Natuur (werkelijkheid): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting
5 bron(nen) gered en 1 gelabeld als onbereikbaar #IABot (v1.4.2)
Regel 38:
[[Bestand:The Earth seen from Apollo 17.jpg|thumb|Een volledig verlicht [[Hemisfeer (aarde)|halfrond]] van de [[Aarde (planeet)|Aarde]] gezien vanuit de [[Apollo 17]] in [[1972]].]]
 
De Aarde is de derde [[planeet]] vanaf de [[Zon]] in het [[Zonnestelsel]]. <!--Mogelijk schrappen? De planeet Aarde is de op vier na grootste planeet en de enige planeet waar [[leven]] is aangetroffen.--> De atmosfeer is na het ontstaan van de aarde voortdurend en aanmerkelijk veranderd. Mede door de activiteiten van primitieve [[organisme]]n<ref>[http://www.sciencedaily.com/releases/2005/09/050911103921.htm Calculations favor reducing atmopshere for early Earth, Science Daily]</ref> kon de [[biosfeer]] zich verder uitbreiden en ontstonden meer stabiele omstandigheden op aarde. Ondanks regionale verschillen in klimaat - door [[breedtegraad]] en andere [[geografie|geografische]] factoren - is het gemiddelde wereldwijde klimaat redelijk stabiel tijdens [[interglaciaal|interglaciale]] perioden.<ref>[httphttps://web.archive.org/web/20120511021842/http://www.epa.gov/climatechange/science/pastcc.html Past Climate Change, U.S. Environmental Protection Agency]</ref> Wijzigingen in de temperatuur van enkele graden hadden al grote invloed op de ecologische omstandigheden.<ref>[httphttps://web.archive.org/web/20080123130745/http://vathena.arc.nasa.gov/curric/land/global/climchng.html History of Climate Change, Hugh Anderson & Bernard Walter, NASA]</ref><ref>[http://www.aip.org/history/climate/ The Discovery of Global Warming, American Institute of Physics]</ref>
 
De [[aardkorst]] is samengesteld uit verschillende [[Tektonische plaat|schollen]] die zich over de onderliggende [[aardmantel]] verplaatsen. Het binnenste van de planeet is actief, met een dikke laag gesmolten [[gesteente]] en een [[Aardkern|ijzerhoudende kern]] die een [[magnetisch veld]] voortbrengt.
Regel 65:
De [[biosfeer]] is het deel van de [[Aardatmosfeer|atmosfeer]], [[hydrosfeer]] en [[lithosfeer|vaste Aarde]] waar leven voorkomt. De [[biotisch]]e processen en [[abiotisch]]e processen beinvloeden elkaar en vormen samen [[ecosysteem]] waarin alle levende wezens met elkaar en met de omgeving in een dynamisch evenwicht zijn. De aarde bevat meer dan 75 triljard ton [[biomassa]].
 
Meer dan de helft van alle soorten organismen (zonder de [[Virus (biologie)|virussen]] mee te rekenen) leven [[Parasiet|parasitair]], dat wil zeggen ten koste van andere organismen.<ref>[http://web.uni-plovdiv.bg/mollov/TEMP/ecoparasitology/Foundations_of_Parasitology_8th_ed_2009.pdf {{aut|Roberts LS & J Janovy}} (2009) ''Foundations of Parasitology'', 8th ed]</ref> Meer dan 90% van de totaal aanwezige biomassa is [[planten|plantaardig]]. [[Dierenrijk|Dierlijk]] leven is zeer afhankelijk van planten.<ref>[http://www.biologie.uni-hamburg.de/b-online/e54/54c.htm The Flow of Energy in Ecosystems - Productivity, Food Chain, and Trophic Level, publisher=University of Hamburg Department of Biology]</ref> Er zijn meer dan 2 miljoen [[diersoort|dier-]] en [[plantensoort]]en beschreven<ref>[http://www.physicalgeography.net/fundamentals/9h.html Introduction to the Biosphere: Species Diversity and Biodiversity ]</ref> en schattingen van het daadwerkelijke aantal bestaande [[soort]]en variëren van enkele miljoenen tot ruim over de 50 miljoen.<ref>[https://web.archive.org/web/20060909194319/http://faculty.plattsburgh.edu/thomas.wolosz/howmanysp.htm How Many Species are There?]</ref><ref>"Animal." World Book Encyclopedia. 16 vols. Chicago: World Book, 2003</ref><ref>[http://www.sciencedaily.com/releases/2003/05/030526103731.htm Just How Many Species Are There, Anyway?, Science Daily]</ref>
 
Het aantal soorten op aarde varieert door [[evolutie]] en het [[uitsterven]] van soorten.<ref>[httphttps://web.archive.org/web/20121024043307/http://biology.usgs.gov/luhna/chap4.html Changing Patterns in the Number of Species in North American Floras]</ref><ref>[http://www.sciencedaily.com/releases/2002/04/020425072847.htm Tropical Scientists Find Fewer Species Than Expected, Science Daily]</ref> Het aantal soorten neemt de afgelopen eeuw af,<ref>[http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/310/5750/1029 Species Loss and Aboveground Carbon Storage in a Tropical Forest, Science]</ref><ref>[httphttps://web.archive.org/web/20060921234938/http://www.ecohealth.net/pdfs/Vol3/ECH_Editorial_3_1.pdf Support for Biocomplexity as a Research Paradigm, EcoHealth March 2006]</ref> als gevolg van menselijke activiteiten zoals vernietiging van de habitat en jacht.
 
== Wildernis ==
Regel 78:
Vanaf omstreeks 1980 zijn in de Verenigde Staten en Europa via [[rewilding]]-projecten gebieden ''aan de natuur overgelaten''. Aan het eind van de twintigste eeuw groeide het besef dat het maken van wildernis niet eenvoudig is, mede door de [[opwarming van de Aarde]] als gevolg van menselijke invloed. [[Ecoloog|Ecologen]] introduceerden om aan te geven dat veel ecosystemen door mensen beinvloed zijn en dat niet anders kan, het begrip [[novel ecosystem]]s.
 
Toch wordt geschat dat nog tussen de 20 en 50% van het [[aardoppervlak]] grotendeels wildernis is.<ref>[http://www.conservation.org/xp/news/press_releases/2002/120402.xml Global Analysis Finds Nearly Half The Earth Is Still Wilderness, 2002], waarbij een wildernisgebied gedefinieerd wordt als 70% of meer van de oorspronkelijke [[vegetatie]], minstens 10.000 vierkante kilometer, minder dan 5 mensen per vierkante kilometer.</ref><ref>Wildlife Conservation Society. 2005. ''State of the Wild 2006: A Global Portrait of Wildlife, Wildlands and Oceans.'' Washington, D.C. Island Press. pp. 16 &17.</ref> Een deel daarvan, in 2003 zo'n 10.9% van het aardoppervlak, is aangewezen als beschermd gebied.<ref>[http://www.unep.org/PDF/Un-list-protected-areas.pdf 2003 United Nations List of Protected Areas.]{{dode link|datum=juli 2017 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Dergelijke wildenisgebieden zijn onder meer delen van de [[toendra]], [[taiga]], [[regenwoud]]en, het [[Tibetaans Hoogland]], de [[Australische outback]] en [[woestijn]]en als de [[Sahara]] en de [[gobiwoestijn|Gobi]].
 
==Esthetica, ethiek en filosofie==