|
khgnsroiudgkljdmrilkgms;rldkghnje;rkskskdfds
{{Zie dp}}
[[Bestand:Seaman send Morse code signals.jpg|thumb|Matroos bedient seinlamp]]
[[Bestand:L-Telegraph1.png|thumb|Antieke seinsleutel]]
'''Morse''' is een communicatiecode, bestaande uit met tussenpozen uitgezonden signalen, die [[letter]]s, [[leesteken]]s en [[cijfer]]s vertegenwoordigen. De code werd in [[1835]] uitgevonden en ontwikkeld door [[Samuel Morse]] met het doel deze te gebruiken voor de [[telegrafie]]. Bij de telegraaf kon men alleen maar kiezen uit twee toestanden: sleutel naar beneden (= stroom) of sleutel niet bediend (= geen stroom) en tijdsduur (kort of lang).
Telegrafie wordt algemeen beschouwd als een voorloper van de latere [[digitaal|digitale]] communicatie.
De Nederlandse marine en luchtvaart heeft rond het jaar 2000 het morse officieel buiten gebruik gesteld voor radioverbindingen en vervangen door andere [[communicatiemiddel|communicatiemethoden]]. Dit is gebeurd naar aanleiding van de wijziging van voorschriften van de internationale maritieme organisatie [[SOLAS]]. De aanwezigheid van morse-apparatuur is niet langer vereist. Een groot voordeel is dat men geen [[marconist]] meer aan boord hoeft te hebben. Morse wordt nog wel gebruikt binnen de Koninklijke Marine (voor [[lichtmorsecommunicatie]]) en bij [[Radioamateur|radiozendamateurs]].
Morsesignalen kunnen op verschillende manieren verzonden worden: als een [[audio]]signaal, een vast [[radio]]signaal dat aan en uit geschakeld wordt (bekend als 'continuous wave' of CW), een elektrische puls via een telegraafdraad, of als een mechanisch of zichtbaar signaal, zoals een seinlamp.
Er zijn twee soorten morsecodes gebruikt, elk met een verschillende set symbolen. De Amerikaanse morsecode werd oorspronkelijk gebruikt in telegrafische systemen over een telegraafkabel voor langeafstandscommunicatie. Later werd die vervangen door de veelgebruikte Internationale Morsecode. Een (audio)voorbeeld in Internationale Morsecode:
'''[[Media:Wikimorse.ogg|WIKIPEDIA in Morse]]'''.
Naast het gewone morse werd ook een uitgebreid commercieel codesysteem ontwikkeld, dat complete zinnen codeerde in groepjes van vijf letters elk. Telegrafisten kregen zo te maken met 'woorden' als BYOXO ("''Are you trying to weasel out of our deal?''"), LIOUY ("''Why do you not answer my question?''") en AYYLU ("''Not clearly coded, repeat more clearly''"). Het doel van deze codes was te besparen op de transmissiekosten. Speciaal voor het radio-verkeer werden [[Q-code]]s door de [[CCIR]] gedefinieerd voor allerlei standaard vragen en antwoorden.
Daarnaast ontstond voor meer informele contacten samentrekkingen, vereenvoudigingen en afkortingen voor veel gebruikte termen. Vele ervan worden nu nog veelvuldig in vooral Engelstalige landen gebruikt en op [[Chatten (communicatie)|chatkanalen]]. Enkele voorbeelden zijn CU (''see you''), 73 (''kind regards''), [[FYI (afkorting)|FYI]] (''for your information''), 88 (''love and kisses''), TTYL (''talk to you later''), ANT (''antennae''), ham (Radioamateur), TOF (''Try Other Foot'', bij slecht seinschrift), CUAGN (''see you again'')....
[[Radioamateur]]s gebruiken ook nog altijd de 'Q-code'. Daarnaast is een systeem in gebruik voor service-informatie zoals de kwaliteit van de verbinding: RST (readability, signal and tone quality).
Ook met behulp van [[portofoon]]s is het mogelijk om berichten in morse te versturen. Hiervoor zit op de portofoon een speciale knop waarmee korte en lange piepjes kunnen worden gegenereerd die naar de andere portofoon worden gestuurd, en daarop kunnen worden ontvangen. Op de portofoon is voor het decoderen van de berichten het morse-alfabet afgebeeld.
== De Internationale Morsecode ==
De Internationale Morsecode wordt vandaag de dag nog altijd gebruikt. Omdat het alleen afhankelijk is van een vast [[modulatie (radio)|ongemoduleerd]] radiosignaal, vereist het minder apparatuur om morse te verzenden en te ontvangen dan andere vormen van radiocommunicatie en kan het gebruikt worden in situaties met een slechte [[signaal-ruisverhouding]]; het vereist bovendien heel weinig bandbreedte. Bepaalde gedeelten van het radiospectrum zijn gereserveerd voor de overdracht van morsesignalen, bijvoorbeeld voor de scheepvaart tussen 405 en 535 kHz met een noodfrequentie op [[500 kHz]].
