|
De Tzolkin kent een periode van 260 dagen. Deze worden aangeduid door het combineren van 13 getallen en 20 namen. De Mayacijfers kennen voor het getal 1 een stip, dat een vinger voorstelt. Voor het getal 5 wordt een liggende streep, of balk gebruikt, wat een hand voorstelt. Tien wordt weergegeven door twee strepen boven elkaar, vijftien door drie van zulke strepen. De getallen 0 en 20 zijn hetzelfde en worden weergeven als een soort gesloten schelp; een balk met een open cirkel erdoor.
De Mayanamen zijn als volgt:
Hieronder zijn de traditionele namen weergegeven van de Yukateekse Maya's. Daarbij zijn tussen haken ook de kleuren en de benamingen weergegeven die in zwang zijn in de 'New-age-beweging' (zie onder). De tekens kunnen daarbij worden ingedeeld volgens de 4 windrichtingen met de 4 kleuren rood (Oosten, initiatie), wit (Noorden, verfijning), blauw (Westen, transformatie) en geel (Zuiden, rijping, voltooiing).
{|
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D01-Imix-cdxW.png|thumb|100px|[[Imix]] - Krokodil (Rode Draak)]]
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D02-Ik-cdxW.png|thumb|100px|[[Ik (Mayateken)|Ik]] - Adem (WitteAdem, Wind)]]
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D03-Akbal-cdxW.png|thumb|100px|[[Akbal]] - Nacht (Blauwe Nacht)]]
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D04-Kan-cdxW.png|thumb|100px|[[Kan (Mayateken)|Kan]] - Zaad (Gele Zaad)]]
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D05-Chikchan-cdxW.png|thumb|100px|[[Chicchan]] - Slang (Rode Slang)]]
|-
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D06-Kimi-cdxW.png|thumb|100px|[[Cimi]] - Dood (Witte WereldoverbruggerWereldburger)]]
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D07-Manik-cdxW.png|thumb|100px|[[Manik]] - Hert (Blauwe Hand)]]
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D08-Lamat-cdxW.png|thumb|100px|[[Lamat]] - Ster (Gele Ster)]]
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D09-Muluk-cdxW.png|thumb|100px|[[Muluc]] - Waterdruppel (Rode Maan)]]
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D10-Ok-cdxW.png|thumb|100px|[[Oc]] - Hond (Witte Hond)]]
|-
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D11-Chuwen-cdxW.png|thumb|100px|[[Chuen]] - Aap (Blauwe Aap)]]
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D12-Eb-cdxW.png|thumb|100px|[[Eb (Mayateken)|Eb]] - Tand, Weg (Gele Mens)]]
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D13-Ben-cdxW.png|thumb|100px|[[Ben (Mayateken)|Ben]] - Riet (Rode Hemelwandelaar)]]
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D14-Ix-cdxW.png|thumb|100px|[[Ix]] - Jaguar, Magiër (Witte Tovenaar)]]
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D15-Men-cdxW.png|thumb|100px|[[Men]] - Adelaar (Blauwe Adelaar)]]
|-
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D16-Kib-cdxW.png|thumb|100px|[[Cib]] - Uil, Gier (Gele Krijger)]]
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D17-Kaban-cdxW.png|thumb|100px|[[Caban (dag)|Caban]] - Aarde, aardbeving (Rode Aarde)]]
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D18-Etznab-cdxW.png|thumb|100px|[[Etz'nab]] - Vuursteen (Witte Spiegel)]]
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D19-Kawak-cdxW.png|thumb|100px|[[Cauac]] - Storm (Blauwe Storm)]]
| [[Image:MAYA-g-log-cal-D20-Ajaw-cdxW.png|thumb|100px|[[Ahau]] - Zon (Gele Zon)]]
|}
Iedere naam heeft zijn eigen hiërogliefglief, die echter in een aantal verschillende varianten voorkomt.
