Spinnen (textiel): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Typo |
overlapping van tekst en afbeelding gecorrigeerd; redactie |
||
Regel 5:
== Kaarden ==
[[Bestand:Bradford Industrial Museum 016.jpg|left|thumb|Kaardplankjes]]
[[File:WLANL - jpa2003 - kaardassortiment (ca 1958).jpg|thumb|Kaardassortiment uit ca. 1958, voor het kaarden van wol en het maken van voorgaren. TextielMuseum Tilburg ]]
Als eerste handeling moeten de losse vezels voorbereid worden, het vuil moet eruit worden gehaald en de vezels moeten in één richting komen te liggen. De bewerking hiervoor wordt ''kaarden'' genoemd. Bij handspinnen
Hetzelfde effect wordt bereikt met de kaardplanken of borstels. De planken hebben een licht gebogen vorm en zijn aan een zijde ook bezet met garnituur, over de hele oppervlakte. Het kaarden met borstels gebeurt als volgt: in beide handen wordt een borstel genomen, het stukje wol wordt op een van de borstels gelegd, en door nu met de andere borstel een korte trekkende beweging te maken worden de vezels een kant op getrokken. In de industrie is het principe nog steeds hetzelfde, met naalden bezette kaardwalsen krassen de vezels in de goede richting.▼
▲Als eerste handeling moeten de losse vezels voorbereid worden, het vuil moet eruit worden gehaald en de vezels moeten in één richting komen te liggen. De bewerking hiervoor wordt ''kaarden'' genoemd. Bij handspinnen kan hiervoor zowel een kaardrol als kaardplanken worden gebruikt. De kaardrol bestaat uit twee rollen die over de hele oppervlakte bezet zijn met korte haakjes (garnituur genaamd). De rollen zitten dicht tegen elkaar geplaatst in een houder. Tijdens het ronddraaien met een hendel, wordt er bijvoorbeeld de wol van een schaap tussen de rollen geduwd, ontstaan er vezels die in een richting komen te liggen.
▲Het kaarden met borstels gebeurt als volgt: in beide handen wordt een borstel genomen, het stukje wol wordt op een van de borstels gelegd, en door nu een korte trekkende beweging te maken worden de vezels een kant op getrokken. In de industrie is het principe nog steeds hetzelfde, met naalden bezette kaardwalsen krassen de vezels in de goede richting.
In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd is voor het kaarden van wol dan wel vlas nooit de [[kaardebol]] gebruikt. Kaardebollen worden wel gebruikt bij het ruwen van textiel, bijvoorbeeld van wollen dekens.
== Spinproces ==
[[Bestand:Middeleeuws spinkruikje spinstenen.jpg|thumb|right|200px|Middeleeuws spinkruikje met 3 middeleeuwse spinstenen]]
[[Bestand:Ramallah spinner2.jpg|thumb|right|200px|Een man van [[Ramallah]] spinnend volgens de traditie]]
[[Bestand:Elderlyspinnera.jpg|thumb|right|200px|[[Fotochroom]] van een oude Ierse vrouw aan een spinnewiel, waarschijnlijk rond de laatste jaren van de 19e eeuw.]]▼
[[Bestand:A Woman Spinning and an Old Woman by Jheronimus Bosch 01.jpg|thumb|right|200px|[[Jheronimus Bosch]]. ''[[Spinster en oude vrouw]]''. Tekening. Ca. 1470-1516.]]▼
[[Bestand:Spinster op het Geertje in Zoeterwoude.ogv|thumb|200px|Spinster in klederdracht]]▼
Het spinnen is erop gebaseerd dat door het in elkaar draaien van de losse vezels, er een langere en sterkere draad kan ontstaan. Dit kan gebeuren met verschillende hulpmiddelen. De allereenvoudigste manier is met de vingers, maar daarmee ontstaat een onregelmatige draad. Bovendien gaat het spinnen dan erg langzaam. Hoewel spinnen tegenwoordig veelal mechanisch gebeurt in een [[spinnerij]], is het proces niet wezenlijk anders dan het spinnen met de hand.
