gaan<ref>[http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&cn=2002052837&table_name=wet Wet betreffende de euthanasie], Artikel 14</ref>. Een [[rechtspersoon]] ([[ziekenhuis]], [[zorginstelling]]) kan euthanasie verbieden binnen hun instelling.<ref>[http://www.lachambre.be/flwb/pdf/50/1488/50k1488009.pdf Verslag namens de commissie voor de justitie], 23 april 2002, p. 178, "De voorzitter ([[Fred Erdman]]) besluit dat in de juiste interpretatie van het voorliggende ontwerp instellingen het recht hebben om de toepassing van euthanasie te verbieden binnen de muren van de instelling. Geen lid verzet zich tegen deze interpretatie van de voorzitter".</ref>
▲==Bijkomende voorwaarden en procedure==
▲Deze verschillen naargelang de patiënt op het ogenblik dat de euthanasieaanvraag aan de orde komt [[bewust]] is dan wel onomkeerbaar [[buiten bewustzijn]] verkeert, en naargelang hij of zij zoals de wet zegt "kennelijk binnen afzienbare tijd" zal sterven ('[[terminaal]]') of "kennelijk niet binnen afzienbare tijd" ('niet-terminaal').
▲===Bewust en terminaal===
▲Wanneer de patiënt bewust en [[terminaal]] is - wat het meest voorkomt - moet de patiënt zijn vraag niet alleen mondeling maar ook onder de vorm van een 'schriftelijk verzoek' bevestigen. Dit is een handgeschreven euthanasieverzoek - bijvoorbeeld: "Ik, [''voornaam'' ''familienaam''], vraag dat de [[arts]] euthanasie op mij uitvoert." Indien de patiënt niet meer kan schrijven mag een meerderjarige derde die door de patiënt gekozen is en geen materieel belang heeft bij het overlijden dit neerschrijven in aanwezigheid van een arts. Het schriftelijk verzoek wordt bewaard in het [[medisch dossier]]. Tussen de vraag en de uitvoering voorziet de wet dat de arts “meerdere gesprekken voert met de patiënt die, rekening houdend met diens gezondheidstoestand, over een redelijke periode worden gespreid” [28 mei 2002, art. 3.§2 2°]. Een andere arts, onafhankelijk en bevoegd om over de aandoening te oordelen, vergewist zich ervan dat het gaat om aanhoudend ondraaglijk fysiek of psychisch lijden dat niet gelenigd kan worden. Iedere arts kan deze rol opnemen. In de praktijk zijn het vaak artsen bekwaam in [[palliatieve zorg]]<ref>[http://www.palliatief.be www.palliatief.be]</ref> en artsen van de pressiegroep [[LEIF]]<ref>https://web.archive.org/web/20110914010444/http://www.leif.be/nl/professioneel/opleiding-leifartsen.html LevensEinde InformatieCentrum</ref><ref>[Ons levenseinde humaniseren, druk 1995 en 2004, 221 blz., uitgeverij VUBPRESS - Brussel, ISBN 9054873736] ''Ons levenseinde humaniseren'' [[Hugo Van den Enden]].</ref>.
▲===Bewust en niet terminaal===
▲Indien de patiënt bewust maar niet terminaal is, kan de euthanasie ten vroegste een maand na de datum van het schriftelijk verzoek worden uitgevoerd. Bovendien moet in dat geval nog een derde arts geraadpleegd worden, eveneens onafhankelijk van de patiënt en de behandelende arts, en psychiater of specialist in de aandoening in kwestie.
▲De arts moet zowel de terminale als de niet terminale patiënt inlichten over zijn gezondheids-toestand en zijn levensverwachting, met hem overleg plegen over zijn verzoek en met hem de eventueel nog resterende therapeutische mogelijkheden bespreken, alsook die van de palliatieve zorg. Hij moet met de patiënt tot de overtuiging komen dat er geen redelijke andere oplossing is.