Iedere dag wordt aangegeven met zowel een getal als een naam, beginnend met ''1 Imix''. Iedere volgende dag krijgt het volgende getal ''en'' de volgende naam. Na ''1 Imix'' komt dus ''2 Ik''. Omdat er maar 13 getallen zijn komt na ''13 Ben'' echter ''1 Ix''. De 13 getallen worden ook aangeduid met het Spaanse 'trecena'. Doordat 13 en 20 geen gemene deler hebben, komt de samenstelling ''1 Imix'' pas weer na 260 dagen terug. Ieder van de 260 dagen heeft daarmee een unieke getal-naam aanduiding. ▼
Gekoppeld aan de [[haab]] vormt de tzolkin de [[kalender-kringloop]] van 52 haab ('vage jaren' zonder schrikkeldagen). ▼
Voor de traditionele Maya's had de [[kalender]] een eigen mystiek, en heeft hij die ten dele nog. De dagen hadden een eigen persoonlijkheid en karakter. In gebeden richtte men zich tot de Dagheer van wie men gunsten wilde verkrijgen. Ook de getallen bezaten een sterke lading. (In de Klassieke tijd werden ze verpersoonlijkt als goden.) Er bestonden offerplaatsen in de bergen die eenvoudig 'Een-plaats', 'Negenplaats' enz. heetten en waar men dan op dagen met het betreffende getal (bv. 1 Imix, 9 Ik) kwam bidden en offeren. ▼
==Relaties met (kosmologische) cycli==
Traditioneel heeft de tzolkin ook een nauwe relatie met de 'Tun' ('jaar' van 360 dagen; zie [[Lange telling|Lange Telling]]); doordat 13 Tun (13 x 360 = 4680 dagen) gelijk zijn aan 18 keer de Tzolkin-cyclus (18 x 260 = 4680 dagen).
Traditioneel heeft de tzolkin ook een aantal opmerkelijke relaties met de [[synodische periode]] van enkele planeten en de maansknopen (het [[Jaar|draconische jaar]]):
:3 keer de Tzolkin-cyclus (3 x 260 = 780 dagen) komt vrijwel overeen met de synodische cyclus van [[Mars]] (779,936 dagen).
:2 keer de Tzolkin-cyclus (2 x 260 = 520 dagen) komt vrijwel overeen met 3 x het halve [[Jaar|draconische jaar]] (3 x 173,31 = 519,93 dagen). Het 'halve draconische jaar' is de periode die de zon erover doet om van de noordelijke naar de zuidelijke maansknoop te bewegen of omgekeerd.
:46 keer de Tzolkin-cyclus (46 x 260 = 11.960 dagen) komt vrijwel overeen met 405 lunaire maanden. Aangezien dit ook een veelvoud is van 2, valt dit tevens samen met de cyclus van zons- en maansverduisteringen en komt overeen met 3 keer de [http://en.wikipedia.org/wiki/Tritos Tritos-cyclus]. Van deze eigenschap wordt gebruik gemaakt om de cyclus van zons- of maansverduisteringen met de Tzolkin te verbinden. Dat vinden we terug in de Dresden-codex<ref>[http://www.bibliotecapleyades.net/ciencia/dresden/dresdencodex03.htm The Dresden-codex - Eclipse table]</ref>.
▲Iedere dag wordt aangegeven met zowel een getal als een naam, beginnend met ''1 Imix''. Iedere volgende dag krijgt het volgende getal ''en'' de volgende naam. Na ''1 Imix'' komt dus ''2 Ik''. Omdat er maar 13 getallen zijn komt na ''13 Ben'' echter ''1 Ix' '. De 13 getallen worden ook aangeduid met het Spaanse 'trecena'. Doordat 13 en 20 geen gemene deler hebben, komt de samenstelling ''1 Imix'' pas weer na 260 dagen terug. Ieder van de 260 dagen heeft daarmee een unieke getal-naam aanduiding.