Timing en codering:
Morse kent twee symbolen: punten en streepjes, ofwel ''dits'' en ''dahs''. De lengte van de 'dit' bepaalt de snelheid waarmee de boodschap wordt verzonden en wordt als 'eenheid' gebruikt. De snelheid van morsecode wordt uitgedrukt in woorden per minuut (wpm) en geeft aan hoe vaak het standaardwoord PARIS in één minuut gezonden kan worden.
Hieronder volgt een illustratie van de afgesproken timing van de symbolen. De bedoeling daarvan is om de precieze onderlinge tijdsduur van de symbolen aan te geven. Normaal gesproken zou het voorbeeld ongeveer zó geschreven worden:
-- --- ·-· ··· · / -·-· --- -·· ·
M O R S E (spatie) C O D E [[Media:Morse code.ogg|Beluisteren]]
waarbij '''-''' = ''dah'' en '''.''' = ''dit''.
Hier volgt de afgesproken timing voor dezelfde boodschap, waarbij een is-teken wil zeggen: 'signaal aan' en een komma: 'signaal uit', elk met dezelfde lengte als een '' dit''.
===,===,,,===,===,===,,,=,===,=,,,=,=,=,,,=,,,,,,,===,=,===,=,,,===,===,===,,,===,=,=,,,=
^ ^ ^ ^ ^
| dah dit | |
symboolspatie letterspatie woordspatie
Een ''dah'' is volgens de afspraken drie keer zo lang als een ''dit''. Spaties tussen ''dits'' en ''dahs'' binnen een lettercode hebben de lengte van één ''dit'', spaties tussen letters in een woord hebben de lengte van 3 ''dits'' (één ''dah''), en spaties tussen woorden zijn 7 ''dits'' lang.
Mensen die met morse vertrouwd zijn schrijven en spreken het als volgt uit:
-- --- .-. ... . / -.-. --- -.. .
<pre><nowiki>DahDah DahDahDah DiDahDit DiDiDit Dit, DahDiDahDit DahDahDah DahDiDit Dit</nowiki></pre>
== Het morsealfabet ==
De schema's hieronder, bedacht door Morses collega [[Alfred Vail]], bevatten het alfabet, de cijfers, en enkele andere veel gebruikte tekens in morse:
<!-- BEGIN tabel om alle tabellen in midden te hebben -->
{| class="vatop"
|+ '''Letters, cijfers en leestekens'''
|
{| class="wikitable"
! Letter !! Morse
|-
| A || '''· —'''
|-
| B || '''— · · ·'''
|-
| C || '''— · — ·'''
|-
| D || '''— · ·'''
|-
| E || '''·'''
|-
| F || '''· · — ·'''
|-
| G || '''— — ·'''
|-
| H || '''· · · ·'''
|-
| I || '''· ·'''
|-
| J || '''· — — —'''
|-
| K || '''— · —'''
|-
| L || '''· — · ·'''
|-
| M || '''— —'''
|}
|
{| class="wikitable"
! Letter !! Morse
|-
| N || '''— ·'''
|-
| O || '''— — —'''
|-
| P || '''· — — ·'''
|-
| Q || '''— — · —'''
|-
| R || '''· — ·'''
|-
| S || '''· · ·'''
|-
| T || '''—'''
|-
| U || '''· · —'''
|-
| V || '''· · · —'''
|-
| W || '''· — —'''
|-
| X || '''— · · —'''
|-
| Y || '''— · — —'''
|-
| Z || '''— — · ·'''
|}
|
{| class="wikitable"
! Cijfer !! Morse
|-
| 0 || '''— — — — —'''
|-
| 1 || '''· — — — —'''
|-
| 2 || '''· · — — —'''
|-
| 3 || '''· · · — —'''
|-
| 4 || '''· · · · —'''
|-
| 5 || '''· · · · ·'''
|-
| 6 || '''— · · · ·'''
|-
| 7 || '''— — · · ·'''
|-
| 8 || '''— — — · ·'''
|-
| 9 || '''— — — — ·'''
|}
|
{| class="wikitable"
! colspan="2" | Teken !! Morse
|-
| . || punt || '''· — · — · —'''
