|
lore ruikt naar schimmels
[[Bestand:Canterbury Cathedral - Portal Nave Cross-spire.jpeg|thumb|260px|De [[kathedraal van Canterbury]], de zetel van de [[aartsbisschop van Canterbury]].]]
De term '''Anglicaanse Kerk''' (van het Middenlatijnse ''anglicanus'', 'Engels') wijst in Europese context meestal op de '''Kerk van Engeland''' (''Church of England''), officieel de '''Episcopaalse Kerk van Engeland'''. De kerk werd geboren uit de [[christelijke zending|missieactiviteiten]] van [[Romeinse Rijk|Romeinse]] militairen en kooplieden en was aanvankelijk met de [[Rooms-Katholieke Kerk|wereldkerk van Rome]] verbonden tot er in [[1534]] een [[schisma]] tot stand kwam door [[Hendrik VIII van Engeland|Hendrik VIII]]. Tegenwoordig bestaan er vele anglicaanse kerken wereldwijd, die zijn verbonden in de [[Anglicaanse Gemeenschap]].
== Geschiedenis ==
Reeds in de eerste eeuwen na [[Jezus (traditioneel-christelijk)|Christus]] is er van een geordende kerkgemeenschap sprake met een bisschop in [[Londen]]. Uit de kernen in het noorden ([[Lindisfarne]], [[York (Engeland)|York]]) en in het zuiden ([[Salisbury (Wiltshire)|Salisbury]], [[Canterbury (Engeland)|Canterbury]]) groeide onder de heilige [[Augustinus van Canterbury]] ([[597]]-[[604]]), stichter van de [[Katholieke Kerk in Engeland]], een (in termen van vandaag) meer nationaal kerkverband, dat zich sterk op Rome richtte. De term "Ecclesia Anglicana" ("Engelse Kerk") komt al in de [[Magna Carta]] voor ([[1215]]).
=== Het ontstaan van de Anglicaanse Kerk ===
[[Bestand:Cranmer burning foxe.jpg|thumb|Thomas Cranmer op de brandstapel]]
[[Thomas Cranmer]] (2 juli 1489 – Oxford, 21 maart 1556) was de eerste anglicaanse [[aartsbisschop van Canterbury]] tijdens het bewind van de Engelse koningen [[Hendrik VIII van Engeland|Hendrik VIII]] en [[Eduard VI van Engeland|Eduard VI]].
Cranmer bewerkstelligde in 1533 de nietigverklaring van het huwelijk tussen Hendrik VIII en [[Catharina van Aragon]] en verklaarde Hendriks tweede huwelijk, met [[Anna Boleyn]], geldig. In datzelfde jaar werd een nieuwe prinses geboren, [[Elizabeth I]], en werd Cranmer door [[paus Clemens VII]] [[excommuniceren|geëxcommuniceerd]].
In 1533 legt Hendrik de [[Act of Supremacy]] voor aan het parlement. Hiermee wordt aan het parlement gevraagd om Hendrik hoofd van de kerk te maken en hiermee te erkennen dat de koning van Engeland de man is die de meeste macht had op aarde, direct onder God en daarmee ook het hoofd van de Kerk van Engeland.
Als eerste maatregel van het nieuwe kerkhoofd werd een meer liberale huwelijkswetgeving afgekondigd.
Daarna worden de kloosterorden ontbonden en Hendrik verplicht de monniken om de daken van de kerken en kloosters te verwijderen, zodat ze al spoedig in staat van verval verkeren.
Hendrik confisqueerde de goederen van de Katholieke Kerk en die van de kloosters en congregaties. De opbrengsten waren voor de Engelse kroon en voor zijn naaste medewerkers. De afkeer die vele Engelsen hadden van Rome speelde hem bij dit alles in de kaart.
Eén jaar later, in 1534 wordt de Act of Supremacy aangenomen, waarmee de Anglicaanse Kerk als zelfstandig instituut ontstond.
Cranmer was hervormingsgezind en stimuleerde nieuwe kerkgemeenschappen van protestantse vluchtelingen. Hij was voorstander van een snelle protestantisering van de Anglicaanse Kerk en voer een sterk antiroomse koers. Het universele gezag van de paus werd ontkend en in 1534 werd de band met Rome verbroken. In dat jaar werd ook het verplichte [[celibaat]] afgeschaft.