:2 keer de [[kalender-kringloop]] van 52 [[haab]] komt overeen met de zogenaamde 'Venus-cyclus', zoals opgetekend in de Dresden-codex<ref>[http://www.bibliotecapleyades.net/ciencia/dresden/dresdencodex04.htm The Dresden-codex - Venus table]</ref>: na 2 keer de kalender-kringloop vallen de [[Haab]] (jaarkalender zonder schrikkeldagen), de Tzolkin en Venus weer samen.
▲Gekoppeld aan dehet [[haab]] vormt de tzolkin de [[kalender-kringloop]] van 52 haab ('vage jaren' zonder schrikkeldagen)jaar.
==De Tzolkin in de moderne tijd==
In onze tijd is de tzolkin een nieuw leven begonnen - ook in [[Mexico (land)|Mexico]] en [[Guatemala]]! - waarin begrippen als 'energie' en 'bewustzijn' een belangrijke rol spelen. In deze hedendaagse, in de [[New age (beweging)|New Age]] stroming passende waarzegpraktijk noemt men de dagtekens wel 'zonnezegels' en de getallen van de trecena worden aangeduid als '13 tonen der schepping'. De zonnezegels en tonen der schepping zijn in de new-age-beweging een geheel eigen leven gaan leiden, waarbij er een telling wordt gehanteerd die afwijkt van de traditionele Tzolkin-telling. Deze nieuwe telling heeft dus geen basis in de traditionele Mayacultuur. Daarnaast is ook de [[kalender-kringloop]] van 52 jaar zijn eigen leven gaan leiden, doordat de nieuwe Tzolkin verweven is met de Gregoriaanse kalender, waarbij de 52-jarige cyclus tot stand komt doordat de schrikkeldagen (29 februari) niet meedoen en worden overgeslagen in de telling (die dag heeft dezelfde 'energie' als 28 februari).
▲Voor de traditionele Maya's had de [[kalender]] een eigen mystiek, en heeft hij die ten dele nog. De dagen hadden een eigen persoonlijkheid en karakter. In gebeden richtte men zich tot de Dagheer van wie men gunsten wilde verkrijgen. Ook de getallen bezaten een sterke lading. (In de Klassieke tijd werden ze verpersoonlijkt als goden.) Er bestonden offerplaatsen in de bergen die eenvoudig 'Een-plaats', 'Negenplaats' enz. heetten en waar men dan op dagen met het betreffende getal (bv. 1 Imix, 9 Ik) kwam bidden en offeren.
Doordat in de moderne variant van de Tzolkin de schrikkeldagen worden overgeslagen liggen de relaties met kosmologische cycli (zie boven) geheel anders of zijn deze (veel) minder nauwkeurig.
In onze tijd is de tzolkin een nieuw leven begonnen - ook in [[Mexico (land)|Mexico]] en [[Guatemala]]! - waarin begrippen als 'energie' en 'bewustzijn' een belangrijke rol spelen. In deze hedendaagse, in de [[New age (beweging)|New Age]] stroming passende waarzegpraktijk noemt men de dagtekens wel 'zonnezegels'. De associaties van de zonnezegels hebben weinig meer te maken met die van de traditionele Mayacultuur.
==De Tzolkin als organisatie van tijd==
Het woord 'Tzolkin' betekent 'telling van de dagen', maar is een moderne Westerse uitvinding, doorgevoerd vanuit de Yukateekse taal. De oorspronkelijke betekenis is 'organisatie van tijd'. Gezien ook het gegeven dat er vandaag de dag meerdere Tzolkin-tellingen in omloop zijn en het gegeven dat ook de [[Lange telling|Lange Telling]] gebaseerd is op een indeling van 260 (260 [[Katun]]), maakt dit duidelijk dat de Tzolkin als zijnde 'organisatie van tijd' met een indeling van de tijd in 260 tijdseenheden een breed kosmologisch principe vertegenwoordigt. Dit vinden we bijvoorbeeld ook terug in het gegeven dat 260 lunaire maanden vrijwel precies samenvallen met 21 jaar (260 x 29,5306 / 365,25 = 21,02), wat tevens een kwart is van de omloop van [[Uranus]] om de zon.
==Verwijzingen==
| 