|
* [[Hooggebergte]]
== {{Zie ook|Voor meer informatie over het ontstaan van vulkanen leze u de artikelen [[vulkaan]] en [[vulkanisme]].}} ▼
== Ontstaan van bergen ==
Een berg is meestal het product van omhoogwerkende [[kracht]]en veroorzaakt door ''[[tektoniek]]'' en ''[[vulkanisme]]''. Een hogergelegen gebied in het landschap is altijd een [[dynamica|dynamische]] situatie, waarbij de omhoogwerkende krachten tegen de ''[[erosie]]'' op werken. Erosie vindt plaats op gebieden met een grote [[helling (geologie)|helling]], en zal als er geen omhoogwerkende krachten zijn, uiteindelijk tot gevolg hebben dat er geen [[reliëf (landschap)|reliëf]] meer overblijft.
=== Ontstaan van gebergtes ===
{{Zie ook|Zie voor een uitgebreide beschrijving van het ontstaan van gebergten het artikel [[gebergtevorming]].}}
Tektoniek omvat alle [[deformatie|vervormingen]] in de [[lithosfeer]], de laag in de [[Aarde (planeet)|Aarde]] die bestaat uit [[tektonische plaat|tektonische platen]]. De platen bewegen zich langs en over elkaar volgens een proces dat [[platentektoniek]] wordt genoemd. Als twee platen naar elkaar toe bewegen, treedt [[compressie (geologie)|compressie]] op in de lithosfeer, wat ''[[gebergtevorming]]'' (ook wel orogenese genoemd) tot gevolg kan hebben.
De hoogste bergen op Aarde komen voor in lange [[bergketen]]s in gebergten. Een gebergte ontstaat slechts als een direct gevolg van platentektoniek, op de [[plaatgrens|grens van twee platen]].
[[Bestand:Bridge across continents iceland.jpg|thumb|300px|De [[Álfagjávallei]], een ogenschijnlijk kleine slenk in het landschap op [[IJsland]], vormt de grens tussen twee tektonische platen. Hier bewegen de [[Europese plaat]] en de [[Noord-Amerikaanse plaat]] uit elkaar.]]
=== Ontstaan van kleinere verhogingen door tektoniek ===
{{Zie ook|Zie voor meer informatie over deformatie en bewegingen van stukken lithosfeer het artikel [[tektoniek]].}}
Door platentektoniek, [[isostatie|isostatische opheffing]] of [[Intrusie (geologie)|intrusie]] van [[magma (gesteente)|magma]] in de lithosfeer kunnen delen van platen gaan bewegen. Dit kunnen zowel horizontale als verticale bewegingen zijn. Men noemt zo'n bewegend stuk van een plaat een [[tektonische eenheid]]. Een omhoog bewegend stuk van een plaat wordt een ''[[geologisch massief]]'' genoemd.
Als een deel van een tektonische plaat omhoog beweegt zal dit tot [[korstextensie|extensie]] leiden: de hogere delen zullen door de [[zwaartekracht]] langs [[afschuiving (breuk)|afschuivingen]] van elkaar af bewegen. Een gevolg is een landschap van ''horsten en slenken''. Zo'n landschap wordt door kloven doorkruist op plekken waar [[geologische breuk|breuken]] tussen twee blokken liggen. De opgeheven hogere delen vormen blokbergen of ''[[horst (geologie)|horsten]]''. De tussenliggende laaggelegen blokken worden ''[[slenk (geologie)|slenken]]'' genoemd. Deze laatsten kunnen klein zijn of de vorm hebben van reusachtige [[rift]]valleien. Dit soort landschap is te zien in de [[Boven-Rijnse Laagvlakte]], tussen de [[Vogezen (bergketen)|Vogezen]] en het [[Zwarte Woud]]. Hier vormt de Rijnvallei de slenk (de zogenaamde [[Boven-Rijnslenk]]) en de Vogezen en het Zwarte Woud twee horsten aan weerszijden (dit worden de [[riftschouder]]s genoemd).
In een extreem geval van extensie zal zich uit een slenk een [[rift]] vormen, zoals de [[Grote Slenk]] in [[Oost-Afrika]]. Door het uit elkaar bewegen van de twee horsten treedt [[korstverdunning]] op, waardoor magma uit de [[asthenosfeer]] omhoog kan bewegen. Als dit proces zich doorzet, zal het magma uiteindelijk aan het oppervlak komen, zodat (via vulkanisme) [[oceanische korst]] gevormd wordt. Door de hitte die hierbij vrijkomt, worden de beide horsten verder opgeheven.
Een ander voorbeeld is [[Noorwegen]], waar door extensie opheffing heeft plaatsgevonden. Het resultaat is het huidige bergachtige Noorse landschap. De rift is hier intussen uitgegroeid tot de Atlantische Oceaan, de andere riftschouder bevindt zich pas op de Oostkust van [[Groenland]] (dit is eveneens een hooggelegen gebied).
=== Ontstaan door vulkanisme ===
▲{{Zie ook|Voor meer informatie over het ontstaan van vulkanen leze u de artikelen [[vulkaan]] en [[vulkanisme]].}}
Sommige bergen zijn het product van vulkanische activiteit. Men spreekt in dat geval van een [[vulkaan]]. Daaronder vallen ook een aantal ogenschijnlijk kleine [[eiland]]jes, die evenwel een grote hoogte hebben bereikt vanaf de [[zeebodem]] (zogenaamde [[guyot (berg)|guyots]]).
| 