Geschiedenis van Wolder: verschil tussen versies

De schermutselingen voorafgaande aan de Eerste Wereldoorlog beginnen, al in 1871. Op 10 mei van dat jaar komt er een einde aan de Frans - Duitse oorlog bij de vrede van Frankfurt am Main. Frankrijk verliest de [[Elzas]] en [[Lotharingen (Frankrijk)|Lotharingen]] aan Duitsland. Dan zijn er tijdens de volgende jaren allerlei conflicten tot op 28 juni 1914 de Oostenrijkse troonopvolger Frans Ferdinand in Sarajevo wordt vermoord. Vervolgens verklaart Oostenrijk Hongarije, aan Servië de oorlog. Nu begint het op een kruitvat te lijken, het ene na het andere land mobiliseert zijn troepen. Op 1 augustus 1914 verklaart Duitsland Rusland de oorlog. Op 3 augustus verklaart Duitsland ook Frankrijk de oorlog en valt op 4 augustus België binnen. Ze doen dat omdat België de Duitse troepen niet vrijwillig de doorgang verleent. Op 23 augustus verklaart Japan Duitsland de oorlog en het kruitvat is compleet. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was Nederland neutraal en werd niet bij de oorlog betrokken. Op 4 augustus 1914, trekken via het Drielandenpunt in Vaals de Duitse troepen België binnen. Honderdduizend Belgen vluchtten naar Nederlands Limburg. Velen keerden terug binnen het eerste oorlogsjaar, maar de Belgische militairen werden ondergebracht in een kamp in [[Treebeek]] en werkten in de Nederlandse mijnen. Tijdens de Wereldoorlog stegen de prijs voor kolen tot dramatische hoogte. Terwijl het aan de Nederlandse kant van de grens rustig was, stond aan de andere kant België in vuur en vlam. In Kanne kwamen op 5 augustus ongeveer 500 vluchtelingen die een veilig toevluchtsoord zochten in de mergelgroeven. De vluchtelingenstroom ging voor de Duitse troepen uit. Op 15 augustus begonnen de eerste Duitse troepen door het dorp te trekken. Van de achtste tot de zestiende augustus was er dag en nacht kanongebulder. De eerste Duitse troepen die doortrokken, hielden zich netjes en betaalden zelfs al hun verteringen. Op 17 augustus ontving burgemeester Postwick van Kanne een zestal Duitse officieren die zeer hoffelijk waren. Toen ze echter vertrokken, waarschuwden ze nog dat de mensen die na hen kwamen wel eensweleens veel slechter konden zijn.

Langs de Nederlands–Belgische grens werd door de Duitse bezetter vanaf het voorjaar 1915 van Vaals tot aan Knokke in West-Vlaanderen een hekwerk geplaatst om de smokkelhandel tegen te gaan en om de infiltratie van spionnen, oorlogsvrijwilligers en verzetsstrijders te voorkomen. Op dit hekwerk, dat [[de Draad]] werd genoemd, stond 2000 volt stroom. Mensen die wilden vluchten uit België werden bij hun pogingen om tussen de draden door te komen verbrand en stierven. Tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn er ongeveer 1000 tot 1500 doden gevallen onder de mensen die naar de andere kant wilden. In de eerste tijd gebruikten de vluchtelingen rieten manden, waar ze de bodem uitsneden en die ze tussen de draden van het hekwerk plaatsten. Vervolgens probeerde men dan door de mand te kruipen om zo aan de andere kant van het hekwerk te komen. Dit bleek niet afdoende te zijn, want door de wringende bewegingen die men moest maken om door de mand te komen, kwamen velen toch in aanraking met de draden en stierven alsnog. Later gebruikte men een zestal houten latjes, plaatste die met scharnieren zodanig aan elkaar, dat ze inklapbaar waren en hij ze als een klein pakketje onder zijn jas kon meenemen: het zogeheten passeursraam. Als hij bij het hekwerk kwam, klapte hij het vierkant open en plaatste het tussen de draden. Verder gebruikte men nog wollen dekens, een houten fietsfel, een ton waarvan boven- en onderkant waren uitgeklopt, hefboomkniptangen, laddertjes, tafeltjes waarvan de poten met porselein geïsoleerd waren, rubberen laarzen en handschoenen enz. Op deze manier konden toch nog duizenden mensen van België naar Nederland vluchten. Nog vermeldenswaardig is dat in 1918, toen de wapenstilstand was getekend, de Duitse kroonprins over de grens in Wolder naar Nederland vluchtte. In november en december 1918 krijgen zeventigduizend Duitse militairen, van de regering uit Den Haag, toestemming om via Limburg terug te keren naar Duits grondgebied. Ze moeten uiteraard wel hun wapens inleveren. Een vermoeid en verarmd Duits leger trok in die dagen via Wolder en de Limburgse wegen terug naar huis. Ook in die tijd zou al wel eensweleens achterkamertjespolitiek bedreven kunnen zijn, want op 10 november 1918, een zondagmorgen, meldt de Duitse keizer Wilhelm zich bij de grenspost in Eijsden en na een aantal telefoontjes wordt hij op Nederlands grondgebied toegelaten.

