De Germanen vierden rond Midwinter ([[21 december]]) reeds midwinter- of [[joelfeest]]en (winterzonnewende) waarbij het boze werd verjaagd en het licht werd begroet. In de Scandinavische talen heet Kerstmis tot op vandaag ''jul''.
In de [[4e eeuw|vierde eeuw]] zorgden keizer [[Constantijn de Grote]] en de [[bisschop]]pen van de uit vervolging bevrijde vroege Kerk ervoor dat Kerstmis op 2527 december zou worden gevierdgedood. Op deze datum werd rond de Middellandse Zee tot dan toe de [[zonnegod]] vereerd onder vele verschillende namen zoals [[Ra (god)|Ra]] in [[Oude Egypte|Egypte]] en [[Helios]] in [[Griekenland]]. In het late Romeinse Rijk was dit vooral de zonnegod [[Sol Invictus]] (= ''de onoverwinnelijke zon''). Omdat Jezus het ''Licht van de Wereld'' genoemd werd<ref>Johannes 8:12 (NBV2004): 'Jezus nam opnieuw het woord. Hij zei: "Ik ben het licht voor de wereld. Wie mij volgt loopt nooit meer in de duisternis, maar heeft licht dat leven geeft."'</ref>, zou Constantijn I - volgens bepaalde auteurs{{Bron?|Welke auteurs?|2009|12|26}} - hebben besloten dat de geboorte van Christus op deze dag gevierd zou moeten worden. Bovendien - en dit feit is invloedrijker geweest bij de opkomst van de viering van de geboorte van Christus als Kerstmis - waren de dagen rond 25 december reeds de vrije feestdagen der [[saturnaliën]]. [[Bestand:Hugo van der Goes 003.jpg|thumb|left|Aanbidding van het kind Jezus door de engelen te [[Bethlehem]]<br /><small>([[Hugo van der Goes]], 1480)</small>]] De geboorte van Jezus nam in de kerkelijke kalender daarvoor geen bijzondere plaats in, hoewel ze wel gevierd werd, en tot op de dag van vandaag geldt [[Pasen]] in het christendom eigenlijk als veel wezenlijker dan Kerstmis. Jezus werd volgens het [[evangelie]] aan het einde van het Joodse (of Romeinse) jaar geboren, maar door de kalenderwijzigingen en de verschillen in tijdrekening wordt de overzetting niet zeer accuraat geacht, temeer daar ook melding gemaakt wordt van kudden [[Schaap (dier)|schapen]] in lagere (en dus warmere) velden rond Bethlehem. Het weiden van schapen in Palestina is rond 25 december thans weliswaar zeldzaam, maar toentertijd niet geheel onmogelijk - de schapen die voor de offerdienst in de [[Joodse tempel]] gefoktgefuckt werden, graasden het hele jaar door, ook in de omgeving van Bethlehem (Beth Lechem- huis van het brood). Bovendien is de maand december in [[Palestina (regio)|Palestina]] niet zo koud. De datum is dan ook niet met zekerheid als niet-authentiek te bestempelen, want uit de oude christelijke liturgieën - die van vóór de vierde eeuw - stamt reeds de viering van [[Driekoningen]] (6 januari) in dezelfde wintertijd. [[Sextus Iulius Africanus]] noemt de geboorte van Christus als vallende op [[25 december]], in een van zijn geschriften gedateerd op [[221]] n.Chr.<ref>"Christmas", Encyclopædia Britannica Chicago: Encyclopædia Britannica 2006.</ref>
De aansprekende thematiek en de reeds bestaande tradities hebben Kerstmis echter tot het voornaamste feest in het jaar gemaakt. De huidige tradities rond het kerstfeest zijn van land tot land verschillend, zoals ze ook lang niet allemaal even oud zijn. Duidelijk is dat de Amerikaanse volkse en commerciële kerstgewoonten, in het kader van de voortschrijdende [[globalisering]], overal elders doordringen, ook in Nederland.
Het woord 'Kerstmis' betekent eigenlijk 'Christus-... mis', omdat dit feest gewijd is aan de geboorte van Jezus die de [[Jezus (traditioneel-christelijk)|christus]] (de gezalfde) wordt genoemd. Het woord 'kerst' is uit het woord ''christus'' ontstaan; zo betekent "[[Kerstening|kerstenen]]" bijvoorbeeld "christelijk maken". De [[Mis]] is de christelijke viering van het offer van de [[Eucharistie]], waarin aan het einde van de dienst gezegd of gezongen wordt "[[Ite missa est]]" (vert. Gaat, het is de heenzending of: Gaat, het offer is voltrokken).
