Ganggesteente (geologie): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Al in 2010 ongedaan gemaakt
Oorspronkelijk artikel herschreven om het duidelijker te maken; paragraaf toegevoegd over de term zoals die in de mijnbouw / ertskunde gebruikt wordt.
Regel 1:
{{Zijbalk stollingsgesteenten}}
Met '''ganggesteente''' of '''gangmineraal''' ([[Engels]]: ''hypabyssal rocks'') wordt in de [[geologie]] een [[stollingsgesteente]] bedoeld dat niet diep onder het aardoppervlak is gestold ([[dieptegesteente]]), en niet aan het aardoppervlakoppervlak is gestold([[uitvloeiingsgesteente]]), maar ertussenin. InHet is niet mogelijk om daarbij een specifieke diepte te definiëren; het gaat vooral om de [[EngelsTextuur#Bodemkunde|textuur]] wordt de termvan ''hypabyssal rocks''het gebruiktgesteente.
 
Er is geen absolute definitie van wat een ganggesteente en wat een dieptegesteente genoemd wordt, maar over het algemeen worden gesteenten waarin de [[kristal (natuurwetenschappen)|kristallen]] makkelijk te onderscheiden zijn (groter dan 1 mm), dieptegesteenten genoemd.
==Ganggesteenten==
De exacte diepte van [[kristallisatie]] kan variëren, belangrijk is dat het [[magma (gesteente)|magma]] zodanig langzaam afkoelt, dat in het [[gesteente]] [[kristal (natuurwetenschappen)|kristallen]] van een redelijke grootte gevormd worden. Dit geeft een ganggesteente een [[afanitisch]]e textuur. Het verschil met [[dieptegesteente]] en [[uitvloeiingsgesteente]] is de diepte waarop kristallisatie plaatsvindt. Er is geen absolute definitie van wat een ganggesteente en wat een dieptegesteente genoemd wordt, maar over het algemeen worden gesteenten waarin de kristallen makkelijk te onderscheiden zijn (groter dan 1 mm) dieptegesteenten genoemd. De bekendste ganggesteenten zijn het [[felsisch]]e [[granofier]] en het [[mafisch]]e [[doleriet]]. Ook [[pegmatiet]] wordt soms tot de ganggesteenten gerekend, ondanks de zeer grote kristallen.
 
De bekendste ganggesteenten zijn het [[felsisch]]e [[granofier]] en het [[mafisch]]e [[doleriet]]. Ook [[pegmatiet]] wordt soms tot de ganggesteenten gerekend, ondanks de zeer grote kristallen.
==Voorkomen==
Ganggesteenten worden gevormd onder het aardoppervlak en raken [[ontsluiting (geologie)|ontsloten]] bij tektonische opheffing (''uplift''). De ganggesteenten doleriet en granofier worden doorgaans aangetroffen als tussenniveau tussen de extrusieve varianten, respectievelijk [[Basalt (gesteente)|basalt]] en [[ryoliet]] en de intrusieven [[gabbro]] en [[graniet]]. Meestal komen ganggesteenten voor als [[dike (geologie)|dike]]s of [[sill (geologie)|sill]]s.
 
== Vorming ==
In gebieden waar bepaalde "armen" van een magma geïsoleerd raken van veel aanvoer, maar nog warm genoeg om kristalgroei te bevorderen, worden pegmatieten gevormd. Deze ganggesteenten kennen een grote verscheidenheid aan mineralen en mineraalgroottes, door de verschillende temperaturen waarbij [[mineraal|mineralen]] uitkristalliseren.
Het verschil met dieptegesteente en uitvloeiingsgesteente is de diepte waarop [[kristallisatie]] van de [[mineraal|mineralen]] plaatsvindt. Belangrijk is daarbij dat het [[magma (gesteente)|magma]] zodanig langzaam afkoelt, dat in het gesteente kristallen van een redelijke grootte gevormd worden. Dit geeft een ganggesteente een [[afanitisch]]e textuur.
 
In gebieden waar bepaalde "armen" van een magma geïsoleerd raken van veel aanvoer, maar nog warm genoeg om kristalgroei te bevorderen, worden pegmatieten gevormd. Deze ganggesteenten kennen een grote verscheidenheid aan mineralen en mineraalgroottes, door de verschillende temperaturen waarbij [[mineraal|de mineralen]] uitkristalliseren.
==Zie ook==
 
*[[Dieptegesteente]]
== Voorkomen ==
*[[Uitvloeiingsgesteente]]
Ganggesteenten worden gevormd onder het aardoppervlak en rakenkunnen [[ontsluiting (geologie)|ontsloten]] raken bij tektonische opheffing (''uplift''). De ganggesteenten doleriet en granofier worden doorgaans aangetroffen als tussenniveau tussen de [[Extrusief gesteente|extrusieve]] varianten, respectievelijk [[Basalt (gesteente)|basalt]] en [[ryoliet]] en de [[Dieptegesteente|intrusieven]] [[gabbro]] en [[graniet]]. Meestal komen ganggesteenten voor als [[dike (geologie)|dike]]s of [[sill (geologie)|sill]]s.
 
== Mijnbouw ==
In de [[mijnbouw]] wordt de term 'ganggesteente' ook gebruikt; soms ook de term ''gangue''. Dan bedoelt men het materiaal dat overblijft na het winnen van een [[delfstof]] uit [[erts (mineraal)|erts]]. In dit residu bevindt zich vaak nog wel een percentage delfstof, maar dat is op dat moment niet meer op een rendabele manier te winnen. Door het verbeteren van scheidingstechnieken wordt het soms na verloop van tijd weer interessant om dit materiaal als [[grondstof]] in te zetten. Soms wordt dit materiaal later zelf juist wel weer interessant, bijvoorbeeld als er behoefte ontstaat aan andere stoffen. Zo werd in de 19e eeuw in [[kopermijn]]en het mineraal [[arsenopyriet]] gedumpt als ganggesteente, totdat het daarin voorkomende [[arseen]] gewild werd als [[insecticide]].
 
== Zie ook ==
* [[Stollingsgesteente]]
* [[Dieptegesteente]]
* [[Uitvloeiingsgesteente]]
 
[[Categorie:Stollingsgesteente]]