Bijenwas: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Poets, red. en opm. Een echt onduidelijke alinea weggelaten. |
|||
Regel 1:
[[Bestand:PALMITINSÄUREMYRICYLESTER Structural Formulae V.1.svg|
[[Bestand:Bienenwachs.jpg|thumb|Net uitgescheiden nog witte wasplaatjes met daarboven een tussenwand van bijenwas
[[Bestand:Bijenwaskaars.jpg|thumb|Kaars van een opgerolde plaat kunstraat]]
▲[[Bestand:Bienenwachs.jpg|thumb|Net uitgescheiden nog witte wasplaatjes met daarboven een tussenwand van bijenwas.]]
▲[[Bestand:PALMITINSÄUREMYRICYLESTER Structural Formulae V.1.svg|thumb|250px|Palmitinezuurmyricylester<ref>[[Siegfried Hauptmann]]: ''Organische Chemie'', 2. Auflage, VEB Deutscher Verlag für Grundstoffindustrie, Leipzig, 1985, S. 654, ISBN 3-342-00280-8.</ref>]]
[[Bestand:Heimenkirch St Margareta Fatschenkind detail.jpg|thumb|detail van een wassen kind Jezus, [[volkskunst]]]]
Regel 9 ⟶ 10:
Bijenwas is een stevige substantie met een vrij hoog molecuulgewicht, die tussen de 62 en 65 °C smelt. Als toevoeging aan levensmiddelen is het bekend als [[E-nummer]] 901.
== Samenstelling ==
Bijenwas bestaat voornamelijk uit [[Ester (scheikunde)|esters]] van [[vetzuur|vetzuren]] met [[vetalcohol]]en met lange ketens. Dit in tegenstelling tot [[vet]]ten die hoofdzakelijk uit esters van [[glycerol]] bestaan. Bijenwas bestaat voor ongeveer 60% uit [[myricine]] dat op haar beurt uit ongeveer 30% [[myricylpalmitaat]] C<sub>15</sub>H<sub>31</sub>–COO–C<sub>30</sub>H<sub>61</sub> bestaat. Verder komen in bijenwas [[cerotinezuur]] C<sub>25</sub>H<sub>51</sub>–COOH, [[melissinezuur]] en vergelijkbare zuren (12 %), [[alkaan|alkanen]] (ongeveer 14 %), [[Alcohol (stofklasse)|alcoholen]] (ongeveer 1 %) en andere stoffen, zoals bijensoortspecifieke aromastoffen (6 %) voor.
== Herkomst ==
Was is naast [[honing]] een belangrijk product van de [[imkerij]]. 12 tot 18 dagen oude werkbijen maken de was met behulp van wasklieren, die aan weerszijden van het achterlijf, tussen het 3e en 6e buiksegment zitten. Elke wasspiegel heeft ongeveer 20.000 waskliertjes. De vloeibare was vormt in de buitenlucht 8 [[milligram]] zware plaatjes. De net uitgescheiden was is wit, maar wordt later geel gekleurd door de uit het [[stuifmeel]] opgenomen olie dat [[caroteen]] bevat.▼
In de
▲12 tot 18 dagen oude werkbijen maken de was met behulp van wasklieren, die aan weerszijden van het achterlijf, tussen het 3e en 6e buiksegment zitten. Elke wasspiegel heeft ongeveer 20.000 waskliertjes. De vloeibare was vormt in de buitenlucht 8 [[milligram]] zware plaatjes. De net uitgescheiden was is wit, maar wordt later geel gekleurd door de uit het [[stuifmeel]] opgenomen olie dat [[caroteen]] bevat.
▲In de moderne imkerij kunnen de raten enkele malen worden hergebruikt. Oude raten worden verrijkt met organische supplementen zoals cellulose, afkomstig van coconvorming en pollen. De raat gaat schijnbaar vervuilen. Contaminatie met micro-biologisch materiaal verhoogt de besmettingsdruk. Bijen gaan deze raten na herhaaldelijk gebruik over laten aan de afbrekende actie van de larven van de wasmot.
=== Recycling ===▼
▲Vroeger, toen nog met korven geïmkerd werd, betekende de honingoogst ook de vernietiging van het nest. De raten konden niet worden hergebruikt en zodoende had de imker ook een wasproductie.
Uit
▲===Recycling===
▲Uit de omgesmolten was kunnen platen gemaakt worden met een opdruk van een raatstructuur. Deze kunnen in de moderne bijenkast worden opgehangen om de bijen te helpen bij de nestbouw. Na een seizoenwissel zal het bijenvolk de nieuwe cellen, als onderdeel van een nieuwe of verbouwde raat, een andere constructie geven. De nieuwe cellen zijn dan groter en deze cellen worden dan "darrencellen" genoemd. Om de daaruit ontwikkelen de mannelijke bijen of darren te beperken maakt men gebruik van een dwingend patroon, de "waswafel" of de "kunstraat". De celafdruk in deze waswafel of kunstraat dwingt de bij tot het uitbouwen van kleinere cellen of "werkstercellen". Hierdoor kan een bijennest ruimer ontwikkelen en heeft dit een invloed op haar productiviteit. Daar de productie van was voor de bijen veel energie (dus honing) kost, blijft zodoende meer honing over die de imker kan oogsten.
Er kan een probleem optreden bij het hergebruik van was. Er kunnen residuen van de gebruikte bestrijdingsmiddelen, die de imker gebruikt tegen ziektes in de korf inzet of in het verleden inzette, in de gerecycleerde was terechtkomen. Een aantal van deze bestrijdingsmiddelen zijn esterachtige verbindingen. Vermits was een verzameling is van esterachtige- en vetachtige producten, lossen deze middelen zich gretig op in de wasconstructie en deze kunnen dus de waswafels contamineren. Bij het hergebruik kan de residu-concentratie steeds hoger worden (cumulatief) en kan het zijn dat zulke restproducten vanuit de was in de honing belanden.
== Toepassingen ==
Mensen gebruiken was voor vele doeleinden,
Bijenwas wordt gebruikt voor het zogenoemde ''wassen'' (smeren) van kammen en staven van een [[windmolen]].
De [[INCI]]-namen van bijenwas zijn:
Regel 34:
* ''Cera flava'' ([[geel (kleur)|gele]] bijenwas)
==
Bijenwas wordt in de [[schilderkunst]] gebruikt als bindmiddel. In de techniek [[encaustiek]] worden pigmenten vermengd met hete bijenwas, hars, en nog een paar stoffen. Het levert zeer goed houdbare schilderingen op met een transparante kwaliteit. De beroemde [[Fajoemportret]]ten (Egypte, 1e-3e eeuw) zijn in deze techniek geschilderd. Ook in Griekenland werd de techniek vanaf de 5e eeuw voor Christus toegepast. De verf hoeft in deze techniek niet te drogen, alleen af te koelen, zodat er direct weer lagen overheen kunnen worden aangebracht.
Regel 40:
Ook wordt het gebruikt om glans aan te brengen op houten sculpturen.
▲Bijenwas wordt eveneens gebruikt voor het zgn. ''wassen'' (smeren) van kammen en staven van een [[windmolen]].[[Bestand:Molen De Hoop Garderen staven wassen.jpg|150px|thumb|Het 'wassen' van staven in een molenrad]]
▲[[Bestand:Honeycombs-rayons-de-miel-1.jpg|250px|left|thumb|Honingraten]]
{{Commonscat|Beewax}}
| |||