Theologisch gezien was Hendrik VIII conservatief en wars van het reformatorische gedachtegoed. De [[liturgie]] bleef dan ook nagenoeg gelijk aan die van de Rooms-Katholieke Kerk.
In deze begintijd was er dus veel strijd over de te bepalen interne standpunten van de 'nieuwe kerk'. De protestanten (reformatie) wonnen aan invloed en de verhouding met de katholieken was gespannen.
Hendriks lord chancellor [[Thomas More]], die ook een vooraanstaand humanistisch geleerde en vriend van [[Desiderius Erasmus|Erasmus]] was, verzette zich hardnekkig tegen zowel de scheiding van Catharina van Aragon als tegen de breuk met Rome. Daardoor liet Hendrik zich echter niet van zijn plannen afbrengen.
Thomas More kwam ten val, werd berecht wegens hoogverraad en in 1535 onthoofd. Ook [[John Fisher (bisschop)|John Fisher]], bisschop van [[Rochester (Kent)|Rochester]], werd gearresteerd wegens zijn verzet tegen Hendrik; toen de paus Fisher vervolgens tot kardinaal verhief, eindigde ook hij in datzelfde jaar op het schavot.
Er was wel wat verspreid rooms-katholiek verzet, maar de katholieken die zich erbij neerlegden werden ongemoeid gelaten. De protestanten werden intussen wel hevig vervolgd. Later kwam er wat meer toenadering tot de protestanten. De door Rome toegekende titel 'Fidei defensor' raakt Hendrik uiteindelijk kwijt en hij werd in 1538 zelfs geëxcommuniceerd, maar die titel werd in 1544 door het Engelse parlement weer erfelijk toegekend aan de kroonprins, zijn 7-jarige zoon Eduard VI. Tot op de dag van vandaag draagt het Engelse/Britse staatshoofd deze titel, maar dus niet, zoals oorspronkelijk bedoeld, als verdediger van het katholieke geloof maar van dat van de Anglicaanse Kerk, waarvan hij/zij formeel het hoofd is.
In 1548 introduceert Cranmer het Engelstalige [[Book of Common Prayer]], dat de oude Latijnse liturgie verving. Hij kan als de grondlegger van de anglicaanse theologie beschouwd worden. Uiteindelijk hebben de invloeden van de Engelse Reformatie tot een middenweg tussen roomsgezinden en protestanten geleid. De Anglicaanse Kerk is geboren.
Religieuze twistpunten zullen uiteindelijk leiden tot de Engelse burgeroorlog in de 17e eeuw.
Nadat Thomas Cranmer een belangrijke politieke rol had gespeeld tijdens het korte bewind van Eduard VI, die in 1553 stierf op 15-jarige leeftijd, en het nog kortere bewind van Lady [[Jane Grey]], die op 15-jarige leeftijd aftrad (en later onthoofd werd), kwam in 1553 [[Maria I van Engeland|Maria Tudor]] aan de macht.
Zij had het terugbrengen van Engeland bij de Katholieke Kerk als voornaamste doel en schuwde daarbij geen middel; zodoende verwierf zij de bijnaam 'Bloody Mary'. Veel tegenstanders kwamen op de brandstapel. Haar campagne leidde ook tot Cranmers berechting als ketter en veroordeling tot de brandstapel. Daarmee heeft hij in de anglicaanse traditie de status van martelaar en een soort heilige verworven.
Uiteindelijk leidden de invloeden van de Engelse [[Reformatie]] tot een middenweg ("via media"), die zich tussen roomsgezinden en [[puritein]]en positioneerde. [[Richard Hooker (theoloog)|Richard Hooker]] is daarbij een invloedrijke theoloog geweest. In de traditie van de Kerk verenigt zij dan ook [[evangelisch|evangelicale]] en katholieke geloofselementen. Zij noemt zichzelf "katholiek en hervormd", men zou ook kunnen zeggen "katholiek maar niet rooms". De godsdienst volgt de vormen van de Kerk van Engeland, zoals deze vooral in het ''[[Book of Common Prayer]]'' door [[Thomas Cranmer]] zijn geformuleerd. De hiërarchische ordening is typisch katholiek, de vrijheid in geloofspunten, de eredienst en de rechtvaardigingsleer eerder op de Reformatie gebaseerd. Het verplichte celibaat kent de Anglicaanse Kerk van 1534 af aan niet.
