Zandgat: verschil tussen versies

Het verschil tussen kleiputten en zandgaten is vanaf [[rivier]]en vaak zichtbaar doordat voor een zandgat een toegang gemaakt is, om met een [[Emmerbaggermolen|baggermolen]] of [[zandzuiger]] het gat in te kunnen varen en met [[beunschip|beunschepen]] of bakken het zand en grind daarna over de rivier af te voeren. Zand- en grindvervoer over water is vele malen goedkoper dan over de weg of via het spoor.<ref>[https://web.archive.org/web/20061004053032/http://www.vaart.nl/log/pivot/entry.php?id=727 VAART archief: 'Lage vervoerstarieven reëel gevaar zand en grind']</ref> Stroomopwaarts en dicht bij de [[stroombedding]] vindt men grind en het grofste zand, stroomafwaarts en verder van de rivier kan door de lagere [[stroomsnelheid]] ook fijner zand en klei bezinken. Dit geldt uiteraard ten opzichte van de oorspronkelijke stroom; rivieren verleggen voortdurend hun bedding als de mens niet ingrijpt. Zoals te verwachten was, vindt men langs de rivieren voornamelijk [[rivierzand]], maar in Noord- en West-Nederland zijn er zandgaten met [[marien]] zand.

In Noord-Nederland wordt marien zand gewonnen. Zandgaten komen er minder voor dan langs de rivieren, maar [[RTV Noord]] telde er in 2009 zo'n dertig in [[Groningen (provincie)|Groningen]] en vijftig in [[Drenthe]].<ref>[https://web.archive.org/web/20090901142402/http://www.rtvnoord.nl/nieuws/indexwm.asp?actie=totaalbericht&pid=84496 Diepe zandgaten bij RTV Noord] Bezocht 14 november 2009</ref> Voorbeelden zijn [[Jonkers Zandgat]] bij het Drentse [[Gasselte]] en [[Botjes Zandgat]] in Groningen. Het eerste is met een dijkje in een diep deel en een ondiep recreatief deel gesplitst. In [[Botjes Zandgat]] gingen zandwinning en recreatie in het verleden ongemakkelijk samen, maar sinds 2011 zijn er voorzieningen voor [[dagrecreatie]]. Het fijne zand in deze plas wordt met een [[winzuiger]] gewonnen, wat zeer sterke stromingen en gladde, instabiele hellingen oplevert; in 2009 is (in een gedeelte waar een toegangsverbod gold) een oevergedeelte ter grootte van een voetbalveld ingeschaard (ingezakt).<ref>[http://www.dvhn.nl/nieuws/noorden/groningen/article4912635.ece/Zwemverbod_Botjes_zandgat_overtreden Dagblad van het Noorden, 9 juli 2009]{{dode link|datum=oktober 2017 |bot=InternetArchiveBot }} bezocht 14 november 2009</ref> Bij steile [[talud]]s zijn inscharingen, zelfs in deze omvang, tamelijk gebruikelijk in zandgaten, zolang er wordt gebaggerd. Bij grintgaten komen inscharingen veel minder voor.<ref name="kenmerken_zandgaten" /> Voor [[duiksport|duikers]] zijn zandgaten gevaarlijker naarmate het zand fijner is: goed zicht kan plotseling tot vrijwel nul gereduceerd worden door opwervelend fijn zand, zelfs al als een duikbuddy vlak boven de bodem zwemt.