Kilimanjaro (berg): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
nieuw van Driehonderd - dat is wat mij betreft de hoofdbetekenis |
k Link naar doorverwijspagina gerepareerd (Mount Meru naar Mount Meru (vulkaan)), met behulp van pop-ups |
||
Regel 97:
;Overige
{{Legenda|#666666|[[Precambrium|precambrische]] [[Sokkel (geologie)|sokkel]]}}
{{Legenda|#d9d9d9|lahars van [[Mount Meru (vulkaan)|Mount Meru]]}}
}}
</div>
De drie vulkanen van de Kilimanjaro maken onderdeel uit van de [[Gregoryrift]], een [[Riftvallei (geologie)|riftvallei]] die zich uitstrekt van [[Ethiopië]] tot Noord-Tanzania. De Gregoryrift vormt het oostelijk gedeelte van de [[Grote Slenk]], een breuklijn op de [[Afrikaanse Plaat]] die deze uiteindelijk in twee afzonderlijke [[Tektonische plaat|tektonische platen]] zal splitsen: de [[Somalische Plaat]] en de [[Nubische Plaat]].<ref name="Beccaluva">{{en}} {{aut|Luigi Beccaluva, Gianluca Bianchini, Marjorie Wilson}}, ''[http://books.google.ca/books?id=CUOFd9ktH2cC&pg=PA38 Volcanism and Evolution of the African Lithosphere]'' (2011, Geological Society of America)</ref> In de buurt van de Kilimanjaro liggen meerdere vulkanen die ook deel uitmaken van deze riftvallei, zoals de [[Actieve vulkaan|actieve]] [[Mount Meru (vulkaan)|Mount Meru]], de actieve [[Ol Doinyo Lengai]] en de [[Dode vulkaan|uitgedoofde]] [[Ngorongoro]].
De Kilimanjaro is ontstaan door een reeks [[eruptie|uitbarstingen]] in een betrekkelijk klein gebied. De buitenste eruptiecentra lagen minder dan veertig kilometer uit elkaar. Rond de [[Vulkaankrater|kraters]] werden gestolde [[lava]] en andere [[Extrusief gesteente|extrusieve gesteentes]] afgezet, waardoor het bergmassief geleidelijk in omvang toenam en de Kilimanjaro zijn huidige gestalte kreeg.
Regel 133:
=== Overige geologische verschijnselen ===
[[Bestand:Lake Chala Aerial.jpg|thumb|Het [[Chalameer]], een [[kratermeer]] ten zuidoosten van de berg]]
De zuidwestelijke omgeving van de Kilimanjaro is voor een deel bedekt met [[Lahar (vulkanologie)|lahars]], modderstromen die worden gevormd wanneer pas afgezet, los vulkanisch materiaal zich vermengt met water. Een lahar kan een hoge snelheid bereiken en over een grote afstand stromen voordat hij opdroogt. Toen de top van de nabijgelegen vulkaan [[Mount Meru (vulkaan)|Mount Meru]] ongeveer 7800 jaar geleden instortte, vloeide een aantal lahars tot aan de helling van de Kilimanjaro.<ref>{{en}} Volcano Live: [http://www.volcanolive.com/meru.html Meru Volcano - John Seach]</ref> Hoger op de helling van de Kibo bevinden zich lahars die van de Kilimanjaro zelf afkomstig zijn.
