Opper-Silezië: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
→Geschiedenis: red. |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 2:
[[Bestand:Oberschlesien 1921.png|thumb|Het plebisciet in Opper-Silezië in 1921.<br />Doorlopende lijnen: Duitse Rijksgrens van 1918 en Opper-Silezische districten.<br />Stippellijnen: [[Neder-Silezië (provincie)|Neder-Silezische]] districten.<br />Lila: [[Tsjecho-Slowakije]], met inbegrip van van Duitsland verkregen gebieden.<br />Groen: Polen, met inbegrip van zonder plebisciet van Duitsland verworven gebieden.<br />Geelgroen: op grond van de uitslag aan Polen toegevallen gebieden.<br />Oranje: op grond van de uitslag bij Duitsland gebleven gebieden.]]
[[Bestand:Plakat Bei Deutschland dauernder Wohlstand.jpg|thumb|left|Affiche ten tijde van het plebisciet. "Bij Duitsland blijvende welvaart; bij Polen armoede en leegloop"]]
'''Opper-Silezië''' is het zuidoostelijke, hoger gelegen gedeelte van [[Silezië]] in het zuiden van [[Polen]]. Het wordt voor een groot deel in beslag genomen door het grote industriegebied rondom [[Katowice]], waartoe ook steden als [[Gliwice]], [[Zabrze]], [[Bytom]] en [[Chorzów]] behoren. Het inwonertal van het gebied bedraagt circa 3.487.000 (2001), waarmee het een van de grootste steden-[[metropool (stad)|metropolen]] van Europa is.
==Geschiedenis==
Opper-Silezië was, als deel van Silezië, van 1526 tot 1742 [[Habsburgse monarchie|Oostenrijks]] en van 1742 tot aan het einde van de [[Eerste Wereldoorlog]] [[Pruisen|Pruisisch]]. De Hervorming die overal ingang had gevonden, werd na het midden van de 16de eeuw door de [[contrareformatie]] met succes bestreden en het nu opgelegde katholicisme hield ook de band met de Poolse taal en cultuur in stand. In de 19de eeuw zouden de ontwikkeling van mijnbouw en daarmee verbandhoudende industrie het agrarisch gebied na 1860 verstedelijken tot een 'tweede Roergebied van Duitsland'. De economische integratie in het [[Duitse Rijk]] bracht, vooral in de steden, een culturele verduitsing met zich mee. Deels berustte deze op de vestiging van [[lutheranisme|lutherse]] Duitstaligen uit [[Neder-Silezië (provincie)|Neder-Silezië]] en overig Pruisen, die de ambtenarij en de technische specialisten in de mijnbouw en de industrie vormden. Zij vormden een tiende tot een vijfde van de bevolking. Het verplichte onderwijs zorgde ervoor dat vooral in de steden de Oppersileziërs tweetalig werden en velen gaandeweg verduitsten ([[germanisering]]). De meerderheid van de plattelandsbevolking bleef echter Poolse dialecten spreken en daarom maakte het in 1919 heropgerichte Polen aanspraak op het gebied, waartegen weer fel verzet ontstond van de Duitsgezinde Sileziërs.
Het [[Verdrag van Versailles (1919)|Verdrag van Versailles]] bepaalde dat de bevolking in een volksraadpleging ([[plebisciet]]) zelf moest bepalen bij welke staat zij wilde behoren. Dit plebisciet zou alleen in tweetalige gebieden worden gehouden en niet in de westelijke randdistricten van de provincie in die met hun voor 90% of meer Duitstalige bevolking bij Duitsland zouden blijven. Na een periode van grote onrust en geweldplegingen waarin de uitvoering van de volksstemming onmogelijk werd gemaakt, vond zij uiteindelijk onder internationaal toezicht plaats. 60% van de bevolking van het plebiscietsgebied koos voor Duitsland en dat vond de [[Entente]] toch te weinig om het hele gebied aan Duitsland te laten. Met name Frankrijk had Polen steeds gesteund in zijn claim op geheel Opper-Silezië en zag in een verdeling de mogelijkheid om de nieuwe Poolse staat te versterken en Duitsland navenant te verzwakken met verschuiving van de grenzen over het grootste deel van het mijn- en industriegebied, ondanks dat juist in de geïndustrialiseerde stadsgebieden een grotere meerderheid voor Duitsland had gestemd.
Opper-Silezië had tot de [[Tweede Wereldoorlog]] een zeer gemengde bevolking. Voor de verdeling sprak in 1910 op een totale bevolking van 2.110.732, 884.045 (40,2%) Duits, en 1.169.340 (55,4%) Pools. Na de verdeling sprak in het bij Duitsland gebleven deel 59,6% Duits, de overigen gaven op beide talen (28,1%) of alleen Pools (11,2%) te spreken. In het bij Polen gevoegde deel gaf een derde deel van de bevolking op dat zij als Duitstalig wilden worden beschouwd, hoewel zij meerendeels tweetalig waren. In het verdelingsverdrag na de volksraadpleging werd bepaald dat zij recht hadden op eigen onderwijs. Hun onderdrukking was in 1939 voor de nationaalsocialisten een excuus om, na een zogenaamde bezetting van het station van [[radio Kattowitz]] door Poolse provocateurs, [[Fall Weiss|Polen binnen te vallen]].▼
▲Opper-Silezië had tot de [[Tweede Wereldoorlog]] een zeer gemengde bevolking. Voor de verdeling sprak in 1910 op een totale bevolking van 2.110.732, 884.045 (40,2%) Duits, en 1.169.340 (55,4%) Pools. Na de verdeling sprak in het bij Duitsland gebleven deel 59,6% Duits, de overigen gaven op beide talen (28,1%) of alleen Pools (11,2%) te spreken. In het bij Polen gevoegde deel gaf een derde deel van de bevolking op dat zij als Duitstalig wilden worden beschouwd, hoewel
Na de [[Tweede Wereldoorlog]] werd de [[Oder-Neissegrens]] als nieuwe Pools-Duitse grens vastgesteld en vanaf toen was geheel Opper-Silezië Pools. Een groot deel van de bevolking vluchtte of werd verdreven. Alleen degenen die in staat waren Pools te spreken mochten voorlopig blijven, mits zij een verzoek indienden om Pools staatsburger te worden, wat overigens alleen na een taalkundige en een politieke toetsing toegestaan kon worden. Zie: ''[[Verdrijving van Duitsers na de Tweede Wereldoorlog]]''. Daarna werd het verboden in het openbaar nog langer Duits te spreken. Deze strenge repoloniseringspolitiek had kennelijk beperkt succes, want rond en ten oosten van [[Opole (stad)|Opole]] (Duits: ''Oppeln'') bleef een Duitse, overigens (ook) Pools sprekende, minderheid van enkele honderdduizenden Sileziërs bestaan. Na 1990 kreeg deze groep het recht op de Duitse nationaliteit. Zie: ''[[Duitse minderheid in Polen]]''.
| |||