=== Spinnen met een gewicht van steen ===
De eenvoudigste manier van spinnen is met een steen. Dit proces werd waarschijnlijk al in de [[prehistorie]] gebruikt, waarbij eenvoudig een steen aan een draad werd gehangen. Door deze een zwiep te geven, bleef de steen draaien. Aan het losse uiteinde werd langzamerhand meer vezelmateriaal toegevoegd.
=== Spintol ===
Een andere eenvoudige manier om te spinnen is met behulp van een [[spintol]]. De spintol bestaat meestal uit een rond stokje waaraan een plat rond schijfje is bevestigd.
Aan dit schijfje wordt een draad bevestigd, waarbij de tol met het schijfje naar beneden hangt. In de ene hand wordt de draad met de te spinnen vezels over de hand vastgehouden, de andere hand pakt steeds kleine plukjes van de vezels en voegt ze toe aan de bestaande draad. Door de draaiende beweging van de tol wordt de draad gevormd.
Regel 37 ⟶ 25:
=== Spinnewiel ===
[[Bestand:Boursse.jpg|thumb|200px|left|[[Esaias Boursse]]. ''Interieur met vrouw aan spinnewiel'' (1661).]]
▲[[Bestand:Elderlyspinnera.jpg|thumb|right|200px|[[Fotochroom]] van een oude Ierse vrouw aan een spinnewiel, waarschijnlijk rond de laatste jaren van de 19e eeuw.]]
▲[[Bestand:A Woman Spinning and an Old Woman by Jheronimus Bosch 01.jpg|thumb|right|200px|[[Jheronimus Bosch]]. ''[[Spinster en oude vrouw]]''. Tekening. Ca. 1470-1516.]]
▲[[Bestand:Spinster op het Geertje in Zoeterwoude.ogv|thumb|200px|Spinster in klederdracht]]
Een hele vooruitgang ten opzichte van de spintol was de introductie van het [[spinnewiel]]. Hoewel er verschillende typen spinnewielen zijn, is de werking ervan steeds hetzelfde. Spinnewielen kunnen we onderscheiden naar de plaats van het aandrijfwiel. Bij de
Verder heeft een spinnewiel een trapplank
▲Bij de modernere typen zit het aandrijfwiel onder het spingedeelte. Dit nieuwe type wordt ook wel een ''schippertje'' genoemd, omdat dit handig was op de schepen vanwege het feit dat het minder ruimte innam. Dit laat tegelijk zien dat mannen ook sponnen, als er weinig te doen was op het schip bijvoorbeeld. De oudere typen spinnewielen, stonden op drie poten waarop een constructie was gemaakt. Bij de nieuwere typen zijn deze poten vervangen door balkjes waarop het geheel rust.
▲Verder heeft een spinnewiel een trapplank welke bevestigd is aan het aandrijfwiel, via een bepaalde overbrenging wordt het wiel door middel van een snaar aangedreven. Dit wiel zit verbonden met een klos, waarop een u-vormig gedeelte zit. Op dit u-vormige gedeelte zitten haakjes, dat de ''vlucht'' wordt genoemd, via welke de draad op de klos wordt gewikkeld. De vlucht op zijn beurt zit weer op een spil die uit de klos kan worden genomen om de volle klos door een lege te vervangen. Om verschil in snelheid te krijgen tussen klos en vlucht zit er over de vlucht een [[rem]]. De rem kan eenvoudig uit een stukje leer bestaan.
== Verven ==
Om kleur te geven kan men de garens verven. Verven kan ook in het weefsel plaatsvinden. Meestal worden hiervoor fabrieksmatig gemaakte kleurstoffen gebruikt, maar het is ook mogelijk om natuurlijke verven te gebruiken. Deze kunnen zelf gemaakt worden van planten. De resultaten kunnen erg verrassend zijn. Nadeel is de geringere [[kleurecht]]heid, hetgeen vooral bij oudere [[wandtapijt]]en duidelijk zichtbaar kan zijn.
== Beitsen ==
Om te kunnen verven moet bijvoorbeeld
== Vrouwen ==
In West Europa was spinnen, van de middeleeuwen tot de industrialisatie, een van de beroepen waarmee vrouwen een zelfstandig inkomen konden verwerven. In het Engels is '''spinster''' nog altijd een aanduiding voor een ongehuwde vrouw. De [[Industriële Revolutie]] heeft in belangrijke mate bijgedragen aan de afhankelijke positie van vrouwen.
| |||