▲De arts moet de naasten die de patiënt aanduidt op de hoogte brengen. Als de patiënt dat echter niet wil, moet de arts dat niet doen, zelfs niet bij chronisch depressieve personen<ref>[http://www.demorgen.be/binnenland/na-elf-jaar-euthanasie-eerste-klacht-tegen-pionier-distelmans-bccb77e8/ Na elf jaar euthanasie: eerste klacht tegen pionier Distelmans], Bjorn Maeckelbergh en Sara Vandekerckhove, De Morgen, 22 februari 2014</ref>.
▲===Niet meer bij bewustzijn===
▲Hoe zit het nu met euthanasie bij patiënten die volgens de huidige stand van de wetenschap onomkeerbaar ‘niet meer bij bewustzijn zijn’ zijn (bv. [[vegetatieve toestand]] na ongeluk of [[cerebrovasculair accident]])? Euthanasie is bij deze patiënten enkel mogelijk indien de persoon voordien een ‘voorafgaandelijke wilsverklaring betreffende euthanasie’ heeft opgesteld. Deze wilsverklaring dient mede ondertekend te zijn door twee [[meerderjarig]]e [[getuige]]n (waarvan minstens één geen materieel belang mag hebben bij het overlijden) en geldt alleen indien zij minder dan vijf jaar vóór het moment waarop de betrokkene zijn wil niet meer kan uiten, is opgesteld of bevestigd. In deze wilsverklaring kunnen één of meer meerderjarige vertrouwenspersonen aangewezen worden, die de behandelende arts in dat geval op de hoogte zullen brengen van de wil van de patiënt. Dit document kan – maar hoeft niet – geregistreerd te worden bij de dienst bevolking van de stad of gemeente. Belangrijker dan registratie is dat relevante personen een exemplaar van dit document ontvangen: de huisarts en/of behandelende arts-specialist, familieleden of vertrouwenspersoon, of dat dit gevoegd wordt bij het medisch dossier van de instelling waar men verblijft.
▲Deze ’Voorafgaande wilsverklaring ingeval ik onomkeerbaar buiten bewustzijn ben’ is niet vereist voor een euthanasie bij een [[bewust]]e patiënt. Daar volstaat het schriftelijk verzoek zoals hierboven beschreven. Met dergelijke wilsverklaring euthanasie kan men ook geen euthanasie verkrijgen wanneer men onomkeerbaar [[verwardheid|verward]] is maar wel nog bewust, bijvoorbeeld in geval van [[dementie]].
▲Bij alle euthanasievragen, terminaal of niet, [[coma (geneeskunde)|comateus]] of niet, bespreekt de arts deze met het verplegend team indien dit er is en in regelmatig contact staat met de patiënt, alsook met de vertrouwenspersoon en de naasten indien de patiënt dit wenst. Te allen tijde blijft elke arts vrij om al of niet op een euthanasieverzoek in te gaan. Hij dient hierover tijdig en open te communiceren.
▲Na de euthanasering is er ten slotte een toetsing voorzien door de Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie: de arts is verplicht elke uitgevoerde euthanasie aan te geven aan deze commissie door middel van een registratiedocument.<ref name="leif.be">[http://www.leif.be/images/stories/De_Huisarts_-_Open_brief_aan_de_onderhandelaars_-_Het_levenseinde_behoort_ons_allemaal_toe_10-11-11.pdf ''Open brief aan alle onderhandelaars: Het levenseinde behoort ons allemaal toe'' - De Huisarts - n°1032, 10 november 2011.]{{dode link|datum=september 2017 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>
▲Het [[UZ Brussel]] ([[Jette]]) introduceerde in december 2011 de eerste 'levenseindekliniek' in België. Er wordt geen euthanasie uitgevoerd maar wel bemiddeld rond mogelijke vragen over het levenseinde. Het nieuwe centrum biedt ruimte voor consultatie en hospitalisatie voor die gevallen waar in andere zorginstellingen werd geoordeeld dat euthanasering niet geoorloofd was.<ref>''UZ Brussel'' opent 'levenseindekliniek' die vooral zal bemiddelen - 13 december 2011, De Morgen.</ref>
==Aantal euthanasiegevallen 2003-2013==
| |||