Gang (steeg): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Red. en opmaak. De lof voor Willem Blok kan beter elders een plek krijgen
Mieke Krijger (overleg | bijdragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 2:
[[Bestand:Steeg VM1O3159.JPG|thumb|De Speldenmakersgang in Groningen]]
 
Een '''gang''' is een doodlopende steeg. Een steeg vormt een verbindingsweg tussen straten of straten en grachten. In oude stadskernen zijn er veel stegen, die zijn met elkaar verbonden. Aanduidingen voor gangen en stegen worden vaak door elkaar gebruikt. Een steeg is een doorgang, verbindingsweg of doorloop. Een gang is een [[gas (steeg)|gas]], glop, steiger, hol of een [[slop]].
Het woord gang is afgeleid van het werkwoord ''gaan'', en verwant aan het [[Duits]]e ''Gasse'' en het [[Scandinavië|Scandinavische]] ''gata'' en ''gatan''. Een gang heet in het Duits: ''Sackgasse'', in het Frans: ''Cul du sac'' en in het Engels: ''blind alley''.
 
== Achtererf ==
In steden en dorpen gaven ''gangen'' toegang tot bebouwde [[Erf (gebied)|achtererven]], erven die achter de huizen aan de straten of grachten lagen. Hier leefden vooral sindsVanaf de bevolkingstoename in de negentiende eeuw tot ver in de twintigste eeuw leefden hier vooral de [[Armoede|minstbedeelden]]. Eind negentiende eeuw werden ook aan gangen panden met vier etages gebouwd. met alsHet gevolg was dat daar weinignauwelijks daglicht en frisse lucht kon toetreden. Er waren nauwelijksin die tijd geen sanitaire voorzieningen. Het netwerk van gangen achter de gevels staatwordt opveelal veel plaatsen letterlijk en figuurlijk bekendaangeduid als [[achterbuurt]]. DeDeze topografische aanduiding is echter verkleefd met een negatieve betekenisbetekenissen. In de Amsterdam werden de stedenbouwkundige ensembles van gangen, binnenplaatsjes en aangrenzende bebouwing forten genoemd, in de literatuur èn in de volksmond. Stegen komen in de oude volksbuurten niet vaak voor, wel in oude stadskernen.
 
== Amsterdam ==
In de Amsterdamse Jordaan en de oude joodse wijk waren tussen huizen (aan de straten en grachten) tientallenveel gangen die naar inpandige huizen leidden. <ref> In 1901 publiceerde L.M. Hermans een onderzoek naar de leefomstandigheden in de stegen en gangen in Amsterdam onder de titel ''Krotten en Sloppen''.</ref> SchrijnendIn zijn1901 depubliceerde taferelenL.M. dieHermans hijeen beschrijft.onderzoek Innaar de wijkleefomstandigheden de [[Jordaan (Amsterdam)| Jordaan]] aanin de [[Lindengracht#Gangen|Lindengracht]]stegen en degangen [[Westerstraatin (Amsterdam)#Gangen|Westerstraat]]. Inonder de Willemsstraat, tot 1857 de Goudsbloemgracht geheten, waren rond 1775 maar liefst 57 gangen, vele waren al vóór 1614 ontstaan. Achter de Kloveniersburgwal/Koestraat liepen detitel ''Kleine-Krotten en de Grote HoefijzersgangSloppen'';.Schrijnend de ''Brenistengang'' lag achterzijn de Oudetaferelen Zijdsdie Achterburgwal/Barndesteeghij en de ''Kaarsenmakersgang'' achter het Oudekerksplein/Sint Annastraat.<ref>http://www.theobakker.net/pdf/jordaangangen.pdf Jordaangangen, Theo Bakker</ref>beschrijft.
Het onderzoek dat Willem Blok verrichtte naar stegen en gangen in Amsterdam is opzienbarend. Jarenlang werkte hij aan een lijst <ref>https://velehanden.nl/Inhoud/bestanden/index/name/Willem_Blok-Alfabetische_Lijst_van_Gangen_in_Amsterdam.pdf</ref>
Hij adviseerde het Jordaanmuseum bij het onderzoek naar gangen in de [[Jordaan (Amsterdam)| Jordaan]], inn het bijzonder die in de Willemsstraat, tot 1857 de Goudsbloemgracht geheten. Daar waren rond 1775 maar liefst 57 gangen, vele waren al vóór 1614 ontstaan.
Theo Bakker heeft uit bestaande artikelen informatie en gangen beschreven aan de [[Lindengracht#Gangen|Lindengracht]] en de [[Westerstraat (Amsterdam)#Gangen|Westerstraat]].
Achter de Kloveniersburgwal/Koestraat liepen de ''Kleine- en de Grote Hoefijzersgang''; de ''Brenistengang'' lag achter de Oude Zijds Achterburgwal/Barndesteeg en de ''Kaarsenmakersgang'' achter het Oudekerksplein/Sint Annastraat.<ref>http://www.theobakker.net/pdf/jordaangangen.pdf Jordaangangen, Theo Bakker</ref>.
 
== Groningen ==
Regel 15 ⟶ 19:
 
== Erfgoed ==
InEind hetnegentiende begineeuw vanen begin de 20e eeuw maaktewerden verkrotte woningen onbewoonbaar verklaard. Nadat de [[Woningwet]] hetin mogelijk1903 verkrottein woningenwerking onbewoonbaartrad, tewerden verklaren.nog Aanmeer gangenwoningen gebouwdeonbewoonbaar woningenverklaard. werdenHet ingevolg dewas loopdat vanaan diegangen eeuwgebouwde afgebrokenwoningen ofverkrotten kregenen een andere bestemming kregen bijvoorbeeld voor opslag van marktkooplieden. Veel gangen zijn afgesloten. Begin 21e eeuw werden in de [[Jordaan (Amsterdam)|Amsterdamse Jordaan]] meerdere 19e18e eeuwse krotwoningen uit de ''Pottenbakkersgang'' afgebroken en voor een bedrag van ca. 7,5 miljoen euro herbouwd in het [[Nederlands Openluchtmuseum]] te Arnhem. Voor minder dan de helft van het geld hadden ze ''ín situ '' toegankelijk gemaakt kunnen worden.
== Zie ook ==