|-
| , || komma || '''— — · · — —'''
|-
| ? || vraagteken || '''· · — — · ·'''
|-
| ! || uitroepteken || '''— · — · — —'''
|-
| - || koppelteken || '''— · · · · —'''
|-
| / || breukstreep || '''— · · — ·'''
|-
| : || dubbelepunt || '''— — — · · ·'''
|-
| ' || apostrof || '''· — — — — ·'''
|-
| - || minteken || '''— · · · · —'''
|-
| ) || sluithaakje || '''— · — — · —'''
|-
| ; || puntkomma || '''— · — · —'''
|-
| ( || haakje openen || '''— · — — ·'''
|-
| = || gelijkteken || '''— · · · —'''
|-
| @ || apenstaartje || '''· — — · — ·'''
|-
| & || ampersand || '''· – · · ·'''
|}
<!-- EINDE tabel om alle tabellen in midden te hebben -->
|}
{| class="vatop"
|
{|
|+ '''Aanvullende codes die per land of per taal kunnen verschillen'''
|
{| class="wikitable"
! Teken !! Morse
|-
| à/å || '''· — — · —'''
|-
| ä/æ || '''· — · —'''
|-
| ç || '''— · — · ·'''
|-
| ch || '''— — — —'''
|}
|
{| class="wikitable"
! Teken !! Morse
|-
| é || '''· · — · ·'''
|-
| è || '''· — · · —'''
|-
| ñ || '''— — · — —'''
|-
| ö/ø || '''— — — ·'''
|}
|
{| class="wikitable"
! Teken !! Morse
|-
| ü || '''· · — —'''
|-
| " || '''· — · · — ·'''
|-
| ' || '''· — — — — ·'''
|-
| ! || '''— · — · — —'''
|}
|}
|
{| class="wikitable"
|+ '''Andere tekens'''<br /><br />
! Teken !! Morse
|-
| <del>KA</del> ook ;, beginteken || '''— · — · —'''
|-
| <del>KN</del> ook (, uitnodiging voor één tegenstation || '''— · — — ·'''
|-
| <del>BT</del> ook =, scheiding tussen delen van een uitzending || '''— · · · —'''
|-
| <del>AR</del>, sluitteken, einde van een (deel)boodschap<sup>1</sup> || '''· — · — ·'''
|-
| SK, eindteken,(Silent Key) einde van het contact<sup>2</sup> || '''· · · — · —'''
|-
| <del>AS</del>, wachtteken || '''· — · · ·'''
|-
| <del>VE</del>, begrepen || '''· · · — ·'''
|-
| vergissing<sup>3</sup> || '''· · · · · · · ·'''
|-
| [[SOS (noodsignaal)|SOS]] (noodsignaal) || '''· · · — — — · · ·'''
|-
| colspan="2" | <div style="font-size:smaller">1. Wordt door sommige morsetrainingsprogrammatuur weergegeven als +<br />
2. Wordt door sommige morsetrainingsprogrammatuur weergegeven als @<br />
3.Een vergissing bestaat uit minimaal 7 punten, meer mag ook. Tussen 7 en 10 punten is gebruikelijk.<br />
</div>
|}
<!-- EINDE tabel om alle tabellen in midden te hebben -->
|}
[[SOS (noodsignaal)|SOS]] is het internationale [[noodsignaal]]. Het is overigens een veelgehoord misverstand dat het SOS-signaal uit drie symbolen zou bestaan: de correcte manier van verzenden is als één morsesymbool.
Hier heeft enige ontwikkeling plaatsgevonden: in het begin (vlak na de uitvinding van het morsealfabet) seinde de seiner de letters apart, vervolgens kwamen er automaten die SOSOSOSO... uitzonden, tegenwoordig met de moderne apparatuur is dit weer veranderd.
=== Dichotomische tabel ===
Met de onderstaande tabel kunnen de meest gangbare morsecodes snel worden herleid tot de bijbehorende letter. Vooral handig bij het 'ontsleutelen'.