Onderaan de zuidoostelijke helling van de Mawenzi ligt het [[Chalameer]] met een oppervlakte van 4,2 vierkante kilometer. Dit [[kratermeer]] ligt in een caldera en wordt gevoed door water afkomstig van de Kilimanjaro. Volgens legendes van de [[Masai (volk)|Masai]] bevond zich ooit een dorp op deze locatie, dat werd verzwolgen toen het meer werd gevormd.<ref>{{en}} {{aut|Mary French Sheldon}}, ''[https://books.google.nl/books?id=rh0-nT636P0C&lpg=PA177&ots=9sKZn5Jqnv&dq=masai%20lake%20chala&hl=nl&pg=PA177#v=onepage&q=masai%20lake%20chala&f=false Sultan To Sultan: Adventures Among the Masai and Other Tribes of East Africa]'' (1999, Manchester University Press)</ref> In werkelijkheid ontstond het meer zo'n 750 000 jaar geleden, geruime tijd voordat de eerste mensen zich rond de Kilimanjaro vestigden.<ref>{{en}} LakeChalaSafariCamp.com: [http://www.lakechalasafaricamp.com/lake-chala-history.php Geographical history of Lake Chala]</ref>
Regel 154:
De vlakke zuidelijke hellingen van de Kilimanjaro ontvangen meer neerslag dan die in het noorden. De jaarlijkse neerslag is aan de zuidkant 800 tot 900 millimeter in de laagste regionen en 1500 tot 2000 millimeter op een hoogte van 1500 meter. In de [[hellingbos]]sen, die zich bevinden op een hoogte van 2000 tot 2300 meter, valt ongeveer 3000 millimeter neerslag per jaar. Boven de [[boomgrens]] valt aanzienlijk minder: ongeveer 200 millimeter.<ref name="PlantEcology2">{{en}} {{citeer journal | url=http://www.researchgate.net/profile/Hemp_Andreas/publication/227232425_Introduced_plants_on_Kilimanjaro_tourism_and_its_impact/links/0a85e53be4703e41aa000000.pdf | title=Introduced plants on Kilimanjaro: tourism and its impact | author=Andreas Hemp | journal=Plant Ecology | year=2007 | volume=197 | issue=1 | pages=17–29 | doi=10.1007/s11258-007-9356-z |accessdate=18 april 2016}}</ref> Een groot deel van de neerslag in deze [[alpiene zone]] bestaat uit [[sneeuw]] en [[korrelhagel]], waarvan het overgrote deel later weer verdampt. Alleen op de [[gletsjer]]s blijft er het hele jaar door sneeuw liggen.<ref name="SinghSingh2011">{{en}} {{aut|Vijay P. Singh, Pratap Singh, Umesh K. Haritashya}}, ''[http://books.google.com/books?id=mKKtQR4T-1MC&pg=PA673 Encyclopedia of Snow, Ice and Glaciers]'' (2011, Springer Science & Business Media)</ref><ref name="TraceElements">{{en}} {{citeer journal | url=http://www.researchgate.net/profile/Natalie_Kehrwald/publication/261331494_Deglaciated_areas_of_Kilimanjaro_as_a_source_of_volcanic_trace_elements_deposited_on_the_ice_cap_during_the_late_Holocene/links/0f317533e6b1d43308000000.pdf | title=Deglaciated areas of Kilimanjaro as a source of volcanic trace elements deposited on the ice cap during the late Holocene | author=P. Gabrielli, D. R. Hardy, N. Kehrwald, M. Davis, G. Cozzi, C. Turetta, C. Barbante, L. G. Thompson | journal=Quaternary Science Reviews | year=2014 | volume=93 | issue=1 | pages=1–10 | doi=10.1016/j.quascirev.2014.03.007 |accessdate=18 april 2016}}</ref>
Op de Kilimanjaro ontspringt een netwerk van stromen, met name aan de nattere en sterker geërodeerde zuidzijde. De rivierstromen van de Kilimanjaro zijn van groot belang voor de [[irrigatie]] van de omliggende [[Savanne (landschap)|savanne]]s en het [[Nationaal park Amboseli]], dat veertig kilometer ten noorden van de berg ligt.<ref name=amboseli>{{en}} [http://www.amboseli.com/ Amboseli.com]</ref> Enkele stromen komen in het zuidoosten samen en vormen daar de rivier de [[Lumi]]. Samen met de [[Kikuletwa]], die op de [[Mount Meru (vulkaan)|Mount Meru]] ontspringt, mondt deze rivier uit in de [[Pangani (rivier)|Pangani]], Tanzania's belangrijkste bron van water.<ref name=lea>{{en}} {{Citeer journal |author= Léa Sébastien|year= 2010|title= The Chagga people and environmental changes on Mount Kilimanjaro: Lessons to learn|journal= Climate and Development|publisher= |volume= 1|issue= 2|pages= 364-377|url= https://hal.archives-ouvertes.fr/file/index/docid/985803/filename/article_hal_-_Chagga_people_Kilimanjaro.pdf|doi= 10.3763/cdev.2010.0055 |accessdate=18 april 2016}}</ref> Op de Kilimanjaro ontspringt ook de [[Weruweru]], een bergstroom die uitstroomt in de Kikuletwa.
