Intelligent design: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
|||
Regel 1:
'''''Intelligent design''''' ([[Engels]], afgekort als '''ID''',
ID staat zodoende in contrast met de [[evolutietheorie]], die [[genetica|erfelijkheid]] en selectiemechanismen (waaronder [[natuurlijke selectie]]) beschouwt als een afdoende verklaring voor het ontstaan van alle organismen. Hoewel er nog veel vragen open staan over het [[Oorsprong van het leven|ontstaan van het leven]] en de erop volgende [[evolutie (biologie)|biologische evolutie]], is er een overduidelijke [[consensus]] binnen de wetenschappelijke gemeenschap dat ''intelligent design'' geen [[wetenschap]] is, maar [[pseudowetenschap]] die gebruikmaakt van [[teleologie|teleologische]] argumentatie.<ref>De [http://www.pamd.uscourts.gov/kitzmiller/kitzmiller_342.pdf Kitzmiller vs. Dover-zaak pagina 83], [http://www.aaas.org/news/releases/2002/1106id2.shtml AAAS ''Board Resolution on Intelligent Design Theory''], [http://web.archive.org/web/20060115091707/http://www.science.unsw.edu.au/news/2005/intelligent.html University of New South Wales - ''News: Intelligent Design is not science''], [http://www.ncseweb.org/resources/articles/8408_statements_from_scientific_and_12_19_2002.asp ''National Center for Science Education: Statements from Scientific and Scholarly Organizations'']. Zie ook de referenties op het Engelstalige Wikipedia artikel [[:en:List of scientific societies rejecting intelligent design#References|''List of scientific societies rejecting intelligent design'']].</ref> De naam ''intelligent design'' wordt [[metonymie|metonymisch]] gebruikt voor zowel de opvatting als voor de beweging die zich hard maakt voor het opnemen van bovenstaande opvatting in het [[curriculum]] van scholen in de [[Verenigde Staten]]. Ook in andere landen zijn ID-aanhangers.
==''Intelligent design'' in het kort==
Eén van de kopstukken van de ID-beweging, [[William Dembski]], heeft een centrale stelling geformuleerd: <blockquote>Er bestaan natuurlijke systemen die niet voldoende kunnen worden verklaard in termen van ongeleide natuurlijke krachten en die eigenschappen hebben die we in elke andere omstandigheid aan intelligentie zouden toeschrijven.</blockquote>
Regel 10 ⟶ 12:
==Concepten==
===Basisargument voor ontwerp ===
Het meest populaire argument voor ontwerp is gegeven door William Paley.<ref>DAWKINS, R., 1987. De blinde horlogemaker. Amsterdam, Contact, 1987, 18-19 p.</ref> In zijn boek ''Natural Theology'' vergelijkt hij de "intelligente" ontwerper met een horlogemaker. Hij schrijft:
:"Stel dat ik tijdens een wandeling over de heide tegen een steen stoot en men zou me vragen hoe die steen daar is terechtgekomen, dan zou ik kunnen antwoorden dat die steen daar altijd heeft gelegen. Als ik niet wist dat dit niet het geval was zou het waarschijnlijk ook niet eenvoudig geweest zijn om deze bewering te weerleggen. Maar stel daarentegen dat ik een horloge op de grond had gevonden en men had me gevraagd hoe die daar zou zijn gekomen. In dat geval zou het eerder gegeven antwoord, namelijk dat het horloge daar naar mijn beste weten altijd al had gelegen, absoluut niet bij mij zijn opgekomen." Hij maakt dus het verschil duidelijk tussen natuurlijke fysieke voorwerpen als stenen enerzijds en ontworpen voorwerpen anderzijds. Als we de kei bestuderen dan zien we dat die geen duidelijke functie vervult en slechts het gevolg is van natuurlijke krachten. Bij de studie van het horloge evenwel zien we de tandradertjes, veertjes en andere onderdelen die op een ingewikkelde manier samen werken om aan te geven hoe laat het is. Paley concludeert dat het horloge een ontwerper moet hebben gehad, vermits de kans dat zoiets vanzelf door de natuurkrachten ontstond zo goed is als nul. Het is zoals wanneer In een ander voorbeeld vergelijkt hij het menselijk oog met een telescoop en concludeert dat het oog gemaakt is om te zien, net als de telescoop is ontworpen om ons zicht te vergroten. Het oog moet dus, net als de telescoop, een ontwerper hebben gehad. === Onherleidbare complexiteit ===
{{Zie hoofdartikel|Onherleidbare complexiteit}}
Het concept van "onherleidbare complexiteit" is naar voren gebracht door [[Michael Behe]], die het definieert als:
De eerste stap om te bepalen of een systeem onherleidbaar complex is, is de specificatie van zowel de functie als de bestanddelen van het systeem. Het systeem bestaat uit verschillende onderdelen die bijdragen aan de werking ervan. Om dit uit te leggen gebruikt hij een eenvoudig mechanisch voorbeeld. Een muizenval bestaat uit een aantal onderdelen:
# een plankje als basis
# een metalen klem
Regel 25 ⟶ 30:
De tweede stap om te herkennen of een systeem onherleidbaar complex is, is de vraag of alle bestanddelen nodig zijn voor het functioneren van het systeem. In het geval van de muizenval is het antwoord positief. Als het hout ontbreekt, is er niets waarop de andere onderdelen bevestigd kunnen worden. Ontbreekt de klem, dan is er niets waarmee de muis geklemd kan worden. De muizenval zal dus niet functioneren als een van de onderdelen ontbreekt.