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
| colspan="16" | E <math>\cdot</math>
| colspan="16" style="background:#fffff0;" | T –
|-
| colspan="8" | I <math>\cdot</math>
| colspan="8" style="background:#fffff0;" | A –
| colspan="8" | N <math>\cdot</math>
| colspan="8" style="background:#fffff0;" | M –
|-
| colspan="4" | S <math>\cdot</math>
| colspan="4" style="background:#fffff0;" | U –
| colspan="4" | R <math>\cdot</math>
| colspan="4" style="background:#fffff0;" | W –
| colspan="4" | D <math>\cdot</math>
| colspan="4" style="background:#fffff0;" | K –
| colspan="4" | G <math>\cdot</math>
| colspan="4" style="background:#fffff0;" | O –
|-
| colspan="2" | H <math>\cdot</math>
| colspan="2" style="background:#fffff0;" | V –
| colspan="2" | F <math>\cdot</math>
| colspan="2" style="background:#fffff0;" | –
| colspan="2" | L <math>\cdot</math>
| colspan="2" style="background:#fffff0;" | –
| colspan="2" | P <math>\cdot</math>
| colspan="2" style="background:#fffff0;" | J –
| colspan="2" | B <math>\cdot</math>
| colspan="2" style="background:#fffff0;" | X –
| colspan="2" | C <math>\cdot</math>
| colspan="2" style="background:#fffff0;" | Y –
| colspan="2" | Z <math>\cdot</math>
| colspan="2" style="background:#fffff0;" | Q –
| colspan="2" | <math>\cdot</math>
| colspan="2" style="background:#fffff0;" | –
|-
| width=15 | 5 <math>\cdot</math>
| width=15 style="background:#fffff0;" | 4 –
| width=15 | <s>VE</s>
| width=15 style="background:#fffff0;" | 3 –
| width=15 |
| width=15 style="background:#fffff0;" |
| width=15 |
| width=15 style="background:#fffff0;" | 2 –
| width=15 | <s>AS</s>
| width=15 style="background:#fffff0;" |
| width=15 | <s>AR</s>
| width=15 style="background:#fffff0;" |
| width=15 |
| width=15 style="background:#fffff0;" |
| width=15 |
| width=15 style="background:#fffff0;" | 1 –
| width=15 | 6 <math>\cdot</math>
| width=15 style="background:#fffff0;" | <s>BT</s>
| width=15 | / <math>\cdot</math>
| width=15 style="background:#fffff0;" |
| width=15 |
| width=15 style="background:#fffff0;" | <s>KA</s>
| width=40 | <s>KN</s> of ( <math>\cdot</math>
| width=15 style="background:#fffff0;" |
| width=15 | 7 <math>\cdot</math>
| width=15 style="background:#fffff0;" |
| width=15 |
| width=15 style="background:#fffff0;" |
| width=15 | 8 <math>\cdot</math>
| width=15 style="background:#fffff0;" |
| width=15 | 9 <math>\cdot</math>
| width=15 style="background:#fffff0;" | 0 –
|}
=== Ezelsbruggetjes ===
{| class="wikitable"
|T, M, O || strepen
|-
|E, I, S, H || punten
|-
|A, U, V || punten gevolgd door 1 streep
|-
|N, D, B || 1 streep gevolgd door punten
|}
Voor het Nederlands bestaat het volgende ezelsbruggetje, waarbij elke lettergreep die de letter O bevat, met een — correspondeert, en elke lettergreep zonder O met een punt correspondeert:
{| class="vatop"
|
{| class="wikitable"
| a
| an-ton
| . -
|-
| b
| bok-ke-wa-gen
| - . . .
|-
| c
| com-man-do-brug
| - . - .
|-
| d
| dors-vle-gel
| - . .
|-
| e
| es
| .
|-
| f
| feest-ge-no-ten
| . . - .
|-
| g
| groot-moe-der
| - - .
|-
| h
| huis-be-waar-der
| . . . .
|-
| i
| inkt-vis
| . .
|}
|
{| class="wikitable"
| j
| ja o zo mooi
| . - - -
|-
| k
| kloos-ter-poort
| - . -
|-
| l
| li-mo-na-de
| . - . .
|-
| m
| mo-tor
| - -
|-
| n
| noor-den
| - .
|-
| o
| oor-logs-vloot
| - - -
|-
| p
| per mo-tor-fiets
| . - - .
|-
| q
| quols-dorp in nood
| - - . -
|-
| r
| re-vol-ver
| . - .
|}
|
{| class="wikitable"
| s
| sein-sleu-tel
| . . .
|-
| t
| ton
| -
|-
| u
| u-ni-form
| . . -
|-
| v
| va-kan-tie-oord
| . . . -
|-
| w
| wind-mo-tor
| . - -
|-
| x
| zon-der tref-woord
| - . . -
|-
| y
| yor-ker-noord-kop
| - . - -
|-
| z
| zoe-loe-kaf-fer
| - - . .
|}
|}
== Zie ook ==
* [[500 kHz]]
* [[Seinvlag]]
* [[SOS (noodsignaal)|SOS]]
{{Appendix|2=
*[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/393067/Morse-Code Morse Code], Encyclopaedia Britannica
}}
{{Commons|Morse code|Morse}}
[[Categorie:Telegrafie]]
[[Categorie:Geschiedenis van de telecommunicatie]]
[[Categorie:Code]]
[[Categorie:Radio]]
[[Categorie:Eponiem]]
| 