=== Heden ===
De Kerk van Engeland heeft tegenwoordig ongeveer 13,4 miljoen leden.<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/in_depth/3226753.stm FactBestand:Anglican Church around the world] BBC Factfile.</ref> De gehele Anglicaanse Gemeenschap heeft naar schatting circa 85 miljoen leden.<ref>[http://www.anglicancommunion.org/structures/member-churches.aspx Anglican Communion: Member Churches]</ref>
De "Kerk van Engeland" met haar twee [[kerkprovincie]]s ([[York (Engeland)|York]] en [[Canterbury (Engeland)|Canterbury]]) vormt met een groot aantal andere anglicaanse kerken een wereldwijde [[Anglicaanse Gemeenschap|''Anglican Communion'']]. De juridische zelfstandigheid en het ontbreken van een formeel leergezag op het hoogste niveau kan tot spanningen leiden. Zo veroorzaakte de [[Episcopaalse Kerk (Verenigde Staten)|Episcopaalse Kerk]] (de Anglicaanse Kerk van de VS) grote spanningen door het wijden van een [[bisschop]] die naar algemeen-anglicaanse normen niet voor wijding in aanmerking kwam. Een speciale commissie deed uitvoerig onderzoek en haar aanbevelingen in het zgn. Windsor Report ([[2004]]) worden thans wereldwijd bestudeerd en zullen wellicht in 2008 ([[Lambethconferentie]] van alle bisschoppen) tot nadere regelingen en/of maatregelen leiden.
In een groter verband kan men spreken van andere Kerken die in [[doctrine]] of [[liturgie|liturgische]] traditie anglicaans zijn, maar hier toch een afscheiding van vormen, zoals de [[Vrije Kerk van Engeland]] (''Free Church of England''), of een aantal "voortgezette kerken" (''continuing churches'') die bijvoorbeeld uit ongenoegen over de [[priester]]wijding van vrouwen tot stand kwamen. De [[Traditional Anglican Communion]] is hiervan de bekendste.
== Geloofsleer en uitoefening ==
Na de koning of koningin van Engeland is de [[aartsbisschop van Canterbury]] het hoofd van de kerk. Hij heeft in vergelijking met de [[paus van Rome]] niet hetzelfde gezag over zijn kerk.
Twee belangrijke hoofdstromingen binnen de Anglicaanse Kerk zijn de Hogere Kerk (''High Church''), die een "hoge" of objectiverende doctrinale opvatting heeft over het wezen van de Kerk en over de [[sacrament]]en, en daarin meer katholiek van leer is, en de Lagere Kerk (''Low Church''), die meer evangelicale en subjectiverende kenmerken heeft en bijvoorbeeld de persoonlijke [[Religie|geloofskeuze]] sterk benadrukt.
=== Sacramenten ===
De Anglicaanse Kerk kent - net als de meeste kerkgenootschappen - [[sacramenten]]. In de mate dat men deze al of niet beschouwt als gebaseerd op het [[Evangelie]], maakt men in de Anglicaanse Kerk een onderscheid tussen de sacramenten: [[doopsel]] en [[eucharistie]] worden als Evangelische sacramenten beschouwd, [[biecht]], [[huwelijk]], [[vormsel]], [[priesterwijding]] en [[ziekenzalving]] als niet-evangelisch.
Het is afhankelijk van de stroming binnen de Anglicaanse Kerk hoe belangrijk de plaats van sacramenten is binnen de [[liturgie]]. In de ''High Church'', die qua vorm sterk lijkt op het [[katholicisme]] hebben de sacramenten een belangrijker rol dan in de ''Low Church'' waar de prediking meer centraal staat.
=== Priesterschap ===
| 