==Voorbeelden van onherleidbaar complexe systemen==
Behe geeft vele voorbeelden van systemen die volgens hem onherleidbaar complex zijn. Hij beschrijft de complexe structuur van [[Trilhaar|trilharen]] waarvan sommige cellen gebruikmaken om mee te zwemmen. Verder beschrijft hij het [[bloedstolling
▲Behe geeft vele voorbeelden van systemen die volgens hem onherleidbaar complex zijn. Hij beschrijft de complexe structuur van [[Trilhaar|trilharen]] waarvan sommige cellen gebruikmaken om mee te zwemmen. Verder beschrijft hij het [[bloedstolling|stollingsproces]] van bloed. Hij laat zien dat de schijnbare eenvoud van bloedstolling zeer complex is. Hij geeft ook een uiteenzetting van de chemische processen die plaatsvinden wanneer een bombardeerkever kokend heet vocht uit zijn achterlijf spuwt om zich te verdedigen. Hij vermeldt ook het ingewikkelde systeem dat de cel nodig heeft voor het produceren van een van zijn bouwstenen. In die voorbeelden legt hij het accent op de complexiteit van de verschillende processen en de noodzaak van de aanwezigheid van alle onderdelen van het systeem, waardoor het systeem als onherleidbaar complex bestempeld kan worden. Dit wil zeggen dat die complexe systemen niet door evolutie ontstaan kunnen zijn maar als geheel zijn ontworpen.<ref>Behe, M., 1997. De zwarte doos van Darwin: Het biochemische vraagteken bij de evolutie. Baarn, Ten Have, p. 31-64</ref>
Als concrete voorbeelden van onherleidbare complexiteit worden verder vaak genoemd: de [[Zweepstaartje|zweepstaart]] van de bacterie ''[[Escherichia coli]]'', de werking van het [[Oog (anatomie)|oog]] en het [[Afweer|immuunsysteem]].
Regel 33 ⟶ 37:
De stelling is dat dergelijke onherleidbare complexiteit niet door een evolutieproces kan ontstaan: in een proces van natuurlijke selectie kan een dergelijk systeem niet stap voor stap ontstaan, want alle onderdelen moeten aanwezig zijn voordat er een selectief voordeel is.
Dit heeft ertoe geleid dat er een hele verzameling websites is ontstaan waarop getoond wordt hoe muizenvallen nog steeds kunnen functioneren als er onderdelen verwijderd worden. Er is ook een aantal sites waarop de 'evolutie' van een simpele muizenval tot het bekende plank-model getoond wordt.<ref>[http://udel.edu/~mcdonald/mousetrap.html John H. McDonald: ''A reducibly complex mousetrap'']</ref> Daarnaast is er het evolutionaire principe van co-optie, waarbij een bestaande functie van een [[orgaan]], [[proteïne|eiwit]] enz. wordt gebruikt als basis voor een geheel nieuwe functie. In het voorbeeld van de muizenval hoeft een evolutionaire voorganger niet per se de functie van muizenval gehad te hebben. Enkel het plankje van de muizenval is bijvoorbeeld prima te gebruiken als [[presse-papier]]. Of een muizenval zonder grendel is prima te gebruiken als dasspeld.
===Specifieke complexiteit===
In 1986 gebruikte Charles Thaxton, een chemicus en creationist, de term "specifieke complexiteit" om aan te tonen dat de informatie van het DNA gespecificeerd is door intelligentie. Het ID begrip van specifieke complexiteit is ontwikkeld door Willlam Dembski (wiskundige, theoloog en filosoof) in de jaren negentig. Hij stelt dat als iets gelijktijdig zowel specifiek als complex is, men dan kan aannemen dat het ontworpen werd door intelligente ontwerper. Het kan dan niet uitsluitend het resultaat zijn van processen die plaatsvinden in de natuur. Hij geeft daarbij de volgende voorbeelden: "Een letter van het alfabet is specifiek maar niet complex. Een lange zin van willekeurige letters is complex maar niet specifiek. Een [[sonnet]] van [[Shakespeare]] is zowel complex als specifiek."