Veel Duitse mannen moesten in militaire dienst. Op het laatst van de oorlog zelfs mannen tot de leeftijd van 60 jaar en daarom waren er in Duitsland te weinig arbeidskrachten. Maar daar werd snel wat op gevonden. Mensen uit de bezette gebieden werden opgepakt en in Duitsland te werk gesteld. Hier in deze streken ging dit nog vrij beschaafd, maar in Oost-Europa werden de mensen gewoon weggesleept om als slaaf in Duitsland te gaan werken. Ook een aantal mensen uit Wolder werd in Duitsland ingezet in de oorlogsindustrie. Huis en haard moesten ze verlaten om voor de vijand slavenarbeid te verrichten. Dit gedeelte van deze vreselijke oorlog wordt wel eensweleens onderbelicht, maar op de meeste betrokkenen heeft dit een grote invloed gehad. De mensen die deze tijd hebben meegemaakt en nu nog in leven zijn, wensen hier niet over te praten. De pijn is er nog steeds. Er zijn er ook die niet zijn teruggekeerd en daar de dood hebben gevonden.

Ook kapelaan Boymans, die in de oorlogsjaren kapelaan was in de parochie Wolder, moest onderduiken. De reden is niet helemaal duidelijk geworden. Maar ook hij moest een tijdje van het toneel verdwijnen. Er hangt over dit feit iets dat voor een buitenstaander moeilijk te verklaren is. Er zijn mensen die niet gecharmeerd waren van zijn optreden als kapelaan tijdens de oorlog. Uit de vele gesprekken die ik over dit onderwerp gevoerd heb, is bij mij de indruk ontstaan dat kapelaan Boymans iemand was die rechtuit was en niet eromheen draaide. Hij zou gezegd hebben ”je moet niet alles geloven wat de mensen zeggen die in Duitsland werken”. Maar volgens andere getuigen heeft hij gezegd ”je moet niet alles geloven wat de mensen zeggen die vrijwillig in Duitsland werken”. Meteen krijg je dan ook een andere benadering van de feiten. De mensen die vrijwillig in Duitsland gingen werken, hadden een heel andere mening over het nazi–regime, dan de mensen die verplicht werden om ernaartoe te gaan. Hier zou wel eensweleens met doorvertellen een ernstige fout kunnen zijn gemaakt. Ik geef hier de woorden van verschillende getuigen weer, maar ik kan niet zeggen wie het bij het rechte eind heeft. Het is niet onmogelijk dat hier altijd een waas van geheimzinnigheid over zal blijven hangen en dat is toch erg jammer. Kapelaan Boymans is werkzaam geweest in Wolder van 1 oktober 1939 tot 1 oktober 1945. Hij was een prestigieus en nauwgezet man, die zijn taken met volle overgave deed. Ook in het patronaat had hij de leiding en niets ontging hem. Hij is ook de oprichter van de voetbalclub Leonidas, daar de toenmalige voetbalclub Wolderse Boys de titel R.K. (Rooms katholiek) niet wilde aannemen.