De temperatuur op de Kilimanjaro daalt aanzienlijk naarmate men hoger komt. Terwijl aan de voet van de berg de temperatuur kan oplopen tot boven de 30 °C,<ref name=stewart20 /> bedraagt de gemiddelde temperatuur ter hoogte van de krater van de Kibo −7 °C. Wanneer het gletsjerijs 's nachts door [[warmtestraling]] extreem afkoelt, kan de oppervlaktetemperatuur dalen tot −27 °C.<ref name="SinghSingh2011" />
Regel 295:
=== Masai ===
[[Bestand:Masai village, Amboseli National Park 2010 1.JPG|thumb|[[Masai (volk)|Masai]] in het [[Nationaal park Amboseli]]]]
De Kilimanjaro werd al duizenden jaren geleden bezocht en bewoond door de Masai, een [[Nomade|nomadisch]] volk van veehoeders. Vooral aan het eind van het eerste millennium trokken grote groepen Masai naar de vruchtbare gebieden van de vulkanen in de [[Grote Slenk]], waar zij de [[Savanne (landschap)|savannes]] ten noorden, westen en oosten van de Kilimanjaro bevolkten.<ref name=waller /> Als gevolg van burgeroorlogen en het uitbreken van [[runderpest]] trokken veel Masai aan het begin van de 20e eeuw weg van het bergmassief.<ref>{{aut|John Iliffe}}, p. 143</ref> In deze periode werd een gebied ten noorden van de Kilimanjaro tot reservaat voor de Masai aangewezen, het huidige [[Nationaal park Amboseli]].<ref name=amboseli /> In de jaren 40 waren de meeste Masai verdwenen uit het gebied tussen de Kilimanjaro en [[Mount Meru (vulkaan)|Mount Meru]].<ref>{{en}} {{aut|Jonathan S. Adams, Thomas O. McShane}}, ''[https://books.google.nl/books?id=GWtWDN0BWt0C&hl=nl&source=gbs_navlinks_s The Myth of Wild Africa: Conservation Without Illusion]'' (1996, University of California Press)</ref>
Tegenwoordig bevolkt een klein aantal Masai het gebied ten westen en noordwesten van de Kilimanjaro. Aanvankelijk vormden de koeien, schapen en geiten van de Masai hun voornaamste voedselbron, maar door het slinken van hun veestapel zijn ze zich steeds meer gaan toeleggen op de landbouw.<ref>{{en}} Maasai-association.org: [http://www.maasai-association.org/maasai.html The Maasai People]</ref>
Regel 367:
De Duitse ontdekkingsreiziger baron [[Karl Klaus von der Decken]] besloot, na een mislukte poging om het [[Malawimeer]] te bereiken, om een eind te maken aan de scepsis over de besneeuwde toppen van de Kikimanjaro en de berg zelf te gaan beklimmen. Onderweg naar Mombassa ontmoette hij in 1861 de Engelse [[geologie|geoloog]] [[Richard Thornton (geoloog)|Richard Thornton]], die juist door [[David Livingstone]] uit zijn [[Zambezi]]-expeditiegroep was gezet. Thornton had besloten om zijn geologisch onderzoek in Oost-Afrika voort te zetten en Von der Decken wist hem over te halen om hem naar de Kilimanjaro te vergezellen.<ref name=TGS>{{en}} The Geological Society: [https://www.geolsoc.org.uk/Geoscientist/Archive/August-2011/Mr-Thornton-I-presume Mr Thornton, I presume?] (Geoscientist 21.07, augustus 2011)</ref>
Op 29 juni 1861 vertrokken Von der Decken en Thornton uit Mombassa. Ze reisden met een karavaan in ruim een maand naar de Kilimanjaro.<ref name=TGS /> Thornton schatte de hoogte van de berg tussen de 6039 en 6296 meter en concludeerde dat het bergmassief uit drie vulkanen bestond, waarvan de Shira de oudste en de Kibo de jongste is. Ook ontdekte het tweetal [[Mount Meru (vulkaan)|Mount Meru]], een actieve vulkaan die ten zuidwesten van de Kilimanjaro ligt.<ref name=thornton /> Daarnaast bevatten de aantekeningen van Thornton beschrijvingen van onder andere de lokale cultuur en de vegetatie rond de berg.<ref name=TGS/>
[[Bestand:Kilimandscharo O. Kersten Reisen in Ost-Afrika.jpg|{{largethumb}}|links|Houtgravure met Kilimanjaro's besneeuwde bergtoppen, naar een schets van Von der Decken<ref>Illustratie in ''Reisen in Ost-Afrika in den Jahren 1859 bis 1865'' door Ernst Heyn, 1869</ref>]]
| |||