Volgens Dembski wordt iets beschouwd als complexe specifieke informatie (CSI) wanneer de kans dat het spontaan ontstond kleiner is dan 1 op 10<sup>150</sup>. Demski argumenteert dat CSI in verschillende delen van de levende wezens aanwezig is, zoals DNA en andere biologische moleculen. Die delen kunnen niet ontstaan zijn volgens de natuurwetten, vermits natuurwetten uitsluitend informatie kunnen verschuiven of verwijderen Er zijn diverse argumenten ingebracht tegen dit concept:
Regel 43 ⟶ 49:
* Dembski's kansberekening gaat uit van de situatie dat er geen selectie plaatsvindt, terwijl dit wel het geval is. Vergelijk het met het gooien van tien zessen: als je telkens met tien dobbelstenen gooit, lukt het bijna nooit. Als je daarentegen na elke worp de zessen opzij legt en met de rest verder gooit, zul je vrij snel tien zessen hebben. Met andere woorden: specifieke complexiteit is juist datgene wat er volgens de evolutietheorie ontstaat, [[natuurlijke selectie]] is precies dat wat het verschil maakt tussen willekeur en geëvolueerde complexiteit. Met computermodellen kan dit onderscheid duidelijk gedemonstreerd worden.
==''Intelligent design'' en creationisme==
De [[schepping]] volgens het creationisme kan worden beschouwd als een vorm van intelligent ontwerp. ID op zich speculeert niet over de natuur of de identiteit van de ontwerper, maar de meeste aanhangers van ID in
==''Intelligent design'' in de Lage Landen==
In juni 2005 verscheen het boek ''Schitterend ongeluk of sporen van ontwerp?'' onder redactie van [[Cees Dekker (natuurkundige)|Cees Dekker]], R. Meester en R. van Woudenberg. Voor de publicatie van dit boek had [[Maria van der Hoeven]], [[Nederland]]s [[Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap|minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap]] een gesprek met Dekker over de relatie tussen geloof en wetenschap
In België verklaarde [[Mieke Van Hecke]], directeur-generaal van het Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs ([[VSKO]]), dat katholieke wetenschappers de evolutietheorie al lang hebben aanvaard. Dat ligt enigszins anders binnen het meer Bijbelvaste [[protestantisme]] waar het aantal ID'ers ruimer vertegenwoordigd lijkt{{feit}} dan in de meeste Europese landen met (historisch) een overwegend katholieke bevolking.
==Kritiek==
Veel tegenstanders van ''intelligent design'' zien het hele idee als niet meer dan vermomd creationisme
In zijn boek '[[God als misvatting]]' voert [[Richard Dawkins]] als kritiek op dat volgens de ID-theorie, de intelligente ontwerper zelf ook ontworpen zou moeten zijn (''Who designed the designer?''). Hij redeneert dat de ontwerper van complexiteit zelf minstens zo complex zal zijn als de complexiteit die hij ontwerpt
▲In zijn boek [[God als misvatting]] voert [[Richard Dawkins]] als kritiek op dat volgens de ID-theorie, de intelligente ontwerper zelf ook ontworpen zou moeten zijn (''Who designed the designer?''). Hij redeneert dat de ontwerper van complexiteit zelf minstens zo complex zal zijn als de complexiteit die hij ontwerpt, en volgens de ID-theorie zelf dus kenmerken van ontwerp vertoont en dus ontworpen moet zijn.<ref>DAWKINS, R., 2006. The God Delusion. Bantam Books, H3 p109, H4.</ref>
Aanhangers van ID reageren dat een (goddelijke) ontwerper zelf niet ontworpen hoeft te zijn, omdat deze oneindig is en dus nooit is ontstaan, of omdat de ontwerper buiten de werkelijkheid staat. Een ander verweer is dat een afdoende verklaring voor een fenomeen niet hoeft te betekenen dat de verklaring zelf ook verklaard moet worden. Zo verklaart een droogte adequaat een verloren oogst, ook als de droogte zelf niet verklaard is<ref>http://commonsenseatheism.com/?p=6113#identifier_0_6113</ref>.
[[Pantheïst]]en nemen aan dat de natuur zichzelf ontwerpt, wat zich uit in het verschijnsel [[zelforganisatie]]. Dit maakt een buiten de werkelijkheid staande, dus [[Transcendentie (religie)|
==Parodieën==
Er zijn verschillende parodieën opgevoerd die als doel hebben om de gedachte van intelligent design in het belachelijke te trekken of om lacunes te tonen in deze theorie. Enkele parodieën zijn:
*In een reactie op het besluit van de regionale overheid [[Kansas (staat)|Kansas]] om tijdens [[biologie]]lessen naast de
*Een andere parodie is de theorie van ''[[Intelligent falling]]'' als vervanging voor de natuurkundige wetten van de zwaartekracht.
*De meest 'serieuze' parodie is de theorie van ''[[Unintelligent Design]]''. Deze theorie verklaart allerlei feiten als 'onnodig' lange zenuwbanen bij [[Giraffe (dier)|giraffen]], onhandigheden in het 'ontwerp' van het oog, redundante organen zoals blind geworden ogen bij dieren die in het donker leven en dergelijke door te veronderstellen dat de ontwerper uit de ID-theorie eerder 'lui' of 'onhandig' dan 'intelligent' moet zijn geweest.
==Zie ook==
* [[Creationisme]]
* [[Deus ex machina (verhaallijn)|''Deus ex machina'']]
* [[Panspermie]]
| |||