Haïti: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Wijzigingen door 2A02:A03F:268F:C600:CD35:8A70:402A:D835 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door VanBuren |
k Wikipedia:Stemlokaal/Modificatie Amsterdamconstructies, replaced: Frans → Frans (hoofdbetekenis) (4), Rooms-katholieke Kerk → rooms-katholieke kerk, Prive → Privé met AWB |
||
Regel 4:
| wapen = [[Bestand:Coat of arms of Haiti.svg|100px|Embleem van Haïti]]<br /><small>([[Embleem van Haïti|Details]])</small>
| locatiekaart = LocationHaiti.svg
| talen = [[Frans (hoofdbetekenis)|Frans]], [[Kreyòl]]
| hoofdstad = [[Port-au-Prince]]
| religie = [[Rooms-Katholieke Kerk|Katholiek]] 80%, [[Protestantisme|Protestant]] 16%
Regel 23:
| VNkaart = Un-haiti.png
}}
'''Haïti''', officieel de '''Republiek Haïti''' ([[Frans (hoofdbetekenis)|Frans]]: ''République d'Haïti'', [[Haïtiaans Creools|Kreyòl]]: ''Repiblik Ayiti''), is een [[eilandstaat]] in de [[Caraïbische Zee]]. De republiek omvat het westelijke deel van het eiland [[Hispaniola]] en een aantal kleinere eilanden, waarvan [[Île de la Gonâve]], [[Île de la Tortue]] en [[Île à Vache]] de grootste zijn. Haïti ligt oostelijk van [[Cuba (land)|Cuba]] en grenst in het oosten over 275 kilometer aan de [[Dominicaanse Republiek]]. Het land heeft een oppervlakte van 27.750 km² en een inwonertal van {{statsland-schattingkort}}. De hoofdstad is [[Port-au-Prince]].
Na een periode als Spaanse en later als Franse kolonie, werd Haïti onafhankelijk in [[1804]], na de [[Haïtiaanse Revolutie]] (de enige succesvolle slavenopstand in de geschiedenis), geïnspireerd door de idealen van de [[Franse Revolutie]] die woedde in het moederland. Haïti was daarmee het eerste onafhankelijke land in [[Latijns-Amerika]] en het eerste [[postkolonialisme|postkoloniale]] zwarte land ter wereld.
Regel 33:
Toen [[Christoffel Columbus]] Hispaniola, het eiland waarop Haïti ligt, in [[1492]] ontdekte werd het bewoond door de [[Arowakken]] of, meer specifiek, de [[Taíno (volk)|Taíno]]-indianen. In daaropvolgende decennia stierf deze bevolkingsgroep uit door dwangarbeid alsook door ziekten die door de Spaanse kolonisten waren overgebracht naar het [[Westelijk halfrond]].
Bij de [[Vrede van Rijswijk]] in [[1697]] gaf Spanje het bevel over het westelijke deel van [[Hispaniola]] over aan [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Frankrijk]], dat het gebied [[Saint-Domingue]] noemde. De Fransen legden suikerplantages aan en importeerden vele slaven uit Afrika. Vanaf de tweede helft van de 17e eeuw werd het land herbevolkt met honderdduizenden [[slavernij|slaven]], die uit Afrika werden gehaald om -onder erbarmelijke omstandigheden- te werken op de suiker- en koffieplantages. Het werd een van Frankrijks rijkste koloniën. Saint-Domingue produceerde rond [[1780]] ongeveer 40 procent van alle suiker en 60 procent van alle koffie die in Europa werd gebruikt. De productie van suiker en koffie in de kolonie was groter dan die in de gezamenlijke Britse West-Indische koloniën. Saint-Domingue was in die tijd het welvarendste koloniale bezit van de Europese machthebbers, waardoor het de naam kreeg van ''De Parel van de Antillen''. Kinderen van blanken en slaven vormden een derde bevolkingsgroep, de [[mulat]]ten.
=== Onafhankelijkheid ===
[[Bestand:San Domingo.jpg|thumb|left|Gevechten tijdens de [[Haïtiaanse Revolutie]]]]
De [[Franse Revolutie]] in 1789 wierp vragen op over de slavernij. Na een slavenopstand in [[1791]] keerde de bevolking zich tijdens de [[Haïtiaanse Revolutie]] tegen het Franse bewind in een opstand die werd geleid door [[Toussaint Louverture]]. Tijdens de vrijheidsstrijd, die dertien jaar duurde, versloegen de opstandelingen een door [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] gezonden leger en verklaarden zich op [[1 januari]] [[1804]] onafhankelijk van het [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Franse]] moederland. Later dat jaar riep [[Jean-Jacques Dessalines]], die Louverture na [[1802]] had vervangen als leider van de rebellen, zichzelf uit tot keizer [[Jacob I van Haïti]] nadat hij ook de naam van het gebied, Saint-Domingue, had gewijzigd in "Haïti". Uit haat tegen de Fransen liet hij alle nog in Haïti aanwezige blanken vermoorden en wettelijk vastleggen dat buitenlanders geen grond mochten bezitten. Door het witte deel uit de [[vlag van Frankrijk]] te verwijderen, ontstond de vlag van Haïti.
Na de onafhankelijkheid was er korte tijd sprake van het [[Keizerrijk Haïti]] en het [[Koninkrijk Haïti]], waarna het land een republiek werd. De onafhankelijkheid was een doorn in het oog voor de grote [[imperialistisch]]e staten, die hierin een negatief precedent voor hun eigen koloniën zagen. Het zuiden van de VS en slavenkoloniën als Cuba, Jamaica en Brazilië vreesden voor een [[domino-effect]] en verbraken de banden en handel met de jonge staat. In [[1825]] kwamen de Haïtiaanse en de Franse regering tot een overeenkomst waarin werd bepaald dat Haïti aan Frankrijk 150 miljoen francs schadevergoeding moest betalen in ruil voor de officiële erkenning van Haïti. Omdat het de enige manier was om uit hun politieke en economische isolement te geraken, zag het nieuwe land zich verplicht die schuld te erkennen. Santo Domingo, het oostelijke, Spaanssprekende deel van Hispaniola, dat in 1822 door Haïti werd veroverd, maakte zich in [[1844]] los van het land en werd de [[Dominicaanse Republiek]].
Regel 75:
Ongeveer 80 % van de bevolking is [[Katholieke Kerk in Haïti|katholiek]]. De kerstening van de Haïtiaanse bevolking nam een aanvang in de 16e eeuw, onder andere door Franse [[missionaris]]sen. In 1860 werd een [[concordaat]] met de H. Stoel gesloten, waarna vijf bisdommen, waaronder het [[aartsbisdom Port-au-Prince]], werden opgericht (1861). Vanaf 1959 werden bisschoppen en priesters (voor het merendeel buitenlanders) het land uitgezet. In 1966 werd een akkoord gesloten met de H. Stoel, waardoor het concordaat van 1860 weer van kracht werd en verschillende Haïtiaanse bisschoppen werden aangesteld. De protestantse zending name een aanvang in [[1816]]. Sinds het laatste kwart van de twintigste eeuw is het [[protestantisme]] in opkomst. Het aantal protestanten wordt geschat op 16% van de bevolking.
De oorspronkelijk uit Afrika stammende [[vodou|voodoo-cultus]] is beïnvloed door de indiaanse [[Taíno (volk)|Taíno-cultuur]] en rooms-katholieke rituelen. Hij wordt door een meerderheid van de bevolking aangehangen, ook als men tot de
== Economie ==
| |||